Deel 1
Hoofdstuk 1 : begrippen en beleid
Ontstaan GB
- 19e eeuw : overbevolkte steden + werk in fabrieken gezondheidsproblemen
- 20e eeuw : ontwikkeling vaccins, hygiënemaatregelen
1. Betere beschikbaarheid voeding betere gezondheidsstatus
2. 2e helft 20e eeuw : zieken genezen minder investeren in preventie
3. Minder infectieziekten (eerder overlijden aan chronische ziekte)
4. Toename welvaartsziekten
Door individueel gedrag + omgevingsfactoren
- Meer winst behaald door leefstijlveranderingen i.p.v. hygiënemaatregelen BRAVO
1. Invloed op risico van veel ziekten
2. BRAVO : (risico op ziekte verhogen of bevorderen gezondheid)
Beweging – Roken – Alcohol – Voeding - Ontspanning
Geschiedenis GB in België
Indeling preventieve gezondheidszorg
1. gezondheidsbescherming
maatregelen zonder directe tussenkomst burger
systematisch en routinematig schade aan gezondheid voorkomen (bv FAVV)
technische voorschriften, vaak op Europees of federaal niveau
2. Ziektepreventie
Maatregelen specifiek om bepaalde ziekten, gezondheidsproblemen te voorkomen
(bv vaccins)
In CLB, K&G, eerstelijnszorg
3. Gezondheidsbevordering
Gezondheid verbeteren door zich te richten op fysieke, sociale omgeving en
leefwijze van mensen
Vertrekt vanuit gezonde populatie gezondheid nog verder verbeteren
Indeling op basis van ziekteproces
- Concept “ziekte” :
1. illness
a. perceptie van ongezondheid = ervaring van “zich ziek voelen”
b. subjectief gegeven
2. disease
a. objectief vast te stellen afwijking
b. zich ziek voelen kan, is geen vereiste
3. sickness
a. ziektegedrag, het gedrag dat vertoond wordt bij ziekte
b. bv. werkverzuim, …
, - Definitie “gezondheid” :
1. medisch = afwezigheid ziekte
2. biologisch = aanpassing lichaam aan in- en externe factoren (voortplanting, overleven =
centraal)
3. psychologisch = geestelijk optimaal voelen
4. sociaal = vervullen van sociale rollen
5. humaan = nastreven holistisch mensbeeld = lichamelijk, geestelijk, sociaal welbevinden
- Vormen van preventie (EX) :
1. Primordiaal (pro-actief)
a. Aanpakken risicofactoren ziekte kan zich niet ontwikkelen
b. Op bevolkingsniveau
c. Risicofactoren vermijden
d. Bv. voorkomen dat kinderen zwaarlijvig worden
2. Primair
a. Oorzaken, risicofactoren voor aandoeningen weg (ingrijpen op risicofactoren)
b. Op bevolkingsniveau, voor specifieke groepen, voor gezonde individuen
c. Bv. preventie ongevallen, preventie HIV
3. Secundair
a. Detecteren en behandelen van vroege stadia van ziekte
b. Op bevolkingsniveau en risicogroepen
c. Bv. screening borstkanker, dikke darm kanker, secundaire valpreventie
4. Tertiair
a. Verslechtering gezondheidstoestand voorkomen
b. Complicaties voorkomen (geen preventie)
c. Cure & care (genezing en zorg)
d. Voor zieke mensen
e. Bv. Levensstijlprogramma voor diabetespatiënt
5. Quaternair
a. Vermijden overmedicalisering
b. Vermijden overbodige, vals-positieve onderzoeken en zorg + onnodige angsten
c. Voor mensen met risico op overmedicalisering
d. Bv. antibiotica, medische beelden
Het concept ‘gezondheidsbevordering’
- Algemeen doel = gezondheid bevolking verbeteren + schade aan gezondheid beperken
individuen zelf voor gezondheid laten zorgen (preventiemethode)
- Principes van GB (o.b.v. definitie) :
1. Holistisch : mens bekeken vanuit bio-psychosociaal perspectief
2. Participatief : werken MET mensen, hele samenwerking werkt aan GB
3. Emancipatorisch : persoon in staat gesteld om gezondheid in eigen handen te nemen;
omgeving organiseren zodat gezondheid ten goede komt
4. Rechtvaardig : solidariteit en gelijkheid
5. Multidisciplinair : gezondheidswerkers verschillende disciplines doen samenwerken
, - Middelen om GB te bereiken :
1. Voorlichting (leefstijlgericht)
a. Motiveren tot, trainen in, helpen bij gezond gedrag
b. Bv. programma’s ter preventie SOA’s, …
2. Voorzieningen (omgevingsgericht)
a. Gezond gedrag makkelijker maken
b. Bv. waterzuivering, riolering
3. Voorschriften (ondersteuning door reguleringen)
a. Regelgeving, controles en sancties om gezond gedrag af te dwingen
b. Bv. FAVV
c. Niet altijd mogelijk tot verplichting laagdrempelig maken voor meer effect (bv.
condooms ter preventie HIV goedkoop maken)
- Actieterreinen van GB :
- Sensibilisering en gezondheidseducatie
Informeren
Sensibiliseren en motiveren voor gezonde leefstijl
Trainen van vaardigheden, gewoontes
- Gezonde omgeving
Emancipatorisch – participatief : interventies
Gezond (overheids)beleid
Oriëntering/aansluiting met gezondheidszorg
Gezondheidsvoorlichting en -bevordering
Bevordering = combinatie van voorlichting en omgevingsveranderingen die samen gezond gedrag en
gezonde leefcondities stimuleren
sociale, politieke, economische, organisatorische en wettelijke condities ter beïnvloeding gezondheid
(combinatie = essentieel voor effectieve GB)
Voorlichting = health education = systematische en planmatige pogingen om leefstijl en gedrag van
mensen doelgericht te veranderen door ze te motiveren tot ander, gezonder gedrag
Voorlichting valt onder bevordering : beide gaan uit van leefstijlgerichte benadering gezondheid
Hoofdstuk 2 : determinanten van gezondheid
Health field concept (Lalonde)
- Gezondheidsprobleem beïnvloed door verschillende factoren :
1. Endogene determinanten (biologische factoren)
Leeftijd, geslacht, erfelijkheid
Moeilijk veranderbaar
Erfelijke factoren (afwijking in genen, …) OF
Verworven eigenschappen (BD, cholesterol, gewicht, …)