Weer en Klimaat college 4

W&K Hoorcollege 4 – Luchtvochtigheid en neerslag
Algemene leerdoel(en): De kandidaat kan de rol van water en waterdamp in de atmosfeer
beschrijven, herkennen en verklaren.

Benoemen welke chemische eigenschappen water heeft.
Water = H2O. Water komt in alle fasen voor in de hydrosfeer:
 Vast = ijs  0 C of kouder.
 Vloeibaar = water
 Gas = waterdamp  100 C of warmer.
Water bevat oppervlaktespanning. Dit zorgt ervoor dat waterdruppels een bolle vorm krijgen.
Oppervlaktespanning kan er samen met adhesieve krachten voor zorgen dat water zich in hele kleine buisjes
(capilairen) omhoog wordt getrokken. Dit noemen we capillariteit.
Een andere eigenschap van water is dat het een hoge specifieke warmte heeft. Dit betekent dat water veel
energie nodig heeft om 1 graad in temperatuur te kunnen stijgen. Dit verklaart deels waarom water veel
langzamer opwarmt (maar ook afkoelt) dan land.

Met behulp van figuur 4.3 in Strahler uitleggen hoe de drie fasen van water (ijs (vast), water (vloeibaar) en
waterdamp (gas)) in elkaar overgaan.
Vloeibaar  gas = evaporatie (verdamping): latente warmte wordt geabsorbeerd.
Gas  vloeibaar = condensatie: latente warmte komt vrij.
Vloeibaar  vast = bevriezen: latente warmte komt vrij
Vast  Vloeibaar = smelten: latente warmte wordt geabsorbeerd.
Vast  gas = sublimeren: latente warmte wordt geabsorbeerd.
Gas  vast = depositie (neerslaan)/rijpen: latente warmte komt vrij.

Met behulp van figuur 4.2 en 4.3 in Strahler uitleggen op welke
manier latente warmte bij deze faseovergangen van water als
energie vrijkomt of opgeslagen wordt.
Door de waterstofbruggen heeft water een hoog kookpunt en laag
vriespunt. Bij de faseovergangen van water is er soms energie nodig
en soms komt er energie vrij. Als water afkoelt, komt er latente
warmte vrij (voor het vormen van waterstofbruggen) en wanneer
water opwarmt is er extra energie nodig, dus wordt er latente
warmte geabsorbeerd (voor het doorbreken van waterstofbruggen).

Aan de hand van figuur 4.5 de grote en kleine waterkringloop beschrijven.
Kleine waterkringloop: water verdampt van zee of oppervlaktewateren
en vormt waterdamp in de atmosfeer. Waterdamp condenseert,
vormt neerslag en valt terug in zee of oppervlaktewater.
Grote waterkringloop: water verdampt van zee of
oppervlaktewateren en vormt waterdamp in de
atmosfeer. Waterdamp condenseert, vormt neerslag
en valt op het land. Dit stroomt via afstroming via
rivieren en via het grondwater terug naar de zee of
oppervlaktewater.




1

, De verschillende ‘compartimenten’ waarin zoet en zout water zit opgeslagen op aarde benoemen, en de
ordegrootte van deze compartimenten herkennen in een figuur (4.4).
Water op aarde is opgeslagen in verschillende compartimenten:
 Zoutwater
o Oceaan  97,2% van al het water op aarde.
 Zoetwater (ca 2,8%)
o IJskappen en gletsjers  2,15%
o Grondwater  0,63%
 Atmosfeer  0,001%. Vitale drijfveer van
weer/klimaat op aarde.
 Oppervlaktewater  0,022%
 Zoetwatermeren  0,009%
 Zoutwatermeren en inlandse zeeën  0,008%
 Bodem  0,005%

Uitleggen wat specifieke luchtvochtigheid is, wat de dauwpunttemperatuur is, en wat relatieve
luchtvochtigheid is.
Specifieke luchtvochtigheid = De hoeveelheid waterdamp (gram) in een bepaald volume of massa lucht.
Luchtvochtigheid wordt uitgedrukt als een percentage. De specifieke luchtvochtigheid is afhankelijk van de
temperatuur: hoe warmer, hoe vochtiger.
Dauwpunttemperatuur = De temperatuur van een luchtmassa waarbij deze zijn maximale hoeveelheid
waterdamp kan vasthouden en niet condenseert. Lucht is dan verzadigd. Dit is afhankelijk van de temperatuur
van de lucht. Vochtige lucht heeft een hogere dauwpunttemperatuur dan droge lucht.
Relatieve luchtvochtigheid = Het percentage waterdamp dat aanwezig is in de lucht in verhouding tot de
maximale hoeveelheid waterdamp die de lucht kan bevatten voordat het gaat condenseren. De relatieve
luchtvochtigheid kan hoog zijn, ook als de lucht in totaal maar weinig waterdamp bevat.

Met behulp van figuur 4.7 uitleggen wat het verband is tussen de temperatuur van een luchtmassa en de
maximale specifieke luchtvochtigheid, dus het bereiken van het dauwpunt.
Lucht kan een maximale hoeveelheid waterdamp bevatten en die maximale hoeveelheid hangt af van de
temperatuur. In 4.7 wordt de verzadigde vochtigheid uitgezet tegen de temperatuur. Je ziet dat de maximale
hoeveelheid waterdamp de lucht kan bevatten sterk stijgt met de temperatuur en dat hiermee de
dauwpunttemperatuur ook zal stijgen.
Wanneer lucht afkoelt, kan deze echter niet meer die maximum hoeveelheid waterdamp bevatten en moet
waterdamp kwijtraken  waterdamp gaat condenseren  latente warmte komt vrij.




2