Celine Vanmeenen AO
ORGANISATIEDIAGNOSTIEK EN -BEGELEIDING
1. HECHTEN
Veranderen – het loslaten van het oude en het hechten aan het nieuwe.
à Zowel het loslaten in veranderen als het hechten aan nieuwe zaken kost veel (emotionele) inzet en
energie van een persoon.
1.1. EEN EIGEN PLEK
De behoefte om een eigen plek te hebben wordt in elke cultuur vertaald naar het verlangen van de
mens om zich ergens thuis te voelen.
De verschillende onderdelen van de identiteit waarin men zich thuis kan voelen:
1. Materiële identiteit: een eigen huis of woonruimte, eigen kleding, eigen meubels, eigen auto,
eigen kunstvoorwerpen, eigen uitrusting voor vrijetijdsbesteding, …
2. Geografische identiteit: de buren, buurt, de wijk of het dorp, de stad, de regio, het land
3. Sociale identiteit: het al dan niet hebben van een echtgenoot of partner, familie, sociale
contacten in de buurt waar je woont, vrienden en vriendinnen, lidmaatschap van verenigingen
of organisaties
4. Economische identiteit: je positie in de maatschappelijke arbeidsdeling: in werk en
huishouden, je beroep en de status van je beroep
5. Culturele identiteit: religie, waarden en normen, omgangsvormen, rituelen
6. Werkidentiteit: de inhoud van het werk, sociale contacten op het werk, contacten met
klanten, contact met je leidinggevende en opdrachtgevers
7. Virtuele identiteit: je plaats in je netwerk van vrienden en contacten op sociale media,
interacties, je betrokkenheid bij gebeurtenissen waaraan je deelneemt, de zaken waar je
aandacht naar uit gaat en die je wel en niet leuk vindt
De grootste veranderingen in ons leven hebben vaak te maken met een verandering van plek denk
maar aan het verhuizen uit de ouderlijke thuis, het krijgen van een nieuwe baan, in pensioen gaan,
trouwen en samenwonen… Het gaat hier dus niet per se over een geografische verandering van plek.
1.2. RITME, MAAT EN COMPOSITIE
Je leven wordt niet enkel bepaald door het creëren van een eigen plek maar ook door de manier
waarop je omgaat met de tijd, denk maar aan welke routines en patronen je volhoudt.
Het leven kan verdeeld worden in enkele hoofdactiviteiten:
- Slapen
- Werken Binnen al deze hoofdactiviteiten wissel je af
- (Ver)zorgen tussen momenten van routine en momenten
- Rusten van improvisatie. Het kan vergeleken worden
- Ontspannen als momenten waarin men denkt en
momenten waarin men doet.
Organisatiediagnostiek en -begeleiding 1
, Celine Vanmeenen AO
De zorgtaken die in de hoofdactiviteiten zitten kunnen onderverdeeld worden in zorgtaken om in
eigen behoeften te voorzien, maar ook in zorgtaken om in de behoeften van anderen te voorzien.
Deze zorgtaken zijn probleem- en behoeftegericht.
Ritme
Het werkritme daarentegen is resultaatgericht, men begint aan een taak tot deze afgewerkt is want de
volgende taak ligt dan al te wachten.
Tegenover het werkritme staat ontspannen, waar we in het werkritme zoveel mogelijk tijd proberen te
besparen, gaan we tijdens het ontspannen eigenlijk tijd verkwisten waarin we niet productief zijn.
à Hieraan zie je dat het tijdsbesef van de mens verschilt naargelang het terrein van het leven waarin
men zich bevindt op dat moment. Wanneer men op het werk is, staat kwaliteit, efficiëntie en tijdsdruk
centraal terwijl tijdens het zorgen vooral de tijd bepaald wordt door de natuurlijke ritmes van
personen en de behoeftes op dat moment waaraan men zich moet aanpassen.
Maat van het leven – in staat zijn om van het ene naar het andere ritme over te schakelen.
à De maat van het leven zit onder de wet van de eenheid en tegenstellingen; tijd winnen vs. tijd
Maat
verspillen, planning vs. improvisatie, inspanning vs. ontspanning.
Men wil een evenwicht bekomen tussen de verschillende ritmes, hierbij is hoeveelheid erg belangrijk.
Men moet ervoor zorgen dat men niet te veel of net te weinig doet. De afwisseling tussen de
verschillende aspecten in het leven bepalen ons geluk en onze gezondheid.
Het ontbreken van maat en evenwicht kan leiden tot chronische vermoeidheid en uitputting.
De compositie van het leven – dit verbindt het verleden met de toekomst, het kan gezien worden als
je tijdsperspectief waarmee je bepaald wat je nu zal doen aan wat je vroeger gedaan hebt en wat je
Compositie
later zal doen.
Er zijn enkele opvattingen over wat een goede compositie in het leven inhoudt:
1. Klassieke opvatting:
Harmonie, gemeenschap en continuïteit
Het verleden staat centraal en het individu is ondergeschikt
Een goed leven is een leven waarin je overeenstemming hebt tussen je omgeving en je
verschillende levensfasen. Je doet mee aan de natuurlijke, sociale en religieuze cyclus waar je
deel van uitmaakt.
2. Romantische benadering:
Behoefte van het individu, ook al gaat dit vaak in tegen de geschreven of ongeschreven regels
van de gemeenschap
Centraal staat het individu en het hier-en-nu
Een goed leven is een uniek leven waarbij de essentie ervan niet te begrijpen of te verklaren
valt maar er toch met volle teugen geleefd wordt. Kwaliteiten kunnen zowel in positieve als
negatieve gebeurtenissen en ervaringen gevonden worden.
Organisatiediagnostiek en -begeleiding 2
,Celine Vanmeenen AO
3. Organische benadering:
Innerlijke drijfveren, uiterlijke aanleidingen die gebruikt worden om te leren
Centraal staat de concentratie op de toekomst
Hier wordt het leven gezien als een proces van persoonlijke groei, hierin zijn verschillende
fasen waarin met crises en uitdagingen zal tegen komen. Het doorleven van deze stadia zorgt
voor een transformatie die de persoonlijkheid op een hoger niveau zal brengen.
2. GROEIFASEN EN CRISES IN DE INDIVIDUELE LEVENSLOOP
Dat veranderingen door sommige mensen als een uitdaging gezien wordt terwijl het voor anderen als
een bedreiging aanschouwt wordt kan enkele redenen hebben:
- De ingrijpendheid van de verandering
- Persoonlijkheid
- Ieders veranderingsvermogen (de wil en vaardigheid om met veranderingen om te gaan)
2.1. DE LEVENSFASEN VOLGENS ERIKSON
Erik Erikson deed onderzoek naar de ontwikkeling van de mens tot een gezonde persoonlijkheid. Hij
gelooft hierbij dat de ontwikkeling in verschillende groeifasen verloopt waarbij ieder stadium een
psychisch conflict naar voorbrengt. Dit conflict ontstaat door het natuurlijke verloop van de
ontwikkeling. De manier waarop men dit conflict oplost en de fasen (succesvol) doorloopt heeft een
grote invloed op hoe men als volwassene omgaat met verandering.
Wanneer men geen succesvolle oplossing gevonden heeft voor de conflicten van voorgaande stadia
kan dit tijdens het latere leven steeds weer een rol gaan spelen in de manier waarop we met anderen
omgaan en hoe we met moeilijke situaties omgaan.
Groei – de mogelijkheid om bewust te kiezen uit verschillende mogelijkheden om te denken, voelen,
doen en zijn.
Psychisch ongezonde toestand (volgens Erikson) – wanneer mensen hun keuzevrijheid verliezen
omdat ze vastzitten in een patroon van denken, voelen en handelen waar ze geen invloed op kunnen
uitoefenen.
à Iedere mens heeft wel gevoelens en gedachten die de groei en keuzevrijheid kunnen belemmeren
of net bevorderen, daarom kan van niemand ooit gezegd worden dat deze helemaal gezond of
helemaal ziek is. De ene persoon kan meer last hebben van dwangmatige of gefixeerde gedachten.
Het feit dat iemand psychisch gezond of ongezond is wordt bepaald door de eigen beleving en de
beleving van de omgeving (dus is subjectief).
Er kan inzicht verworven worden in de fasen van de eigen levensloop door hier bewust aandacht aan
te besteden (introspectie).
Organisatiediagnostiek en -begeleiding 3
, Celine Vanmeenen AO
Levensfase Psychisch conflict Veranderingsdilemma
Baby Vertrouwen vs. wantrouwen Spanning tussen het oude loslaten en hechten
aan het nieuwe
Peuter Autonomie vs. onzekerheid Spanning tussen individuele vrijheid en de
en twijfel opgelegde kaders
Kleuter Initiatief vs. schuldgevoel Spanning tussen de creativiteit en praktische
uitvoerbaarheid
Schoolkind Competentie vs. Spanning tussen zichzelf motiveren en het
minderwaardigheidsgevoel schoolsysteem
Puberteit Identiteit vs. identiteitsverlies Spanning tussen de oude en nieuwe identiteit
Volwassenheid Intimiteit vs. isolement Spanning tussen betrokkenheid en cynisme en
afkeer
Midlife Ruimhartigheid vs. stagnatie Spanning tussen het opvoeden van de volgende
generatie en het vastlopen in relaties en aandacht
voor zichzelf
Ouderdom Integriteit vs. teleurstelling Spanning tussen flexibiliteit en verstarring
EERSTE FASE: VERTROUWEN VS. WANTROUWEN
- Levensfase: baby
- Leeftijd: eerste levensjaar
- Naam van de fase: orale fase
In deze levensfase moet de baby een fundamenteel gevoel van vertrouwen in zichzelf en de wereld
ontwikkelen.
Vertrouwen – een grondhouding die gekenmerkt wordt door optimisme en het onder ogen durven
zien van zowel de positieve als de negatieve kanten van het leven. à Het gaat dus niet over een
afwezigheid van het bewustzijn van de mogelijke gevaren en risico’s in het leven.
Tijdens de orale fase is een baby volledig afhankelijk van zijn verzorgers, het gaat vooral om
ontvangen. De baby geeft zijn behoeften aan en probeert er zo voor te zorgen dat de omgeving hierop
zal ingaan en geeft waar de baby behoefte aan heeft.
Indien dit lukt krijgt de baby een gevoel van vertrouwen, hij voelt zich vanaf zijn geboorte aan welkom
in de wereld. Anderzijds, indien de ouders niet kunnen voldoen aan de behoeftes van de baby kan er
een gevoel van leegheid, tekort of eenzaamheid optreden bij de baby waardoor deze een permanent
gevoel van verlies en verlatenheid krijgt, zo ontstaat een algemeen gevoel van wantrouwen.
Op lange termijn kan dit voor de volwassene ervoor zorgen dat deze zijn gevoelens en gedrag soms
moeilijk in bedwang kan houden, de persoon heeft onverzadigbare behoeften (eten, alcohol, seks,
macht…) en wordt angstig in tijden van verandering. Door het uiteindelijke eerste afscheid in deze fase
(ouders kunnen niet meer aan alles voldoen) krijgt de volwassene een behoefte aan lid zijn van een
groep of religie.
TWEEDE FASE: AUTONOMIE VS. ONZEKERHEID EN TWIJFEL
- Levensfase: peuter
- Leeftijd: 1-3 jaar
- Naam van de fase: de anale fase
Organisatiediagnostiek en -begeleiding 4
