Deel 1: Inleiding
Hoofdstuk 1: Wat is “Sociale wetgeving”?
Relevantie sociale wetgeving?
Aanrakingen met Sociale wetgeving bv. ons loon, tewerkstelling, ontslag, vervangingsinkomen bij
werkloosheid/ziekte/ouderdom …
De sociale wetgeving bestaat uit 2 onderdelen:
- Arbeidsrecht
- Sociale zekerheidsrecht
1 Arbeidsrecht
Het arbeidsrecht is het geheel van rechtsregels dat de verhouding regelt tussen werkgevers en
werknemers, zowel individueel als collectief. (aanwerven, tewerkstellen en ontslaan)
Deze wetgeving vertrekt van het beginsel dat in de verhouding tussen WG en WN, de WN de zwakste
partij is. De werknemer verdient een loon/wedde inruil voor de verrichte arbeid, hierdoor WN
afhankelijk van WG.
Verschillende “beschermingswetten”: loonbeschermingswet, wet o/h arbeidsreglement, Arbeidswet
Naast alle wettelijke bepalingen, ook tal van (collectieve) overeenkomsten, die al dan niet wettelijk
bekrachtigd worden, waarmee men rekening moet houden.
2 Sociale zekerheid
Doel: sociale risico’s helpen opvangen
(niet aan het werk, maar bouwt wel pensioenrecht op, niet zo bij thematisch verlof)
Op 2 manieren kunnen deze risico’s een bedreiging voor de burger vormen:
- Inkomen kan verminderen of wegvallen (bv. arbeidsongeschikt verklaart)
- De uitgaven kunnen verhogen (bv. medische zorg nodig)
In praktijk 2 begrippen sociale zekerheid:
- Een specifieke omschrijving waarmee de sociale verzekeringen bedoeld worden
- Het ruime begrip, dat naast de sociale verzekeringen ook federale sociale bijstand en een
deel van de Vlaamse bijstand aan personen omvat
Sociale wetgeving
Socialezekerheidsrecht
Arbeidsrecht Sociale verzekeringen Federale sociale Vlaamse bijstand aan
bijstand personen
,Hoofdstuk 2: Bronnen van het arbeidsrecht (sociale wetgeving)
1 Internationale rechtsbronnen
= de verdragen die België met andere landen sluit.
Wanneer dit verdragen zijn tussen twee landen noemen we dat Bilaterale verdragen. Meer landen =
Multilaterale verdragen.
1.1 Bilaterale Verdragen
Voor sociaal recht, bilaterale verdragen van belang tussen België en andere landen, waarbij onder
meer regels worden vastgelegd die van toepassing zijn op de WN’s afkomstig uit andere landen of
omgekeerd op de Belgen die in het buitenland gaan werken.
1.2 Multilaterale verdragen en instellingen
De OESO, Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling
De internationale Vereniging voor de sociale zekerheid
De Benelux Economische Unie
1.2.1 De internationale arbeidsorganisatie, IAO (onder de VN)
De IAO bestaat uit een algemene vergadering (de Internationale Arbeidsconferentie), een beheerraad
en een vast secretariaat (het Internationaal Arbeidsbureau) en huldigt het principe van de
drieledigheid: regeringen, werkgevers en werknemers zijn erin vertegenwoordigd.
De IAO stelt voornamelijk twee soorten normen op: conventies en aanbevelingen.
Uitvaarding conventie 5 fasen: de studie, de raadpleging v/d regeringen, de bespreking tijdens de
conferentie, een nieuwe raadpleging v/d regeringen en de uiteindelijke beslissing.
België speelt belangrijke rol in deze instelling. De conventies v/d IAO worden geratificeerd door de
regering, vervolgens eventueel goedgekeurd door de wetgevende macht. Principes van de conventies
worden dan opgenomen in de reglementaire teksten.
De aanbevelingen en conventies van de IAO harmonisatie v/h arbeidsrecht omdat elk land dat een
conventie goedkeurt, de minimumnormen ervan moet eerbiedigen.
1.2.2 De Raad van Europa
De Raad van Europa zetelt in Straatsburg, werd opgericht in 1949. Het uitvoerend orgaan van de Raad
is het Ministercomité.
Voornaamste akte van deze organisatie Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)
(Rome, 4 november 1950, door België goedgekeurd op 13 mei 1955)
In het begin regelt EVRM enkel de verhoudingen tussen de Staat en zijn burgers, maar nu ook vaker
toepassingen van EVRM in ondernemingen. Het EVRM waarborgt fundamentele vrijheden
(vakbondsvrijheid, recht op privéleven) en kan rechtstreeks ingeroepen worden voor Belgische
rechtbanken.
,Op sociaal vlak is ook het Europees Sociaal Handvest van belang, 18 oktober 1961 tot stand
gekomen. Goedgekeurd door België op 11 juli 1990. Dit handvest omvat drie delen:
1) De opsomming van de rechten die moeten worden gewaarborgd.
2) De verplichting om minstens 5 fundamentele rechten te waarborgen onder de volgende:
a. Recht op arbeid
b. Recht op vrijheid van organisatie
c. Recht op collectief onderhandelen
d. Recht op sociale zekerheid
e. Recht op sociale en geneeskundige bijstand
f. Recht van het gezin op sociale, wettelijke en economische bescherming
g. Recht van migrerende werknemers en hun gezinnen op bescherming en bijstand
3) Het opzetten van een controlemechanisme teneinde de toepassing van het handvest te
waarborgen.
1.2.3 De Europese Unie
De rechtsbronnen binnen de EU zijn veruit het belangrijkst. In het Verdrag van Rome waarmee in
1957 de EEG (Europese Economische Gemeenschap, voorloper EU) werd opgericht, bepaalt
artikel 117: (sprak uit, de wil om serieus samen te werken)
EU telt naast de Europese Raad 5 hoofdstellingen: de Raad van Ministers, de Europese
Commissie, het Europees Parlement, het Europees Hof van Justitie en de Rekenkamer. Bijgestaan
door nevenorganen, zoals Economisch en sociaal comité, het comité van de Regio’s, de Europese
Investeringsbank en de Europese Centrale Bank.
De concrete Europese rechtsregels, uitgevaardigd door de Raad van ministers en de Europese
Commissie, uitgewerkt onder volgende hiërarchie van rechtsbronnen: (kijk vorige samenvatting)
1) Vorderingen (het opeisen van iets aan iemand)
Vorderingen hebben een algemene strekking, zijn rechtstreeks verbindend in al hun onderdelen,
rechtstreeks toepasbaar, directe werking (indien duidelijk en bepaald en geen enkele
beoordelingsvrijheid laten aan de autoriteiten). Vorderingen bevatten regels voor een onbeperkte
reeks van personen of gevallen.
2) Richtlijnen
Richtlijnen bepalen in principe regels die iedere lidstaat in zijn eigen wetgeving moet opnemen. Enkel
verbindend voor het resultaat: de vorm en middelen kunnen ze zelf kiezen om tot het resultaat te
komen. Richtlijnen kunnen omgezet worden in nationaal recht door middel van collectieve
arbeidsovereenkomsten. Tegenstelling tot Vorderingen, mate van beoordelingsvrijheid: slechts
minimumvoorschriften neergelegd. Je kan verder gaan dan richtlijn zolang niet ten strijde EU-
verdragen. Richtlijnen kunnen gericht zijn naar alle staten of beperkte. Richtlijn niet nakomen,
gedaagd voor het Hof van Justitie door Commissie.
, 3) Besluiten (Vroeger Beschikkingen)
Besluiten zijn beslissingen die rechtstreeks van toepassing zijn op 1 of meer welbepaalde
bestemmelingen; lidstaten of particulieren (bv. ondernemingen). Een geschikt instrument voor de
uitvoerende handelingen van Europese instellingen. Commissie vaardigt besluiten uit, alleen
verbindend voor degenen tot wie zij gericht zijn, en heeft rechtstreekse werking wanneer het
nauwkeurig en onvoorwaardelijk is.
4) Aanbevelingen
Deze binden de lidstaten niet, enkel een ‘moreel’ gezag. Er kunnen geen rechtsgevolgen uit
voortvloeien.
5) Adviezen
Geen bindende kracht. Aanbevelingen en adviezen, praktische betekenis, als de Raad bepaalde
besluiten niet nodig acht of als er door politieke verdeeldheid geen bindend besluit kan genomen
worden.
Voorbeelden verordeningen en richtlijnen van de Unie op sociaal vlak, betrekkend (p14):
- Het collectief ontslag
- Gelijke behandeling van mannen en vrouwen
- …
Op 12 december 1991 werd Het Protocol betreffend de sociale politiek gesloten mogelijkheid om
Europese cao’s te sluiten.
Belangrijk document: het Handvest v/d grondrechten v/d Europese Unie, opsomming grondrechten
v/d burgers v/d EU. Richtlijnen die hiermee strijdig zijn kunnen ongeldig verklaard worden door het
Hof van Justitie. Ook voor het Belgische arbeidsrecht is het handvest belangrijk, door volgende
bepalingen:
- Vrijheid van arbeid en beroepskeuze
- Niemand mag gedwongen worden om dwangarbeid of verplichte arbeid te verrichten
- …
2 Nationale rechtsbronnen
2.1.1 Sociale grondrechten
Bij de grondwetsherziening van 17 februari 1994 werden voor het eerst sociale grondrechten in
de Grondwet opgenomen. (zie p.16) moeilijk te wijzigen, fundamenteel voor samenleving.
Deze grondwettelijke bepalingen hebben geen directe werking. Iemand kan niet op dit artikel
beroepen tegen de overheid om hem een passende betrekking aan te bieden. Het is meer een
richtlijn/doelstelling die de verschillende overheden binnen hun bevoegdheden moeten
nastreven.
