Bestuursrecht
Les 1
Herhaling
Trias politica (Montesquieu) = horizontale scheiding der machten
1. Wetgevende macht: vaststellen algemene regels door volksvertegenwoordiging
(regering en EK/TK)
2. Uitvoerende macht: toepassing wetgeving door regering
3. Rechtsprekende macht: oplossen meningsverschillen m.b.v. recht door
onafhankelijke rechters en OM.
Waarom de Trias Politica? Macht overheid verdelen, controle door andere machten; ter
voorkoming van machtsmisbruik en willekeur.
Verticale scheiding der machten: decentralisatie van de overheidsmacht.
- Eigen, autonome, bevoegdheden voor gemeenten en provincie.
- Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat (decentralisatie binnen grenzen
van nationale eenheid).
Autonomie: decentrale overheden hebben eigen, autonome, bevoegdheden, waarmee zij
eigen beleidsdoelen kunnen nastreven; ‘eigen huishouding’. Zelf kunnen bepalen.
Medebewind: decentrale overheden hebben medebewinds-bevoegdheden, waarmee zij
kunnen bijdragen aan het behalen van beleidsdoelen van hogere overheden; plicht tot
uitvoering opgedragen taak.
Les 2
Bestuurslagen
Rijk (landelijk niveau, centrale overheid; houdt zich bezig met voorbereiding en uitvoering
van plannen van regering en parlement; ministeries).
Provincie (regionaal niveau, lagere overheid; eigen regionale regering (Provinciale Staten,
Gedeputeerde Staten, Commissaris van de Koning).
Gemeente (lokaal niveau, lagere overheid; eigen lokale regering (Gemeenteraad, College van
B&W, Burgemeester).
Zelfstandig bestuursorgaan (organisatie die overheidstaken uitvoert, maar die niet direct
onder het gezag van een ministerie valt).
Wet in formele zin vs. Wet in materiele zin
Wet in formele zin: vastgesteld door regering en Staten-Generaal gezamenlijk, volgens
grondwettelijke procedure.
= zegt iets over degene die de wet maakt.
Vb. Vreemdelingenwet, Wetboek van Strafrecht, Burgerlijk Wetboek.
Wet in materiële zin: overheidsvoorschrift met algemene werking (algemeen verbindend
voorschrift).
= zegt iets over de inhoud van de wet (is voor iedereen verbindend).
Vb. Algemene Plaatselijke Verordening gemeente Hengelo.
,Algemeen verbindende voorschriften
Algemeen verbindend voorschrift Orgaan dat het voorschrift vaststelt
Wet in formele zin (vb. BW) Regering en Staten-Generaal
Amvb (vb. Vreemdelingenbesluit) Regering
Ministeriele regeling Minister
Provinciale verordening Provinciale Staten
Gemeentelijke verordening (vn. APV) Gemeenteraad
Waterschapsverordening Algemeen Bestuur van het waterschap
Inleiding- Wat is bestuursrecht?
Beschrijft hoe de overheid haar bestuurstaak moet uitoefenen, geeft regels voor de
uitoefening van de bevoegdheden van overheidsorganen.
Bestuursrecht is publieksrecht (regels over verhouding overheid- burger).
Bestuurstaak
Openbaar bestuur: het bestuur van Nederland, zorgt voor een goede gang van zaken;
behartigt algemeen belang.
Actief op verschillende overheidsniveaus:
- Gemeentebestuur (College van B&W)
- Provinciaal bestuur (Gedeputeerde Staten)
- Landsbestuur (regering)
Feitelijke handelingen en rechtshandelingen
Feitelijke handelingen: bestuur voert feitelijke handelingen uit, voor iedereen zichtbaar. Niet
gericht op rechtsgevolg.
- Bestuursorgaan verricht feitelijke handelingen soms zelf, geeft soms opdracht voor
uitvoeren ervan.
- Vb. blussen brand, aanleggen wegen, versterken dijken.
Rechtshandelingen: handeling waar het recht een gevolg aan verbindt; schept rechten en
plichten in het juridisch verkeer; handeling gericht op rechtsgevolg.
- Vb. toekenning subsidie, afgifte rijbewijs, toekenning uitkering.
Rechtshandelingen
Privaatrechtelijke rechtshandelingen:
- Geen specifieke overheidsrol, overheid handelt als privaat persoon (= burger,
bedrijf).
- Handelingen spelen zich af in het burgerlijk recht (= koop en huur).
- Vb. bureaustoelen kopen, ruimte huren.
Publiekrechtelijke rechtshandelingen:
- Kan alleen overheid verrichten (besluiten).
- Vb. vergunning afgeven, bijstandsuitkering toekennen
Les 3
Algemeen bestuursrecht
Gaat om regels die gelden voor alle verschillende bestuurstaken van de overheid.
Regels die in principe altijd gelden, ongeacht met welk deel van de bestuurstaak de overheid
bezig is.
, Gaat ‘nergens’ in het bijzonder over.
- Voorbeeld: Algemene wet bestuursrecht
Bijzonder bestuursrecht
Richt zich op de inhoud van de verschillende bestuurstaken.
Gaat ‘ergens’ in het bijzonder over
- Voorbeeld: Vreemdelingenwet 2000, Participatiewet,
Algemene wet bestuursrecht
Doel: meer uniformiteit (eenheid) in procedures.
Awb bevat algemene regels voor de verhouding tussen overheid en burgers en bedrijven
(=bestuursrecht).
Awb bevat regels over bezwaarprocedure en beroep bij rechtbank (= bestuursprocesrecht).
Verhouding Awb en bijzondere wetten
Awb en bijzondere wetten zijn gelijkwaardig.
Regels in bijzondere wet gaan voor regels in Awb.
Belangrijk! Regels Awb zijn op alle bijzondere wetten van toepassing, tenzij de bijzondere
wet zelf een andere regeling geeft.
Spelregels voor wetten
1. Superioriteitsregel: hoge regelgeving gaat voor lage regelgeving.
2. Specialiteitsregels: bijzondere wetgeving gaat voor algemene regelgeving.
3. Posterioriteitsregels: nieuwe regelgeving gaat voor oude regelgeving.
Hierarchie wetgeving
Een lager voorschrift mag niet in strijd zijn met een hoger voorschrift. Voorbeeld:
gemeenteraad maakt verordening in strijd met wet in formele zin; rechter verklaart lagere
regeling (gemeentelijke verordening onverbindend.
Les 4
Bestuursorgaan
Overheidstaken worden uitgevoerd door bestuursorganen.
Onder bestuursorgaan wordt verstaan (art. 1:1, lid 1 Awb)
1. Een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of
2. Een ander persoon of college met enig openbaar gezag bekleed.
Bestuursorgaan: A-orgaan
Rechtspersoon krachtens het publiekrecht
Ingesteld: rechtspersoon niet door mensen opgericht, maar door wet in het leven geroepen
(=openbaar lichaam). > zie art. 2:1 BW
Orgaan: onderdeel van het openbaar lichaam; personen of instanties die namens de
rechtspersoon handelen.
Publiekrechtelijke rechtspersoon Bestuursorgaan
Staat Minister
Regering
Staatssecretarissen
Provincie Commissaris van de Koning
Gedupeerde Staten
Provinciale Staten
Les 1
Herhaling
Trias politica (Montesquieu) = horizontale scheiding der machten
1. Wetgevende macht: vaststellen algemene regels door volksvertegenwoordiging
(regering en EK/TK)
2. Uitvoerende macht: toepassing wetgeving door regering
3. Rechtsprekende macht: oplossen meningsverschillen m.b.v. recht door
onafhankelijke rechters en OM.
Waarom de Trias Politica? Macht overheid verdelen, controle door andere machten; ter
voorkoming van machtsmisbruik en willekeur.
Verticale scheiding der machten: decentralisatie van de overheidsmacht.
- Eigen, autonome, bevoegdheden voor gemeenten en provincie.
- Nederland is een gedecentraliseerde eenheidsstaat (decentralisatie binnen grenzen
van nationale eenheid).
Autonomie: decentrale overheden hebben eigen, autonome, bevoegdheden, waarmee zij
eigen beleidsdoelen kunnen nastreven; ‘eigen huishouding’. Zelf kunnen bepalen.
Medebewind: decentrale overheden hebben medebewinds-bevoegdheden, waarmee zij
kunnen bijdragen aan het behalen van beleidsdoelen van hogere overheden; plicht tot
uitvoering opgedragen taak.
Les 2
Bestuurslagen
Rijk (landelijk niveau, centrale overheid; houdt zich bezig met voorbereiding en uitvoering
van plannen van regering en parlement; ministeries).
Provincie (regionaal niveau, lagere overheid; eigen regionale regering (Provinciale Staten,
Gedeputeerde Staten, Commissaris van de Koning).
Gemeente (lokaal niveau, lagere overheid; eigen lokale regering (Gemeenteraad, College van
B&W, Burgemeester).
Zelfstandig bestuursorgaan (organisatie die overheidstaken uitvoert, maar die niet direct
onder het gezag van een ministerie valt).
Wet in formele zin vs. Wet in materiele zin
Wet in formele zin: vastgesteld door regering en Staten-Generaal gezamenlijk, volgens
grondwettelijke procedure.
= zegt iets over degene die de wet maakt.
Vb. Vreemdelingenwet, Wetboek van Strafrecht, Burgerlijk Wetboek.
Wet in materiële zin: overheidsvoorschrift met algemene werking (algemeen verbindend
voorschrift).
= zegt iets over de inhoud van de wet (is voor iedereen verbindend).
Vb. Algemene Plaatselijke Verordening gemeente Hengelo.
,Algemeen verbindende voorschriften
Algemeen verbindend voorschrift Orgaan dat het voorschrift vaststelt
Wet in formele zin (vb. BW) Regering en Staten-Generaal
Amvb (vb. Vreemdelingenbesluit) Regering
Ministeriele regeling Minister
Provinciale verordening Provinciale Staten
Gemeentelijke verordening (vn. APV) Gemeenteraad
Waterschapsverordening Algemeen Bestuur van het waterschap
Inleiding- Wat is bestuursrecht?
Beschrijft hoe de overheid haar bestuurstaak moet uitoefenen, geeft regels voor de
uitoefening van de bevoegdheden van overheidsorganen.
Bestuursrecht is publieksrecht (regels over verhouding overheid- burger).
Bestuurstaak
Openbaar bestuur: het bestuur van Nederland, zorgt voor een goede gang van zaken;
behartigt algemeen belang.
Actief op verschillende overheidsniveaus:
- Gemeentebestuur (College van B&W)
- Provinciaal bestuur (Gedeputeerde Staten)
- Landsbestuur (regering)
Feitelijke handelingen en rechtshandelingen
Feitelijke handelingen: bestuur voert feitelijke handelingen uit, voor iedereen zichtbaar. Niet
gericht op rechtsgevolg.
- Bestuursorgaan verricht feitelijke handelingen soms zelf, geeft soms opdracht voor
uitvoeren ervan.
- Vb. blussen brand, aanleggen wegen, versterken dijken.
Rechtshandelingen: handeling waar het recht een gevolg aan verbindt; schept rechten en
plichten in het juridisch verkeer; handeling gericht op rechtsgevolg.
- Vb. toekenning subsidie, afgifte rijbewijs, toekenning uitkering.
Rechtshandelingen
Privaatrechtelijke rechtshandelingen:
- Geen specifieke overheidsrol, overheid handelt als privaat persoon (= burger,
bedrijf).
- Handelingen spelen zich af in het burgerlijk recht (= koop en huur).
- Vb. bureaustoelen kopen, ruimte huren.
Publiekrechtelijke rechtshandelingen:
- Kan alleen overheid verrichten (besluiten).
- Vb. vergunning afgeven, bijstandsuitkering toekennen
Les 3
Algemeen bestuursrecht
Gaat om regels die gelden voor alle verschillende bestuurstaken van de overheid.
Regels die in principe altijd gelden, ongeacht met welk deel van de bestuurstaak de overheid
bezig is.
, Gaat ‘nergens’ in het bijzonder over.
- Voorbeeld: Algemene wet bestuursrecht
Bijzonder bestuursrecht
Richt zich op de inhoud van de verschillende bestuurstaken.
Gaat ‘ergens’ in het bijzonder over
- Voorbeeld: Vreemdelingenwet 2000, Participatiewet,
Algemene wet bestuursrecht
Doel: meer uniformiteit (eenheid) in procedures.
Awb bevat algemene regels voor de verhouding tussen overheid en burgers en bedrijven
(=bestuursrecht).
Awb bevat regels over bezwaarprocedure en beroep bij rechtbank (= bestuursprocesrecht).
Verhouding Awb en bijzondere wetten
Awb en bijzondere wetten zijn gelijkwaardig.
Regels in bijzondere wet gaan voor regels in Awb.
Belangrijk! Regels Awb zijn op alle bijzondere wetten van toepassing, tenzij de bijzondere
wet zelf een andere regeling geeft.
Spelregels voor wetten
1. Superioriteitsregel: hoge regelgeving gaat voor lage regelgeving.
2. Specialiteitsregels: bijzondere wetgeving gaat voor algemene regelgeving.
3. Posterioriteitsregels: nieuwe regelgeving gaat voor oude regelgeving.
Hierarchie wetgeving
Een lager voorschrift mag niet in strijd zijn met een hoger voorschrift. Voorbeeld:
gemeenteraad maakt verordening in strijd met wet in formele zin; rechter verklaart lagere
regeling (gemeentelijke verordening onverbindend.
Les 4
Bestuursorgaan
Overheidstaken worden uitgevoerd door bestuursorganen.
Onder bestuursorgaan wordt verstaan (art. 1:1, lid 1 Awb)
1. Een orgaan van een rechtspersoon die krachtens publiekrecht is ingesteld, of
2. Een ander persoon of college met enig openbaar gezag bekleed.
Bestuursorgaan: A-orgaan
Rechtspersoon krachtens het publiekrecht
Ingesteld: rechtspersoon niet door mensen opgericht, maar door wet in het leven geroepen
(=openbaar lichaam). > zie art. 2:1 BW
Orgaan: onderdeel van het openbaar lichaam; personen of instanties die namens de
rechtspersoon handelen.
Publiekrechtelijke rechtspersoon Bestuursorgaan
Staat Minister
Regering
Staatssecretarissen
Provincie Commissaris van de Koning
Gedupeerde Staten
Provinciale Staten
