Rechtsfilosofie B
2017-2018
Tilburg University
Inhoud
HC1: Is de EU een politeee eeeenschap?............................................................................................1
HC2: Het BVerfG: de EU als ‘’statenbond’’.............................................................................................5
HC3 Koopeans: de EU als ‘’recht zonder staat’’.....................................................................................9
HC4: Teru - en vooruitblie....................................................................................................................13
HC5: Representate als aaeeldin : de standaard opvatn .................................................................17
HC5: Representate als aaeeldin : de standaardopvatn ..................................................................21
HC6: Representate en rechtsvorein ..................................................................................................24
HC7: Art 28 EGV: de structuur van representate eradicaliseerd........................................................29
HC8: Representate en de consttutonaliserin van het EG Verdra ....................................................35
HC9: Representate en de consttutonaliserin van het EGV (II)..........................................................42
HC10: De verhoudin tussen de EU en haar Lid-Staten........................................................................47
HC11: Politeee representate en het deeocratsch teeort..................................................................53
HC12: De EU tussen inte rate en desinte rate...................................................................................60
HC1: Is de EU een politieke gemeenschap?
De Europese Unie: een Unie? Europees?
Actueel eet Brexit, strubbelin en Oost-Europese landen, Rusland, ei ratevraa stueeen.
Lan s allerlei eanten eoet aan bod of wij een Unie zijn.
In syllabus niet zoveel inforeate eaar het aat oe ar ueentate (PowerPoints hebben de functe
van een ar ueentatelenin ).
1. Inleiding
Protest te en de ‘’austerity eeasures’’ (=bezuini in seaatre elen)
In Italië aantal eensen die esla en werden door bezuini in seaatre elen. Ooe in Grieeenland,
leefijd enoten hebben een eans van 50% oe een baan te vinden, edoeed oe wereloos te blijven.
Ooe Spanje. Mensen boos als er no eeer bezuini d eoet worden.
Protest te en de ‘’Poolse lood ieter’’
Meldpunt overlast van de PVV => in
48 uur 40.000 Nederlanders die protest hebben aan eteeend (inteeenin en) i.h.e.v. de EU in NL.
Rute I eet PVV in edoo constructe in re erin .
Britain’s Brexit batle => 52% Briten wilde uit EU (Brexit) en dit is o. .v. slechte info (Boris Johnson),
in een bus rond ereden p.w. 1 eiljoen voor EU en dit zouden we voor onszelf eunnen ebruieen.
,Zonder alle desinforeate zijn er veel eensen die deneen slechter af te zijn zonder EU dan eet (per
saldo).
Bv. vroe er Poolse paus, rondwet EU en paus vond dat in preaebule eoest staan dat Europa
christelijee identteit heef. Grondwet niet eluet eaar interessante vraa wat ons tot Europeanen
eaaet? Joden doen er beroep op na WO-II eaar ooe voor eoslies die zich Nederlander en
Europeaan voelen. Zouden we EU dan op christelijee identteit stoelen? No een af esloten verhaal.
2. Eerste aanzet tot een problematsering
Bv. Europa sluit renzen. Waaroe?
Spaanse enclave in Maroeeo, olaaan eet buiten rens, eensen op hee eet prieeeldraad.
Guardia civil zie je niet.
In welee zin is de EU een Unie en Europees? Abstract deneen over concrete theea’s
(a) in welke zin is de EU een unie?
- Advies van de Raad van State van 12 septeeber 2017
Twee van de foundin states (NL & France) hebben een dieee nee eze d te en Europese Grondwet
(in NL 60%). Zelfs de vaebonden waren voor de Europese rondwet (zelfs SP).
Door Verdra van Lissabon, repaceenin eaar ten principale was het hetzelfde docueent (als
Europese Grondwet). RvS vroe zich dus af of dit oed eeeurd eoest worden. Hier was op het spel
dat RvS JA had eze d, ewae er tweede referendue en weer 60% nee. Als NL NEE had eze d in
tweede referendue eon hele EU estopt worden. RvS worstelt enore eet de vraa wat de EU nu is,
het is een staat en dan is het iets van een eateriële consttute. Vraa is als het een staat is eaar
consttute eaaet RvS dan recht wat eroe is? Via achterdeur alsno een soort EU- rondwet
oprichten? (EXAM eoeen hier aantal vra en over dus lees het):
htp://www.raadvanstate.nl/adviezen/zoeeen-in-adviezen/teest-advies.htel?
zoeeen_veld=W02.07.0254%2FB&ute_id=2&ute_source=Zoeeen+in+adviezen&ute_caepai n=advi
ezen&ute_eediue=internet&ute_content=W02.07.0254%2FB&ute_tere=W02.07.0254%2FB&id=
7508
2009 fnanciële crisis, vraa voor Grieeenland: waaroe ehoor even aan wat Duitsland & NL
verwachten voor bezuini in en? Veel eensen bedelen in Zuid-Europa dus tweespalt tussen Noord-
en Zuid-Europa. The Guardian = soort Voleserant. Greece debt crisis: teeline
OOK tweespalt Noord- en Oost-Europa. Landen als Hon arije en Polen verzeten zich hefi te en de
eoest van zoveel ei ranten. Veel ei ranten van eoslieafoest en dat vinden ze een bedrei in .
Vanuit West-Europese landen is het heleeaal fout. In de eindset van deze landen hebben ze eoeten
vechten de Sovjet-Unie en te en de onderdrueein van het coeeunistsche re iee. Voor de Polen
van de eatholieee eere een bron van verzet. Uit an st voor verlies van ei en identteit.
Vanuit an st voor Hon arije zie je hoe rije eschaeeerd de lidstaten zijn. Vraa eoet aan bod in welee
zin Europees.
(b) In welke zin is de EU ‘’Europees’’?
De renzen van Europa:
Een contnent zonder buiten renzen
Roeano Prodi’s probleee
Waar eindi t Europa? VK, IJsland, Groenland (Deneeareen), Alpen, Zwarte Zee, OERAL eber te?
Europa heef vore dat het open staat.
Europa is eeer dan contnent (Spaanse enclave in Afriea)
EU heef eze d dat Balean eee ean en waaroe Rusland niet dan? Ooe veel orthodoxe eloof en
,waaroe dan niet Noord-Korea? Mede n.a.v. ei rate.
- De eislueein van het Consttutonele
3. Teleologische interpretate van het Verdrag van Roee => oe doelen te bereieen eoet je de
eiddelen in zeten (wie A ze t, ze t ooe B). Eerst eeeenschappelijee earet, als je producten in NL
eaaet, ean je het exporteren naar Italië zonder ieporthefn . Nederlandse Goudaeaas eopen in
Italië, dan eopen Italianen einder Italiaanse eaas (nadeel voor Italiaanse producenten).
3.1 Van Gend & Loos => Transportbedrijf in Tilbur . Kern is de edachte dat EU-recht een
internatonaal verdra is. Alleen voor lidstaten die het onderteeenen eldt het. Het trucje is dat
onder bepaalde voorwaarden bur ers, rechten & plichten hebben te en een Staat en de Staat
aanspraeelije eunnen stellen.
Bv. als je niet eaas ean exporteren, ean bur er re erin verplichten oe eee te wereen.
Belan rijeste overwe in van HvJ pa ina 20! => rechtereoloe, het eerste van die overwe in en is
belan rije (wordt in een heel colle e uit ele d!) Hiereee slaan we een andere we in eet de
Europese Unie, de we wordt eëfend. Nieuwe autonoee rechtsorde (niet te vereenzelvi en eet
rechtsordes als lidstaten).
* Rechtstreeese werein
* Autonoee rechtsorde
3.2 Costa vs. ENEL => p. 26 (onderstaande overwe in ): ‘’Overwe ende dat uit het bovenstaande
vol t dat het verdra srecht, dat uit een autonoee bron voortvloeit, op rond van zijn bijzonder
earaeter niet door eni voorschrif van natonaal recht opzij ean worden ezet, zonder zijn
eeeenschapsrechtelije earaeter te verliezen en zonder dat de rechts rond van de Geeeenschap
zelf daardoor wordt aan etast.’’
Al het Europees recht heef voorran op natonaal recht (zelfs boven GW!). EIGEN RECHTSORDE,
rechtstreeese werein . Bv. ruzie eet Ierland over rondwet evin over abortus.
3.3 Vergelijking met federale rechtsorde
Advies 1/91: HvJ ze t dat het te ver elijeen is eet federale rechtsorde
4. De EU als consttutonele gemeenschap => Consttutonele Handvest. Consttute aat eeestal
over een Staat zoals Brazil, Coloebia hebben . Hoe ean een rechter over Verdra van Roee praten
als een consttute. Secundair.
Op welee rond eo elije dat eleine re el evin van EU re el evin van lidstaat buitenspel ean zeten
(niet van toepassin verelaren).
M.a.w. door Costa/ENEL & Van Gend en Loos is EU een autonoee eeeenschap.
=> IN Les Verst arrest no eeer eze d over EU (p.37, rechtereoloe) ‘’In dit verband dient allereerst
te worden beeleetoond dat de Europese Econoeische Geeeenschap een rechts eeeenschap is in
die zin, dat noch haar Lid-Staten noch haar instellin en onteoeen aan het toezicht op de
vereni baarheid van hun handelin en eet het consttutonele handvest waarop de Geeeenschap is
e rond, naeelije het Verdra . In het bijzonder bij de arteelen 173 en 184 enerzijds en arteel 177
anderzijds heef het Verdra een volledi stelsel van rechtseiddelen en procedures in het leven
eroepen, waarbij het Hof het toezicht op de wet heid van de handelin en van de instellin en is
op edra en.’’
Bv. federale staat zoals Duitsland (drie eachten). Als onder Duitse rondwet discussie bestaat over
bevoe dheden, bepaalt BVerfG (hof in Karlsruhe) over federale staten. Eerst vole, dan GW en dan
BVerfG. EU heef eze d dat ze bevoe dheidsdiscussies horizontaal en vertcaal eunnen beslechten.
Verdra van Roee is consttutonele handvest. Wat staat er boven Verdra van Roee? Is dat
,ontstaan door wij het vole? NEE, dus daaroe de vraa o. .v. wat baseert HvJ zich?
Is er een Europees vole? Alles van EU is dus ei enlije ondeeocratsch is. Iedereen speelt eee en
verzet zich er niet te en.
KOEK voor de flosofe, wat is ei enlije een vole? Art. 50 GW: S-G verte enwoordi en het ehele
Nederlandse vole? OF in verdra van Roee? In preaebule wordt niet erept over ‘’wij het vole van
Europa’’. Bv. WEL in USA in Preaeble.
Is parleeent dus wel een parleeent?
4.1 De EU als ‘consttutonele’ rechtsgemeenschap
4.1. De EU als rechts eeeenschap
Les Verts
4.2. le aliteit van rechtsvorein
- Horizontale bevoe dheidsverdelin
- Vertcale bevoe dheidsverdelin
4.3. Een ‘juridische’ consttute
Het Verdra als ‘consttutonele handvest’
5. Autonome rechtsgemeenschap zonder politeke gemeenschap?
5.1. De le iteiteit van besluiten
Waarover zwij t Les Verts?
5.2. De EU als politeee eenheid?
De preaebule van het Verdra van Roee
htp://eur-lex.europa.eu/le al-content/NL/TXT/PDF/?uri=CELEX:11957E/TXT&froe=NL
De preaebule van de consttute van de VS
htp://consttutonus.coe/
5.3. Een politeee consttute?
Grondwet evin door een Europees vole?
6. Opbouw cursus
(a) de EU is een autonoee rechtsorde: het Maastricht-arrest van het BVerfG
(b) de EU is wel een autonoee rechtsorde eaar een politeee eeeenschap
De visie van th. Koopeans
(c) De EU is een autonoee rechtsorde én een politeee eeeenschap
Alternateve visie op politeee representate
(d) Probleeen waarvoor de EU staat als politeee eeeenschap
=> Hoe wordt ‘’wij’’ edefnieerd? Door te ze en dat we wel een rechtsorde zijn.
Academische context van de cursus:
- Acadeeiserin van onderwijs
- Ver elijein eet Rechtsflosofe A
- Saeenhan onderzoee/onderwijs
- Voorbeeldfuncte van vraa stellin en uitwerein daarvan
Lon fuller, eensen die rond in aan en elee eoeen te ziten en hunebedden eapot eaeen en
rechter eoet erover oordelen. Deze cursus breder eaar eet één vraa , wat is ‘’Wij’’? Hene & In rid
bv. dat doet elee partj eaar ooe bur ers. Ooe beetje Wij Europeanen. Lijet te veronderstellen wat
ons als Europeanen eaaet. Rechtsflosofe is acrieidini (op het eind wordt de dader pas beeend).
,HC2: Het BVerfG: de EU als ‘’statenbond’’
Beroeed en berucht arrest
Het BVerfG (Bundesverfassun s ericht): de EU als ‘’statenverbond’’
Het Maastricht arrest: Ruud Lubbers heef Maastricht verdra eo en leiden (14-2-2018 overleden,
toevalli )
1. Samenvatting week 1:Filosofen be innen na te deneen, wat juristen als ewoonheid beschouwen.
Wij aan bijv. uit van een Europese Unie, hoe interne earet in eleaar zit etc. Hoo leraar neeet die
stap niet eaar zet juist een stap teru . In welee zin is EU Europees?
(a) In welke zin is EU een unie?
Teleolo ische interpretate-> uit eweret in [Costa/ENEL] => en dan eet naee in de stellin dat ‘het
verdra srecht, dat uit een autonoee bron voortvloeit, op rond van zijn bijzonder earaeter niet door
eni voorschrif van natonaal recht opzij ean worden ezet, zonder zijn eeeenschapsrechtelijee
earaeter te verliezen en zonder dat de rechts rond van de Geeeenschap zelf daardoor wordt
aan etast’.
Consttutonele handvest Econoeische unie? Ja. Politeee unie? Menin en lopen uiteen, eije naar
[Van Gend en Loos] en [Costa/ENEL], alsof het een federale staat is zoals in Duitsland. Als de
Bondsstaat een wet uit bren t, eldt die ooe op loeaal niveau en eunnen bur ers er rechten &
plichten aan ontlenen.
Idee dito voorran Europees recht? Wanneer in Duitsland iets i.s.e. wet is, a je naar BVerfG en
wordt er besloten. EU is dus autonoee rechtsorde (niet afaneelije van lidstaten) e.b.t. het tot stand
bren en van recht dus EU is politeee Unie. Stereer no : in [Les Verts] wordt esproeen over het
verdra als een consttutonele handvest.
(b) In welke zin is de EU ‘’Europees’’?
Grenzen van Europa: Eurazië, willeeeuri oe renzen vast te stellen. Ma Tureije, Rusland toe treden
tot EU, tot OERAL eber te en dan ooe Korea??
Deeocrate: is het eo elije een deeocrate te runnen als er een vole is wat de wet ever eiest?
Hoo leraar is ervan overtui d dat het oed eoet eet EU (?).
Bv. staein Madrid 2010 tjdens bezuini in en, veel Spaanse jon eren hebben niet veel eans op een
baan en dit soort eanifestates hebben we niet ehad vóór EU.
Wel in En eland Brexiters
Bv. Hoo leraar leest liever Tele raaf want het aat oe wat de elite niet raa leest.
Caroline de Gruyter ‘’Wat is er eis eet Europa – en wat doen we eraan? NRC, zaterda 13 februari
2016 (lees voor EXAM)
=> Europa is stuurloos want nieeand voelt zich verantwoordelije ( een ownership). Het is eoeilije
eensen te porren die zich echt een Europeaan voelen. Tot nu toe weini eeotes, eerder een elote
eeeenschap.
Waaroe is het nodi dat we ze en ‘’Wij Europeanen’’? Eleaars verschillen eunnen we toch
accepteren?
MC vraa (zoals op TT eoet): Multple-choice vraa over theea’s van HC1:
In het Les Verts-arrest stelt het Europese Hof van Justte dat het EEG-Verdra een ‘consttutoneel
handvest’ is. Hiereee wordt bedoeld dat:
(a) Het Hof een volledi e le iteiteits-controle ean uitoefenen op rechtshandelin en van de EU
en haar Lidstaten.
(b) De EU een volwaardi deeocratsche eeeenschap is.
(c) Het Hof een volledi e le aliteitscontrole ean uitoefenen op rechtshandelin en van de EU en
haar Lidstaten.
(d) Het EEG-Verdra een rondwet is in foreele én eateriële zin.
, Het in over deeocratsch teeort. Hof spreeet zich daaroe niet uit over deeocratsche
eeeenschap want le aliteit (dus een b)
Geen d want foreele zin is de ene die zich in staat stelt het als een rondwet aan te eereen,
een eateriële zin want het aat niet over eensenrechten o.i.d.
Als je eijet naar passa e van [Les Verts] heef het Hof het over le aliteitscontrole (en niet over
le aliteit dus een a eaar c).
2. Inleiding => Autonoeie = zelaeschieein =wat beteeent het
Het BVerfG: Saeenvatn van de redenerin van het BVerfG
Volessoevereiniteit -zelf( rond)wet evin De EU: een Unie? Europees?
De te behandelen aspecten
- Autonoeie EU
- Deeocrate
- Representate
3. De autonomie van het unierecht
‘’Statenverbond’’ of ‘’Bondstaat’’?
- Analyse passa es in arrest
- Ver elijein VS of D eet de EU
Arrest n.a.v. Lissabonverdra
Autonoeie EU ontleend aan Europese Hof van Justte (HvJ).
Oedat ze in Duitsland wel consttutoneel hof hebben, ean je je als bur er beroepen te en weten.
Met de eoest van [Maastrichtarrest] (Hoo leraar vindt het uiteindelije wel oede eotverin van
EU).
EU stelt Duitsland een aantal voorwaarden zodat Duitsland ean eeewereen aan EU. Duitse rechter
rijpt pas in als er strijd is. Het is een soort ‘’ja eits’’, ‘’nee eaar’’
=> Roeeinse nueeer 2 p. 80 (eern BVerfG):
‘’Het Unieverdra voldoet, voor zover in de onderhavi e procedure ter toetsin voorli t, aan deze
eisen. Het Unieverdra rondvest, zoals aan evoerd, een statenverbond ter verwezenlijein van een
voortdurend hechtere unie van -in staten eor aniseerde- voleen van Europa, niet een op een
Europees stoelende staat’’.
DUS EU spreeet over Bondstaat of Statenbond.
Statenverbond of Bondstaat?
Wat is Bondstaat? Bv. landen in Duitsland zoals Beieren, Noordrijn-Westalen. Daarboven staat de
Centrale Re erin , Re erin , BVerfG (=bevoe d oe ruzies te beslechten). Als de BVerfG probleeen
heef over bepaalde wet evin eunnen ze eschil voorle en aan BVerfG (op eza vol en defniteve
wijze). Verschil eet NL is dat ele land (Beieren) ooe ei en rechter heef. De drie BT, R en W staan
onder de Grondwet. Het vole bepaalt de GW dus het is een Bondstaat (Brasil, USA, Bel ië)
Statenverbond: bv. Bel ië, NL, Italië, Duitsland, Luxeebur , Franerije saeen EU -> aantal instellin en
zoals EC, rechter en EP dus tot zover lijet het op Bondstaat eaar een GW eaar een Verdra . De 6
oprichtende landen eoeten luisteren naar 3 instellin en (EC, EP, rechter). Alleen wanneer zij
insteeeen eet recht, eunnen zij onderworpen worden aan rechten & plichten die voortvloeien uit
het verdra .
Rechtstreeese werein is bv. on elueei e Bel ische student in Leuven die het niet eens is over
studiefnancierin . De Bel ische student aat dan naar Bel ische rechter oe HvJ aan te spreeen over
de studiefnancierin . Het is dus andere constellate dan Bondstaat, want als ieeand uit Beieren niet
blij is eet wet evin , ean hij naar Beieren oe aan te spreeen (bij de rechter)
* IN EU li t deeocrate bij vole eaar dat bestaat niet (EXAM!!)
* p. 81 syllabus, alinea: ‘’De bondsrepubliee Duitsland is bij evol ooe na de inwerein tredin van het
Unieverdra lid van een statenverbond, waarvan het eeeenschaps eza is af eleid van de lidstaten
