Dit is een samenvatting van het vak 'Samenleving, feiten en problemen', gegeven door Bea Cantillon aan de Universiteit Antwerpen.
De samenvatting volgt de structuur van de lessen en van het boek. Aan het begin van elk hoofdstuk is een begrippenlijst toegevoegd.
Deze samenvatting geeft de essent...
Samenleving, feiten en problemen
Academiejaar 2020 - 2021
Academiejaar: 2020 – 2021
,
,Inhoud
1 Inleiding ..................................................................................................... 1
1.1 Begrippen .............................................................................................. 1
1.2 De welvaartstaat .................................................................................... 2
1.2.1 Problemen ....................................................................................... 2
1.2.2 Kenmerken van de welvaartstaat...................................................... 2
1.2.3 Conclusie......................................................................................... 4
1.2.4 Top 1% inkomens ............................................................................ 4
2 Historiek en evolutie van de welvaartsstaat ................................................. 5
2.1 Liberaal tijdvak (1800 – 1880) ................................................................ 5
2.2 Voorbereiding (1880 – 1940) .................................................................. 5
2.3 Uitbouw (1950 – 1970)........................................................................... 6
2.3.1 Nieuw inkomensbegrip ..................................................................... 7
2.4 Crisis en heroriëntering (1975 - …) ........................................................ 7
2.4.1 Postindustriële revolutie................................................................... 8
2.4.2 Voorspelbaarheid van risico’s ........................................................... 8
2.4.3 Individualisering .............................................................................. 8
2.4.4 Toenemende zorgbehoefte ................................................................ 8
2.4.5 Globalisering ................................................................................... 8
2.4.6 Postmodernisme en het marktdenken .............................................. 8
2.4.7 Crisis van uitvoering ........................................................................ 9
2.4.8 Grenzen aan de groei ....................................................................... 9
2.4.9 Politieke crisis.................................................................................. 9
2.5 Nieuwe transformaties ........................................................................... 9
2.6 Actualiteitsvraag 1 ................................................................................. 9
3 Welvaart, economische groei en levens-omstandigheden ........................... 11
3.1 Hoe meten we economische groei? ....................................................... 11
3.1.1 De nationale rekeningen ................................................................ 12
3.2 Economische groei, infiltratie en koopkracht ........................................ 13
3.3 Kritiek op economische groei als welvaartsindicator ............................. 13
3.4 Alternatieve indicatoren ....................................................................... 14
3.4.1 HDI = Human Development Index .................................................. 14
3.4.2 HPI = Happy Planet Index .............................................................. 14
Academiejaar: 2020 – 2021
, 3.4.3 Sociale indicator van Laken ........................................................... 14
3.4.4 Sociale en economische doelstellingen: symbiose en contradictie .... 15
3.5 Levensstandaard, leefwijze en sociale stratificatie ................................ 15
3.5.1 Materiële deprivatie........................................................................ 15
3.6 Samengevat ......................................................................................... 16
3.7 Actualiteitsvraag 2 ............................................................................... 16
4 Demografie ............................................................................................... 17
4.1 Inleiding .............................................................................................. 17
4.2 Begrippen ............................................................................................ 17
4.3 De twee grote demografische transities ................................................ 18
4.3.1 Eerste demografische transitie ....................................................... 18
4.3.2 Tweede demografische transitie ...................................................... 18
4.3.3 Factoren ........................................................................................ 18
4.4 Socio-demografische veranderingen ..................................................... 19
4.5 De veroudering en de toekomst van de WVS ........................................ 19
4.5.1 Betaalbaar onder voorwaarden (VOOR COVID-19) .......................... 20
4.5.2 Impact COVID-19 .......................................................................... 20
4.6 Actualiteitsvraag 3 ............................................................................... 20
5 Arbeidsmarkt ............................................................................................ 21
5.1 Begrippen ............................................................................................ 21
5.2 Arbeid en WVS .................................................................................... 22
5.3 Veranderingen in de beroepsbevolking ................................................. 22
5.3.1 Salariëring ..................................................................................... 22
5.3.2 Tertiarisering ................................................................................. 22
5.3.3 Polarisatie ...................................................................................... 22
5.3.4 Scholarisatie .................................................................................. 22
5.3.5 Etatisering ..................................................................................... 23
5.3.6 Feminisering .................................................................................. 23
5.3.7 Verkleuring .................................................................................... 23
5.4 Veranderingen in de arbeidsduur......................................................... 23
5.5 Niet-arbeid .......................................................................................... 24
5.5.1 Sociale niet-arbeid ......................................................................... 24
5.5.2 Individuele niet-arbeid ................................................................... 24
5.6 Werkloosheid ....................................................................................... 24
1
, 5.6.1 Oorzaken van de structurele werkloosheid ..................................... 25
5.6.2 Selectiviteit en sociale gelaagdheid van de werkloosheid ................. 25
5.6.3 De nieuwe sociale kwestie .............................................................. 26
5.7 Actieve welvaartsstaat, armoede en werk ............................................. 26
5.7.1 Resultaten van de actieve WVS ...................................................... 27
5.7.2 Het sociale trilemma ...................................................................... 27
5.8 De toekomst van arbeid ....................................................................... 27
5.9 Is er nog werk voor laaggeschoolden? ................................................... 27
5.10 Actualiteitsvraag 4 ............................................................................ 28
6 Sociale organisatie van de welvaartsstaat .................................................. 29
6.1 Begrippen ............................................................................................ 29
6.2 Sociaal overleg ..................................................................................... 30
6.2.1 Internationaal ................................................................................ 30
6.2.2 Europees sociaal overleg ................................................................ 30
6.2.3 Belgische (federaal) sociaal overleg ................................................. 30
6.2.4 Vlaams (gewestelijk) sociaal overleg ................................................ 31
6.3 Samenvatting ...................................................................................... 31
7 Instrumenten van het sociale beleid .......................................................... 33
7.1 Instrumenten van het sociaal beleid .................................................... 33
7.2 Sociale bescherming ............................................................................ 33
7.2.1 Sociale verzekering ........................................................................ 33
7.2.2 Sociale bijstand ............................................................................. 33
7.2.3 Dienstverlening .............................................................................. 33
7.3 Actualiteitsvraag .................................................................................. 33
8 De inkomsten van de welvaartsstaat ......................................................... 35
8.1 Begrippen ............................................................................................ 35
8.2 Inkomsten ........................................................................................... 36
8.2.1 Direct belastingen =DB (fiscaliteit) ................................................. 36
8.2.2 Indirecte belasting = IB (fiscaliteit) ................................................. 37
8.2.3 Sociale bijdragen = SB (parafiscaliteit) ............................................ 37
8.2.4 Belasting op vermogen ................................................................... 37
8.2.5 Belasting op overdracht van vermogen ........................................... 37
8.3 Wijze van heffing niet neutraal ............................................................. 38
8.3.1 Herverdeling .................................................................................. 38
2
, 8.3.2 Allocatieve functie .......................................................................... 38
8.3.3 Doelmatige inning .......................................................................... 38
8.4 Begroting en staatsschuld ................................................................... 38
8.4.1 Hoe is de staatsschuld in België ontstaan? ..................................... 39
8.4.2 Gevolgen van de staatsschuld ........................................................ 39
8.4.3 Afweging van de staatsschuld ........................................................ 39
9 Armoede, ongelijkheid en herverdeling ...................................................... 41
9.1 Begrippen en meting ............................................................................ 41
9.1.1 Inkomensverdeling en -ongelijkheid ............................................... 41
9.1.2 Herverdeling .................................................................................. 42
9.1.3 Armoede ........................................................................................ 43
9.2 Uitkomsten van de herverdeling ........................................................... 45
9.2.1 Ongelijkheid .................................................................................. 45
9.2.2 Herverdeling .................................................................................. 45
9.2.3 Armoede ........................................................................................ 45
9.3 Waarom is de armoede niet gedaald? ................................................... 46
9.3.1 Uitgaven voor nieuwe sociale behoeften .......................................... 46
9.3.2 Tewerkstellingsgroei komt niet ten goede aan de onderkant van de
arbeidsmarkt en van de samenleving ........................................................ 46
9.3.3 Werken loont minder aan de onderkant van de samenleving .......... 47
9.3.4 Minder bescherming voor wie niet werkt ........................................ 47
9.3.5 Nadruk op gelijke kansen houdt geen rekening met onderliggende
ongelijkheden ........................................................................................... 47
9.4 Meer welvaartsstaat, maar niet voor iedereen ....................................... 48
10 Het armoedevraagstuk en de tragiek van de WVS ................................... 49
10.1 Het armoedevraagstuk in de welvaartsstaat ...................................... 49
10.2 De naoorlogse opbouw van de welvaartsstaat .................................... 49
10.3 “Les trentes piteuses” en de onderliggende transformaties ................. 49
10.3.1 Werk ........................................................................................... 50
10.3.2 Lonen ......................................................................................... 50
10.3.3 Sociale zekerheid ........................................................................ 50
10.4 De tragiek van de actieve welvaartsstaat ........................................... 50
10.4.1 Nieuwe banen kosten geld ........................................................... 50
10.4.2 Overheidsuitgaven beschermen minder tegen armoede ................ 51
10.4.3 Jobs beschermen minder tegen armoede ..................................... 51
3
, 10.4.4 Sociale zekerheid ........................................................................ 51
10.5 Het sociaal contract vernieuwen........................................................ 51
10.5.1 Nieuwe maatschappelijk brede afspraken .................................... 51
10.6 COVID-19, changemaker?................................................................. 52
10.6.1 Impact COVID-19 ....................................................................... 52
10.6.2 COVID-19: midden in nieuwe transformaties .............................. 52
10.6.3 De grote issues ........................................................................... 52
4
,5
,
, Samenvatting Samenleving, feiten en problemen
1 Inleiding
= Begrip WVS; synoniemen; kenmerken
1.1 Begrippen
Begrip Uitleg
Actieve = investeringsstaat: het idee dat we moeten investeren in mensen. De
welvaartstaat actieve welvaartstaat streeft naar een volledige tewerkstelling.
Consumptie
= overvloed maatschappij: hoge materiële welvaart die geconsumeerd wordt
maatschappij
Horizontale Transfer over de levensloop, uit het welbegrepen eigenbelang.
verdeling Van gezond naar ziek, van jong naar oud, van geen kinderen naar wel
kinderen.
Post- Veranderingen in de samenleving door de technologie en globalisering die
industrialisering ermee samenhangt.
Predistributie Primaire verdeling = horizontale en verticale herverdeling
Sociale De economie van rijke democratieën. Een sociaal gecorrigeerde,
markteconomie kapitalistische samenleving.
Verticale Van hoge naar lage inkomens; solidariteitsprincipe (Robin Hood)
verdeling Sociale bijstand, personenbelasting, sociale zekerheid
Verzorgingsstaat Een samenleving waar we zorgen voor elkaar, waarbij de overheid een
belangrijke rol speelt.
Staat verwijst naar een toestand, namelijk een toestand van hoge materiële
welvaart, en dat voor zoveel mogelijk mensen.
Welfare state Een samenleving die probeert voor zoveel mogelijk mensen het welbevinden
te creëren.
Welvaart Verwijst naar zowel materiële rijkdom als naar welzijn.
Welvaarts-
Er bestaat geen welvaartsstaat zonder democratie.
democratie
Welvaartstaat Samenlevingsvorm van geïndustrialiseerde en post geïndustrialiseerde
markteconomieën waarbij burgerlijke, politieke en sociale grondrechten
van de burger, met het oog op zijn materiële welvaart en de bevordering van
zijn kansen tot ontplooiing, binnen een wettelijk kader, effectief (dat wil
zeggen door de inzet van beleidsinstrumenten en -technieken) worden
gewaarborgd. De welvaartsstaat is een eigen type van welvaartsverdeling
en een eigen type van beleid en besluitvorming daarrond.
1
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper elke13. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,99. Je zit daarna nergens aan vast.
