Samenvatting Samenleving, Feiten en
Problemen
Inhoud
Hoorcollege 1: Inleiding ............................................................................................................................ 5
1.1 Wat? .......................................................................................................................................... 5
1.2 Semantiek .................................................................................................................................. 5
1.3 Corona en de welvaartstaat ...................................................................................................... 6
1.4 De welvaartstaat gaat over welvaart en verdeling d.m.v.: ....................................................... 6
1.4.1 Armoede ............................................................................................................................ 7
1.4.2 Probleem van sociale exlusie: ........................................................................................... 7
1.4.3 Ongelijkheid neemt toe ..................................................................................................... 7
1.4.4 Structurele ondertewerkstelling van lager geschoolden .................................................. 9
1.4.5 Het geluksniveau stijgt niet meer met economische groei: .............................................. 9
1.4.6 Grenzen aan de groei: ....................................................................................................... 9
1.4.7 Met wie zijn we solidair? ................................................................................................. 10
1.5 Kenmerken van de welvaartsstaat (7):.................................................................................... 10
1.5.1 Hoge materiële welvaart en levensstandaard ................................................................ 10
1.5.2 Optreden vd overheid: effectieve waarborging van sociale grondrechten .................... 11
1.5.3 Subsidiariteit.................................................................................................................... 11
1.5.4 Parlementaire democratie .............................................................................................. 12
1.5.5 Welvaartstaat is nationaal en internationaal .................................................................. 12
1.5.6 Gelaagde welvaartsstaat ................................................................................................. 13
1.5.7 De welvaartsstaat verbindt vrijheid, gelijkheid en broederlijkheid ................................ 13
1.6 De welvaarsstaat in beweging en bron van strijd ................................................................... 14
1.6.1 De grote spanningsvelden ............................................................................................... 14
1.6.2 Samenlevingsmodel is van onderuit, organisch gegroeid ............................................... 14
2 Hoorcollege 2: Historiek en evolutie van de welvaartsstaat........................................................... 15
2.1 Liberaal tijdvlak (1800-1880) : de oorsprong .......................................................................... 15
2.1.1 Technologie en globalisering ........................................................................................... 15
2.1.2 Arbeid wordt een “commodity”, een verhandelbaar goed ............................................ 16
2.2 Voorbereiding (1880-1940) ..................................................................................................... 16
2.2.1 1886: stakingsgolf en volksopstand ................................................................................ 16
2.2.2 Voorbereiding .................................................................................................................. 16
1
, 2.2.3 Veranderingen in de ideeën ............................................................................................ 19
2.3 Uitbouw (1950 -1970) ............................................................................................................. 20
2.3.1 Uitbouw ........................................................................................................................... 20
2.4 Crisis en heroriëntering (1970-…)............................................................................................ 22
3 Hoorcollege 3: Welvaart, economische groei en levensomstandigheden ...................................... 27
3.1 Economische groei .................................................................................................................. 27
3.1.1 Hoe meten we dat? ......................................................................................................... 27
3.1.2 De nationale rekening ..................................................................................................... 28
3.1.3 Economische groei, inflatie en koopkracht ..................................................................... 30
3.1.4 Ex-cursus: indexwijzigingen 2014 .................................................................................... 30
3.1.5 Economische groei en welvaart ...................................................................................... 31
3.1.6 Hoe meten we de economische groei ............................................................................. 32
3.2 Economische groei, vooruitgang en verdeling ........................................................................ 33
3.2.1 Is het BBP een goede graadmeter voor vooruitgang ...................................................... 33
3.2.2 Sociale indicatoren en vooruitgang ................................................................................. 34
3.2.3 Alternatieve meetinstrumenten van vooruitgang .......................................................... 34
3.3 Economische groei als doel en middel van de welvaartsstaat ................................................ 36
3.3.1 De welvaartsstaat in symbiose en contradictie met de markt........................................ 36
3.4 Levensstandaard en levenswijze: van macro naar micro ........................................................ 37
3.4.1 Groei en verandering in de levenswijze .......................................................................... 38
4 Hoorcollege 4: Demografie ............................................................................................................. 40
4.1 Inleiding ................................................................................................................................... 40
4.2 Begrippen ................................................................................................................................ 40
4.3 De twee grote demografische transities ................................................................................. 41
4.3.1 Eerste demografische transitie ....................................................................................... 41
4.3.2 De tweede grote demografische transitie ...................................................................... 43
4.4 De socio-demografische veranderingen ................................................................................. 48
4.5 De veroudering en toekomst van de welvaartsstaat .............................................................. 49
5 Hoorcollege 5: Werkgelegenheid en werkloosheid ........................................................................ 55
5.1 Begrippen ................................................................................................................................ 55
5.2 Arbeid en welvaartsstaat ........................................................................................................ 55
5.3 Veranderingen in de beroepsbevolking .................................................................................. 57
5.3.1 Salariëring van de beroepsbevolking .............................................................................. 57
5.3.2 Tertiarisering van de beroepsbevolking .......................................................................... 58
5.3.3 Polarisatie van de beroepsbevolking .............................................................................. 58
5.3.4 Scholarisatie van de beroepsbevolking ........................................................................... 60
5.3.5 Estatisering van de beroepsbevolking ............................................................................. 61
2
, 5.3.6 Feminisering van de beroepsbevolking ........................................................................... 61
5.3.7 Verkleuring van de beroepsbevolking ............................................................................. 62
5.4 Veranderingen in de arbeidsduur ........................................................................................... 63
5.5 Niet-arbeid .............................................................................................................................. 64
5.6 Werkloosheid .......................................................................................................................... 65
5.7 Actieve welvaartsstaat, armoede en werk .............................................................................. 67
5.8 De toekomst van arbeid .......................................................................................................... 69
6 Hoorcollege 6: De sociale organisatie van de welvaartsstaat ......................................................... 70
6.1.1 Sociale organisatie van de welvaartsstaat ...................................................................... 70
6.1.2 Besluitvorming in de welvaartsstaat ............................................................................... 70
6.2 Sociaal overleg: beginselen ..................................................................................................... 70
6.3 Sociaal overleg: actoren .......................................................................................................... 71
6.3.1 Intern/extern pluralisme ................................................................................................. 71
6.3.2 Verzuiling ......................................................................................................................... 71
6.4 Sociaal overleg: instrumenten van overleg ............................................................................. 73
6.4.1 Paritaire overleg .............................................................................................................. 73
6.5 Sociaal overleg: uitkomsten van het sociaal overleg .............................................................. 75
6.5.1 Evaluatie van het sociaal overleg .................................................................................... 75
6.6 Beheer ..................................................................................................................................... 76
6.7 Uitvoering ................................................................................................................................ 76
6.7.1 Subsidiariteit: social profit-sector ................................................................................... 76
6.7.2 Subsidiariteit: sociale innovatie....................................................................................... 77
7 H7: Instrumenten van sociaal beleid, (!) sociale zekerheid ............................................................ 78
7.1 Instrumenten van sociaal beleid ............................................................................................. 78
7.2 Sociale bescherming ................................................................................................................ 78
7.2.1 Sociale verzekering .......................................................................................................... 78
7.2.2 Sociale bijstand (- sterk dan sz) ....................................................................................... 82
7.2.3 Dienstverlening ............................................................................................................... 84
7.3 Generositeit en doelmatigheid ............................................................................................... 85
8 Les 8 H7: De inkomsten van de welvaartsstaat ............................................................................... 87
8.1 Begrippen ................................................................................................................................ 88
8.2 Inkomsten................................................................................................................................ 88
8.2.1 A. Inkomstenbelasting/personenbelasting ..................................................................... 94
8.2.2 B. Indirecte belastingen................................................................................................... 99
8.2.3 C. Sociale bijdragen ....................................................................................................... 100
8.2.4 D. Belasting op vermogen ............................................................................................. 101
8.3 Wijze van heffingen niet neutraal ......................................................................................... 103
3
, 8.3.1 Herverdeling .................................................................................................................. 103
8.3.2 Allocatieve functie ......................................................................................................... 104
8.3.3 Doelmatige inning ......................................................................................................... 104
8.3.4 Begroting & staatsschuld............................................................................................... 105
9 Les H9 Armoede, ongelijkheid en herverdeling ............................................................................ 108
9.1 Begrippen en meting ............................................................................................................. 108
9.1.1 Inkomensverdeling-en ongelijkheid heeft nood aan 4 vragen...................................... 108
9.1.2 Herverdeling .................................................................................................................. 111
9.1.3 Wat is armoede? ........................................................................................................... 112
9.2 Uitkomsten en evoluties ....................................................................................................... 114
9.3 Waarom is de armoede niet gedaald? .................................................................................. 122
10 Les 10: Het armoedevraagstuk en de tragiek van de welvaartsstaat. COVID-19 als changemaker
? 130
10.1 Het armoedevraagstuk in de welvaartstaat .......................................................................... 130
10.2 De naoorlogse onderbouw van de welvaartsstaat ............................................................... 132
10.2.1 Les trentes glorieuses .................................................................................................... 133
10.3 “Les trentes piteuses” : de onderliggende transformaties ................................................... 133
10.3.1 Werk .............................................................................................................................. 133
10.3.2 Lonen: groeiende achterstand lage lonen..................................................................... 134
10.3.3 Sociale zekerheid : Blijvend hoge afhankelijkheidsgraad .............................................. 135
10.4 De tragiek van de actieve welvaartstaat ............................................................................... 136
10.4.1 Nieuwe banen kosten geld : publieke uitgaven nieuwe sociale risico’s, België............ 138
10.4.2 Nieuwe banen kosten geld : lastenverlagingen in procent van de arbeidskosten vóór
arbeidslastenverlagingen .............................................................................................................. 138
10.4.3 Overheidsuitgaven beschermen minder tegen armoede : evolutie van het verschil
tussen marktinkomen en beschikbaar inkomen ........................................................................... 138
10.4.4 Sociale zekerheid : concentratie van risico’s => quid verzekeringstechniek................. 138
10.4.5 Hoe verder het sociaal contract vernieuwen? .............................................................. 139
10.5 Covid- 19 changemaker? ....................................................................................................... 140
10.5.1 COVID-19, accelerator, waarom corona opportuniteit is om nieuw sociaal contract te
maken 140
10.5.2 COVID-19, midden in nieuwe transformaties ............................................................... 141
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper cabrejosgiulia. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €8,29. Je zit daarna nergens aan vast.
