WIJSBEGEERTE
1. WAT IS FILOSOFIE?
1.1.DRIE ASPECTEN: ATTITUDE, METHODOLOGIE EN DOMEIN
- Attitude
- Methodologie
- Domein
Filosofen stellen alle (banale) zaken van het leven in vraag
Inclusief eigen zintuigen en cognitieve vermogens
Mooi voorbeeld daarvan is deze Müller-Lyer Illusie
Wij denken vaak dat de onderste
horizontale lijn langer is dan de
bovenste, maar dat is niet waar.
Descartes: ‘Het kan dat onze
zintuigen ons vaker bedriegen dan
we denken.
Als onze zintuigen onbetrouwbaar zijn, is onze kennis dan ook onbetrouwbaar?
Volgens Descartes was het niet onmogelijk dat ons denken voortdurend op een
dwaalspoor wordt gezet door God of een kwaadaardig genie (= Malin génie)
Kritiek is niet altijd het einddoel van de filosofie. Deze filosofische kritiek opent ook de
mogelijkheid dat dingen anders zouden (of hadden) kunnen zijn.
Filosofie tracht vaak ook een positief of constructief project te formuleren, dat de
bekritiseerde elementen vervangt door elementen die beter bestand zijn tegen kritiek.
, - Zijn filosofen anders, door hun kritische geest? (attitude)
m.a.w. Kan je filosofen onderscheiden van bv. Wetenschappers?
- Gebruiken filosofen methodes die enkel zij gebruiken?
Filosofen gebruiken vele verscheidene methodes, maar geen enkele lijkt uniek.
1) Intuïtie (methode)
Intuïtie heeft verschillende betekenissen gehad doorheen de eeuwen.
17-18de eeuw: verwijst naar kennis die op een onmiddellijke manier wordt verkregen.
Descartes spreekt hier over heldere en welonderscheiden ideeën.
= ideeën of intuïties die geen enkel redelijke mens zou durven te betwijfelen.
Bv. Descartes: ‘Je pense donc je suis’
Want het is logisch dat als ik denk dat ik besta
20ste eeuw: eerder negatieve betekenis
= verwijst naar spontane overtuigingen die we in onze eigen geest aantreffen wanneer we
over een bepaald onderwerp beginnen.
Common sense of gezond verstand
Nadeel: moeilijk te veranderen of op te geven, zelfs in de aanwezigheid van
overtuigend bewijsmateriaal.
Fauteuilfilosofen= filosofen die vaak gebruikmaakten van intuïtie (in beide betekenissen van
het woord) en zelden of nooit empirisch onderzoek deden.
Vandaag de dag: nog steeds intuïtie, maar er wordt voorzichtiger mee omgesprongen.
Want: erg variabel, tussen culturele groepen, persoon-persoon en zelfs persoonlijk van
tijdstip tot tijdstip.
2) Conceptuele analyse (methode)
Italiaanse filosoof Luciano Floridi:’ filosofie is als conceptual engineering’
Het ontrafelen en verbeteren van concepten die we in het dagelijks leven misschien te
achteloos gebruiken, bv concept van liefde, tijd, vrijheid…
Doel van conceptuele analyse: bepalen waarover we precies spreken als we spreken over
liefde, tijd, vrijheid…
(bv liefde voor je ouders is niet gelijk aan liefde voor je vrouw)
,3) Gedachte-experiment (Baggini, 2005) (methode)
=instrument van de verbeelding, dat gebruikt wordt om nieuwe informatie over een thema
te verkrijgen zonder gebruik te maken van nieuwe empirische data.
Experiment speelt zich volledig af in de menselijke geest
Allerlei voordelen:
- Verhelderen een probleem door het te visualiseren
- Leveren gegevens op die voor of tegen een bepaalde theorie kunnen worden
gebruikt
- We kunnen er financiële, technologische en morele problemen mee omzeilen die
zich zouden stellen bij de echte-wereld experimenten.
Bv. Descartes zijn ‘brain in a vat’ (zie later)
Wordt ook gebruikt in de wetenschap (wetenschap is dus geen louter empirische
activiteit!)
Bv: kat paradox van Oostenrijkse fysicus Erwin Schrödinger, lift experiment van Albert
Einstein
UTILITARISME (zij die voor 1 dode
kiezen)
= morele theorie die
gebaseerd is op rekenwerk.
Fysieke afstand speelt hierbij een
rol. (1dikke man naast je – 5
mensen veraf)
4) experimentele filosofie (methode)
De overtuiging dat empirisch wetenschappelijke methoden soms kunnen bijdragen aan een
oplossing voor traditionele filosofische problemen.
Filosofie verschilt niet van andere kennisdomeinen door de attitude van de filosofen of de
methodes die ze gebruiken, wel met de aard van de vragen en problemen waarmee ze zich
bezighouden.
Filosofische vragen zijn vragen die we ons in het dagelijks leven niet hoeven te stellen. Ze zijn
vaak erg abstract en eigenaardig
Filosoof Thomas Nagel: ‘ We zouden niet ver komen in het leven als we de ideeën tijd, getal,
kennis, taal, goed en slecht niet meestal als vanzelfsprekend beschouwen, maar in de
filosofie onderzoeken we die dingen zelf.’
Het leven zou te ingewikkeld zijn moesten we daarover blijven piekeren.
, Is er wel vooruitgang in de filosofie?
Filosofie houdt zich bezig met moeilijke en zelfs onbeantwoordbare vragen
In tweeduizend jaar tijd is er nog steeds geen antwoord op vele vragen…
Wel vooruitgang in de wetenschap, niet in de filosofie?
1) vooruitgang binnen de wetenschap is ook niet altijd evident.
De ontwikkeling van wetenschappen verloopt in horten en stoten, waarbij
wetenschappelijke paradigma’s elkaar opvolgen zonder echt op elkaar verder te bouwen.
Er kan binnen een paradigma vooruitgang zijn, maar tussen paradigma’s vooruitgang maken
is minder evident.
2) Er is wel vooruitgang in de filosofie
Er zijn wel degelijk al filosofische vragen opgelost, maar dan gingen nieuwe wetenschappen
ermee lopen. (filosofie: vuilbak van de wetenschap?)
Bv. Was het niet ooit een filosofische vraag uit welke deeltjes water bestond? (=brandstof
voor de chemiewetenschap)
1.2. VIER DEELDOMEINEN
Wat is filosofie?
Je zou kunnen zeggen dat filosofie een academische discipline is die vier
deeldomeinen omvat.
1) Metafysica
Bestudeert de aard en de structuur van de wereld.
De meest metafysische vragen gaan over wat het betekent om te bestaan.
2) Logica
Legt uit wat het betekent om deugdelijk te redeneren en te argumenteren.
Bv: het weerleggen van drogredenen.
Slippery slope
= als we vandaag A doen, zal B vroeg of laat volgen.
3) Epistemologie= kennisleer
Buigt zich over de aard, de structuur en de mogelijkheid van onze kennis – wat kunnen we
weten?
Ze buigen zich ook over hoe we de kennis verwerven, wat zekere kennis is, wat het betekent
om overtuigd te zijn van iets…
Bv: ‘brain in a vat’ is een typisch epistemiologisch experiment