Deze uitgebreide samenvatting bevat alle hoofdstukken die verplicht zijn. Geschreven in leerjaar 2018/2019 voor het vak Kwalitatieve Onderzoeksmethodologie.
Samenvatting kwalitatieve onderzoeksmethdologie Blijenberg
Hoofdstuk 1: kwalitatief onderzoek in organisaties
Onderzoek is een cyclisch proces, dat bestaat uit verschillende fasen die je
achtereenvolgens, maar soms ook gelijktijdig, doorloopt. Een cyclisch proces houdt in dat je
tijdens het onderzoekstraject regelmatig terugkeert naar eerdere fasen van je onderzoek. Dit
om je onderzoeksontwerp bij te stellen, maar ook voor betere formuleringen.
Inductief onderzoek Deductief onderzoek
Kwalitatief onderzoek betreft alle vormen van onderzoek die gericht zijn op het verzamelen
en interpreteren van talig materiaal om op basis daarvan uitspraken te doen over een
(sociaal) verschijnsel in de werkelijkheid. Een kwalitatief onderzoek kent relatief weinig
waarnemingseenheden. Door middel van kwalitatief onderzoek kunnen er uitspraken worden
gedaan over een specifiek verschijnsel in de sociale werkelijkheid.
Dit boek spits zich niet alleen toe op kwalitatief onderzoek, maar ook op onderzoek naar
sociale verschijnselen in organisaties. Onder organisatie verstaan we een formeel
samenwerkingsverband tussen groepen mensen gericht op een gemeenschappelijk doel. De
noemer van het onderzoek is het sociale handelen van mensen binnen organisaties en dit
wordt onderzocht door talig materiaal erover te verzamelen. Kwalitatief onderzoek is geschikt
om onderzoek te doen naar processen in de tijd, organisatiesubculturen en onderzoek naar
de context van een bepaald verschijnsel. Kwalitatief onderzoek leent zich om onderzoek te
doen naar hoe verschillende factoren met elkaar samenhangen. We noemen dit analytische
generalisatie in plaats van statische generalisatie (kwantitatief).
De doelstelling van een kwalitatief onderzoek binnen een organisatie kan zowel theoretisch
als praktisch zijn. Een theoretische doelstelling heeft als doelstelling het
uitbreiden/verbeteren van een theorie. Een praktische doelstelling ligt meer op het terrein
van beschrijven, verklaren, evalueren of veranderen van de situatie in een concrete
organisatie.
,Hoofdstuk 2: de doelstelling en vraagstelling
2.1 De doelstelling
Een doelstelling is een methodologisch hulpmiddel dat beknopt en kernachtig vastlegt welke
bijdrage het onderzoek beoogt te leveren. Het kan een bijdrage zijn aan wetenschappelijke
kennis, maar ook aan het verbeteren van de praktijk in een concrete organisatie. De
belangrijkste functie die een doelstelling vervult, is dat deze de basis legt voor de centrale
vraagstelling van je onderzoek. Het is een verbinding tussen een extern en intern doel. Het
externe doel verwijst naar de theoretische of praktische bijdrage die het onderzoek beoogt te
leveren. Het interne doel is aangeven door middel van welke specifieke kennis je deze
bijdrage wilt gaan leveren. Dit interne doel vormt vervolgens de basis van je vraagstelling.
Een goede vraagstelling is de meest kernachtige weergave van datgene wat je in dit
onderzoek te weten wilt komen. De kennis geeft dus aan welke kennis nodig is om je
doelstelling te behalen.
2.2 Theoriegericht onderzoek
De doelstelling van een kwalitatief onderzoek in een organisatie kan theorie- en
praktijkgericht zijn. Theoriegericht onderzoek beoogt bij te dragen aan wetenschappelijke
kennis over een verschijnsel in een organisatie. Het onderzoek dient er toe kennis te
verkrijgen of verder uit te bouwen. Het belangrijkste kenmerk van theoriegericht onderzoek is
dat het doen van algemeen geldige uitspraken over een sociaal verschijnsel vooropstaat en
dat de toepasbaarheid van deze kennis van secundair belang is. In het geval van toetsend
onderzoek zal het onderzoeksproces vertrekken vanuit bestaande theorie om van daaruit
waarnemingen te verrichten die zijn gericht deze te toetsen en eventueel te ontkrachten. Dit
noemen we deductief onderzoek. Inductief onderzoek is gericht op theorievorming en zal
vertrekken vanuit empirische waarnemingen en d.m.v. systematische vergelijkingen van
waarnemingen abstraheren om tot algemeen geldige uitspraken te komen.
Het idee dat kwalitatief onderzoek in een organisatie toetsend kan zijn, roept soms vragen
op. Dit kan doordat je als onderzoeker van tevoren kan vast leggen hoe het sociale
verschijnsel zich kan voordoen volgens een theorie. Dit kun je doen d.m.v. het opstellen van
concrete verwachtingen of hypothesen. Wanneer dit niet zo is, dan heb je de verwachtingen
ontkracht en heeft dit consequenties voor de theorie. Je kunt dan een verbetering behoeven.
Of je kunt voorwaarden laten opnemen m.b.t. wanneer de theorie niet geldt.
Wanneer je een sociaal verschijnsel binnen een organisatie op gedetailleerde wijze in beeld
brengt en van daaruit probeert patronen te onderkennen in de wijze waarin het zich
voordoet, ben je bezig met analytische generalisatie (niet in de detail, maar algemene
patronen worden gegeneraliseerd). Wanneer je jouw kwalitatieve onderzoek binnen een
enkele organisatie gebouwd als bouwsteen voor een grotere theorie spreken van ‘building-
block’-procedure: door een verklaring te leveren voor een verschijnsel binnen een beperkt
domein kan daaruit in een langere fase een meer algemene theorie worden afgeleid. De
methode van overeenstemming verwijst naar het selecteren en onderzoeken van
organisaties die zoveel mogelijk verschillen, maar waarin toch hetzelfde sociale verschijnsel
optreedt. De methode van verschil verwijst juist naar het selecteren van organisaties die heel
sterk op elkaar lijken, maar waar in het ene geval een sociaal verschijnsel wel optreedt en in
het andere geval niet.
2.3 Praktijkgericht onderzoek
Praktijkgericht onderzoek heeft als doel een bijdrage te leveren aan het veranderen of
verbeteren van de praktijk binnen organisaties. Een organisatie heeft een probleem dat
opgelost moet worden en daarvoor is kennis nodig over de oorzaken van het probleem. Dit
soort onderzoek vindt vaak plaats in opdracht van een organisatie.
Praktijkgericht onderzoek sluit zich bij verschillende fasen aan in de interventiecyclus. De
interventiecyclus beschrijft welke fasen je doorloopt bij het oplossen van een
, praktijkprobleem in een organisatie. Allereerst is het belangrijk te begrijpen wat het probleem
precies is. Dit is de fase van probleemanalyse. Ten tweede is het nodig een analyse te
maken van de oorzaken van het probleem. Ten derde is het van belang een ontwerp te
maken van de mogelijke oplossingen van een probleem. Dit kan onder meer met een ex-
ante-evaluatie, een evaluatie voorafgaand aan de uitvoering van een interventie. Ten vierde
is het van belang deze oplossingen ook feitelijk toe te passen en zo een verandering aan te
brengen in de feitelijke situatie. Dit gebeurt d.m.v. interventie. Ten vijfde is het van belang
deze verandering te evalueren, om te begrijpen of de oplossingen het gewenste effect te
weeg hebben gebracht. Dit noemen we ex-post-evaluatie.
Verschuren en Doorewaard hebben uit deze interventiecyclus een indeling in vijf soorten
praktijkgericht onderzoek afgeleid. Bij elk soort praktijkgericht onderzoek horen specifieke
soorten doel- en vraagstellingen (zie boek bladzijde 23). Een goede doelstelling verbindt een
extern doel met een intern doel.
1. Onderzoek gericht op probleemanalyse: je wilt in kaart brengen voor wie het eigenlijk
een probleem is.
2. Diagnosegericht onderzoek: gericht op het analyseren van de oorzaken van een
sociaal verschijnsel in een organisatie.
3. Ontwerpgericht onderzoek: gericht op het ontwerpen van oplossingen voor het
betreffende organisatieprobleem.
4. Verandergericht onderzoek: gericht op het ondersteunen van een feitelijke interventie
in een organisatie. Hierbij is de kennis over oorzaken van een probleem al aanwezig
en het is ook duidelijk hoe de oplossing eruit moet zien.
5. Evaluatieonderzoek: gericht op het evalueren van veranderingen die al eerder tijdens
een interventietraject zijn ingezet. Dit onderzoek al deze veranderingen beoordelen
aan de hand van een bepaald criterium, zoals doelmatigheid of efficiëntie.
2.4 De vraagstelling
Het is belangrijk om te beseffen dat kwalitatief onderzoek een iteratief is: aanpassingen van
de onderzoeksopzet tijdens de dataverzameling zijn mogelijk en zelfs wenselijk. Toch is het
wel belangrijk om zo vroeg mogelijk de vraagstelling zo precies mogelijk te evalueren. Dit
geeft richting aan je onderzoeksproces; bv. bij het selecteren van literatuur, bronnen etc.
Het belangrijkste criterium voor het beoordelen van een vraagstelling is, de mate waarin
deze sturend is. Het dient richting te geven aan je onderzoeksproces. Een tweede criterium
is de mate waarin de vraagstelling efficiënt is. Het beantwoorden van de onderzoeksvraag
moet voldoende kennis opleveren om de doelstelling te bereiken, maar zeker ook niet méér
dan dat.
Bij een vraagstelling kunnen we onderscheidt maken tussen vorm en inhoud. Wat betreft de
vorm heeft het de voorkeur dat het een open vraag is (hoe, wat, welke of waarom). Wat
betreft de inhoud is het van belang dat deze aansluit op de doelstelling, dat deze
onderzoekseenheid duidelijk noemt en dat het duidelijk is welke eigenschappen van de
onderzoekseenheid onderzocht zullen worden. Daarnaast is het van belang dat de
vraagstelling duidelijk weergeeft naar wat voor soort kennis de onderzoekers op zoek zijn
(verklarend, beschrijvend, voorspellend, voorschrijvend of evaluatief kennis).
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper jolienr99. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
