Samenvatting Hoofdzaken van het bestuursrecht
Hoofdstuk 1
Wat is bestuursrecht? Het bestuursrecht heeft betrekking op het openbaar bestuur, op hetgeen het
openbaar bestuur doet en op zijn relatie tot de burgers. Tot het openbaar bestuur behoren de
besturen van gemeenten, provincies en waterschappen, de ministeries en vele andere
overheidsinstanties. Wat het bestuursrecht regelt is samen te vatten in vijf hoofdvragen:
• Hoe is het bestuur georganiseerd?
• Welke bevoegdheden heeft het bestuur?
• Aan welke rechtsnormen heeft het bestuur zich te houden?
• Hoe kan het bestuur ervoor zorgen dat burgers zich aan de voor hen geldende rechtsnormen
houden?
• Welke juridische bescherming is er voor burgers tegen beslissingen en handelingen van het
openbaar bestuur?
Het bestuursrecht bestaat uit twee delen: de bijzondere delen en het algemene deel. Het
bestuursrecht heeft betrekking op alle beleidsterreinen waarop het openbaar bestuur werkzaam is.
Voor veel onderdelen bestaan aparte namen die corresponderen met de beleidsterreinen.
Voorbeelden zijn: omgevingsrecht, milieurecht en waterrecht, maar er zijn nog veel meer terreinen.
Het bestuur handelt altijd op een bepaald terrein, het is dus altijd binnen een of meer bijzondere
delen van het bestuursrecht. Deze terreinen bevatten veel gemeenschappelijks. Daarom wordt er
naast de bijzondere onderdelen ook een algemeen deel van het bestuursrecht onderscheiden,
waartoe de centrale onderwerpen en leerstukken van het bestuursrecht behoren en waarop met
name de AWB betrekking heeft.
Het belang en plaats van bestuursrecht
In Nederland gaan er miljarden om aan geldende verstrekken door de overheid. Er zijn miljoenen
mensen afhankelijk van een uitkering of toeslag. De besluiten en procedures daaromtrent behoren
tot het bestuursrecht, zoals besluiten over huurtoeslagen. Het gaat hierbij om verzoeken van burgers
en bedrijven naar de overheid. Ook vormen de burgers en bedrijven door belastingen de grootste
inkomstenbron van de overheid. Het bestuursrecht ‘bemoeit zich’ dus met veel facetten van het
maatschappelijk leven.
Hoofdstuk 2
Legaliteitsvereiste
Het legaliteitsvereiste betekent dat veel bestuursbevoegdheden op een wet in formele zin berusten.
De overheid mag burgers iets verbieden of gebieden, inclusief het afstaan van geld en goederen,
maar alleen voor zover de wet dat toestaat. Het legaliteitsvereiste komt onder meer tot uitdrukking
in veel grondrechtenbepalingen in de grondwet.
Specialiteitsbeginsel
De overheid behartigt het algemeen belang. Wetten dienen een specifiek belang, en geven aan een
of meer organen nauwkeurig omschreven bevoegdheden om dat belang te behartigen. Het bestuur
mag bij het gebruik van een bevoegdheid, toegekend in een bepaalde regeling, dus slechts het
belang behartigen waarvoor die regeling speciaal is vastgesteld.
,Hiërarchische opbouw van het normenstelsel
De staats- en bestuursrechtelijke regels kennen een hiërarchische opbouw. Een lagere regeling mag
daarbij niet in strijd komen met een hogere. De volgorde is als volgt:
- Verdragen/ Secundair verdragsrecht: EVRM
- Statuut: verhouding tussen Nederland en ander landen van het koninkrijk
- Grondwet: grondrechten en organisatierecht, meer staatsrecht
- Wetten in formele zin: Awb
- Koninklijke besluiten die regels bevatten: Amvb’s
- Ministeriële regelingen: lagere wetgeving de wetten in materiële zin die niet ook wet in
formele zin zijn
- Provinciale verordeningen: ‘’
- Gemeentelijke verordeningen en waterschap verordeningen: bij strijd moet regering
uitkomst bieden
- Beleidsregels: zijn geen wettelijke regels, maar regels die bestuursorganen voor zichzelf
opstellen
- Voorschriften: mogen nooit in strijd zijn met algemene regels
Algemene wet bestuursrecht
Het bestuursrecht is ontstaan in 1983 omdat het bestuursrecht erg verbrokkeld was, en er tal van
procedurele voorschriften waren die van elkaar verschilden terwijl daar geen rechtvaardiging voor
was. Er zijn verschillende vier verschillende tranches. De eerste twee tranches ontstonden in 1994,
de derde in 1998 en de vierde in 2009. Een tranche is een groter stuk wetgeving die is aangevuld aan
de Awb.
De Awb ken een opbouw die gaat van algemeen naar bijzonder. Hoofdstuk 1 en 2 bestaan
voornamelijk uit definitiebepalen en bepalingen voor het verkeer tussen burgers en
bestuursorganen. In hoofdstuk 3 worden inhoudelijke en procedurele normen gegeven. In hoofdstuk
4 worden normen gegeven voor specifieke categorieën van besluiten, dit gebeurt ook in hoofdstuk 5
en 10 ten aan zien van de daar geregelde besluiten. Hoofdstuk 6 bevat algemene bepalingen ten
aanzien van bezwaar en beroep. Hoofdstuk 7 en 8 bestaan uit de bijzonder bepalingen ten aanzien
van specifieke vormen van (rechts)bescherming. Hoofdstuk 9 bestaat uit de klachtbehandeling.
Met de Awb is getracht een viertal doelen te bereiken:
- Meer eenheid in de bestuursrechtelijke wetgeving
- Systematiseren en vereenvoudigen van bestuursrechtelijke wetgeving
- In de wet vastleggen van normen die in de rechtspraak zijn ontwikkeld
- Treffen van voorzieningen die naar hun aard een algemene regeling behoeven
Deze doelen zijn grotendeels behaald. En er is hierdoor meer een horizontale relatie tussen overheid
en burger. Daarbij past een juridische relatie die wordt gekenmerkt door een zeker mate van
wederkerigheid: ze hebben allebei rechten en plichten.
Relatie tot andere wetgeving
De Awb strekt niet ertoe voor alle delen van het bestuursrecht een sluitende alles omvattende
regeleng te geven. Veel onderwerpen moeten in andere en lagere wetgeving worden uitgewerkt
omdat er veel verschillende beleidsterreinen en situaties bestaan. Er zijn vier manieren waarop de
Awb richting geeft aan andere wetgeving.
, Dwingend recht:
De Awb gaat niet boven andere wetten in formele zin. Want een bijzondere wet gaat altijd voor een
algemene wet.
Regelend recht:
De Awb bevat de hoofregel, maar staat afwijking daarvan ook in lagere wetgeving uitdrukkelijk toe.
Aanvullend recht:
De regel is in beginsel te vinden in andere wetgeving: doch wanneer in de desbetreffende regeling
niets staat, geldt de bepaling van de Awb.
Facultatief recht:
Wanneer noch in een regeling, noch bij bestuursbesluit afdeling 3.4 van toepassing is verklaard, geldt
die afdeling niet voor de voorbereiding van het besluit.
Het begrip besluit:
Het besluit staat centraal in de Awb. Veel normen betreffen de totstandkoming en de inhoud van
besluiten. Een besluit is: een schriftelijke beslissing van een bestuursorgaan, inhoudende een
publiekrechtelijke rechtshandeling. Er zijn een aantal kenmerken van de definitie:
Beslissing
Het moet gaan om een beslissing, dat wil zeggen een wilsverklaring met een definitief karakter.
Schriftelijk
Bestuurlijke beslissingen dienen op schrift gezet te worden. Dit vanuit bewijstechnisch oogpunt: er is
bewijs dat het besluit genomen is.
Bestuursorgaan
Alleen schriftelijke beslissingen van bestuursorganen kunnen besluiten zijn.
Rechtshandeling
Een rechtshandeling is een handeling die gericht is op enig rechtsgevolg. Het bestuursorgaan kan een
plicht opleggen door een rechtshandeling.
Publiekrechtelijk
De rechtshandeling moet publiekrechtelijk zijn om van een besluit te kunnen spreken.
Openbaarheid van bestuur
In het bestuur is openbaarheid een belangrijk punt. Er dient zo veel mogelijk openbaar te zijn voor
burgers. Sommige onderwerpen zijn alleen niet geschikt om in de openbaarheid te worden
besproken dit zijn vaak vraagstukken op het gebied van veiligheid, of privéaspecten. Er veel
wetgeving met betrekking tot openbaarheid en geheimhouding. Er moet onderscheid worden
gemaakt tussen openbaarheid van:
- Verdragen, wettelijke regelingen en beleidsregels
- Vergaderingen
- Informatie
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper niels234. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
