lOMoARcPSD|6033427
Algemene beginselen van het recht powerpoint + boek +
lesnotities
Algemene beginselen van het recht (Universiteit Gent)
StuDocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit
Gedownload door Sabine De Baere ()
, lOMoARcPSD|6033427
Algemene beginselen van het recht
1) Recht en rechtswetenschap
1.1. Opzet en doelstellingen van dit boek
1.2. Wat is recht?
Geen algemene definitie, het wordt vaak omschreven als ‘afdwingbare normen door een bevoegde
overheid’
distantieert zich van normen van goed fatsoen of morele standaard
Recht is meer dan regels, ook een jargon, een methode, een geheel van instellingen
Waarom een definitie?
Om een juridisch probleem te kunnen identificeren moet men weten hoe men hier mee om
moet gaan.
Welke rechtsregels? Welke sancties? Hoe probleem beëindigen
Recht = een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen waaraan van
overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties kleven, die langs (evenzeer
genormeerde) instellingen kunnen worden afgedwongen en waarvan de bedoeling is de orde in de
samenleving te organiseren, te handhaven of te herstellen.
1.2.1. Recht is een rationeel opgebouwd geheel
Wordt omschreven als ‘een zaak van de rede’, maar er is ook aandacht voor de voelende mens.
1.2.2. Van begrippen, normen en instellingen
Precieze omlijning van de gebruikte terminologie is essentieel bv.: verschil misdaad / misdrijf
Begrippen en normen: sommige begrippen hebben dezelfde betekenis als in het dagelijks leven,
sommige begrippen hebben een andere betekenis, er is een bepaald jargon
Bv.: dubbele betekenis van beslag (= in beslag nemen / beslag van een taart),
betekenen (= een rechterlijke uitspraak wordt ter kennis gebracht aan de tegenpartij / bedoelen)
minuut (= de originele versie van een akte / 60 sec. )
1
Gedownload door Sabine De Baere ()
, lOMoARcPSD|6033427
1.2.3. Met de bedoeling de maatschappij te ordenen door
regels
Orde in de samenleving: recht is hiervoor een middel. Bv.: veilige verkeerssituatie: zone 30
In principe ‘waardeneutraal’: door politiek ingezet om een beleid door te drukken
Maar interpretatie is nodig om rechtsregels te kunnen toepassen, er is dus toch een beperkte
waardekeuze
Debat regulering / deregulering: Werken regels verstikkend & moet dit verminderen? Of is er net in
een steeds complexere wordende maatschappij meer nood aan regels?
1.2.4. Waaraan van overheidswege sancties kleven
Sanctie: niet-naleving van het recht zorgt voor sanctionering, vaak vrijwillige naleving
2 vormen:
1) Sanctie opgelegd door de overheid
2) Sanctie erkend door de overheid: de overheid heeft de
monopolie op het handhaven van recht & een
geweldmonopolie (tussen individuen)
Bv.: wanneer een huurder niet betaald gaat men via
een rechter een sanctie opleggen om huur te betalen
Rechtshandhaving = wanneer de overheid actief bijdraagt tot het naleven van de rechtsnormen
(d.m.v. dwang / geweld)
Bv.: via de organisatie van controle-en politiediensten en gerechtelijke instellingen
1.2.5. Recht en rechtsstelsels
De definitie van recht, verschilt van land tot land, tijd tot tijd…
Onderscheid tussen 2 systemen:
1) Civil law =
Europese landen (behalve VK)
belang van wetgeving
Algemene codificatie van rechtsnormen
Rechter past toepasselijke wetgeving toe
Inductie
2
Gedownload door Sabine De Baere ()
, lOMoARcPSD|6033427
2) Common Law:
VS, Verenigd Koninkrijk…
Recht ontstaat o.b.v wat een rechter heeft beslist
Men kan niet zomaar uitwijken van uitspraken van vorige rechters
Via wetgeving gaat men corrigeren, vervolledigen
Deductie
1.3. Recht – rechtvaardigheid – rechtswetenschap – rechtspraktijk –
rechtsbedeling
Vrouwe Justitia:
Blinddoek = symbool voor rechtspraak zonder aanzien des persoons
Weegschaal = afweging van de bewijzen en getuigenissen
Zwaard = vonnis dat wordt uitgesproken
Recht wordt gebruikt om rechtvaardigheid te bekomen , maar recht is niet hetzelfde als
rechtvaardigheid
In abstracto rechtvaardig (bedoeld) – in concreto een onrechtvaardige (maar rechtsgeldige) oplossing
Bv.: verjaringstermijnen, nietigheden
‘Dura lex, sed lex’ (de wet is hard maar het is de wet)
Positief recht = het recht die bestaat in bepaalde samenleving en in de formele bronnen (bv.: wetten)
te vinden is. Staat los van de moraal
Natuurrecht = rechtsregels die afgeleid worden uit de natuur of uit het wezen van de mens
(=fundamentele rechten)
een jurist kan ook de keuze maken om op het recht niet toe te passen : eigen verantwoordelijkheid
Niet elke rechtsregel kennen: niet haalbaar (nemo censetur ignorare legem = niemand wordt geacht
de wet niet te kennen) want dit is juridische fictie, iedereen wordt wel geacht om de wet te kennen
geen rechtsdwaling mogelijk
Rechtsdwaling = niemand kan ontsnappen aan de toepassing van het recht omdat hij de rechtsregel
niet kende.
= noodzakelijke juridische fictie
3
Gedownload door Sabine De Baere ()
Algemene beginselen van het recht powerpoint + boek +
lesnotities
Algemene beginselen van het recht (Universiteit Gent)
StuDocu wordt niet gesponsord of ondersteund door een hogeschool of universiteit
Gedownload door Sabine De Baere ()
, lOMoARcPSD|6033427
Algemene beginselen van het recht
1) Recht en rechtswetenschap
1.1. Opzet en doelstellingen van dit boek
1.2. Wat is recht?
Geen algemene definitie, het wordt vaak omschreven als ‘afdwingbare normen door een bevoegde
overheid’
distantieert zich van normen van goed fatsoen of morele standaard
Recht is meer dan regels, ook een jargon, een methode, een geheel van instellingen
Waarom een definitie?
Om een juridisch probleem te kunnen identificeren moet men weten hoe men hier mee om
moet gaan.
Welke rechtsregels? Welke sancties? Hoe probleem beëindigen
Recht = een rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen waaraan van
overheidswege opgelegde, minstens van overheidswege erkende, sancties kleven, die langs (evenzeer
genormeerde) instellingen kunnen worden afgedwongen en waarvan de bedoeling is de orde in de
samenleving te organiseren, te handhaven of te herstellen.
1.2.1. Recht is een rationeel opgebouwd geheel
Wordt omschreven als ‘een zaak van de rede’, maar er is ook aandacht voor de voelende mens.
1.2.2. Van begrippen, normen en instellingen
Precieze omlijning van de gebruikte terminologie is essentieel bv.: verschil misdaad / misdrijf
Begrippen en normen: sommige begrippen hebben dezelfde betekenis als in het dagelijks leven,
sommige begrippen hebben een andere betekenis, er is een bepaald jargon
Bv.: dubbele betekenis van beslag (= in beslag nemen / beslag van een taart),
betekenen (= een rechterlijke uitspraak wordt ter kennis gebracht aan de tegenpartij / bedoelen)
minuut (= de originele versie van een akte / 60 sec. )
1
Gedownload door Sabine De Baere ()
, lOMoARcPSD|6033427
1.2.3. Met de bedoeling de maatschappij te ordenen door
regels
Orde in de samenleving: recht is hiervoor een middel. Bv.: veilige verkeerssituatie: zone 30
In principe ‘waardeneutraal’: door politiek ingezet om een beleid door te drukken
Maar interpretatie is nodig om rechtsregels te kunnen toepassen, er is dus toch een beperkte
waardekeuze
Debat regulering / deregulering: Werken regels verstikkend & moet dit verminderen? Of is er net in
een steeds complexere wordende maatschappij meer nood aan regels?
1.2.4. Waaraan van overheidswege sancties kleven
Sanctie: niet-naleving van het recht zorgt voor sanctionering, vaak vrijwillige naleving
2 vormen:
1) Sanctie opgelegd door de overheid
2) Sanctie erkend door de overheid: de overheid heeft de
monopolie op het handhaven van recht & een
geweldmonopolie (tussen individuen)
Bv.: wanneer een huurder niet betaald gaat men via
een rechter een sanctie opleggen om huur te betalen
Rechtshandhaving = wanneer de overheid actief bijdraagt tot het naleven van de rechtsnormen
(d.m.v. dwang / geweld)
Bv.: via de organisatie van controle-en politiediensten en gerechtelijke instellingen
1.2.5. Recht en rechtsstelsels
De definitie van recht, verschilt van land tot land, tijd tot tijd…
Onderscheid tussen 2 systemen:
1) Civil law =
Europese landen (behalve VK)
belang van wetgeving
Algemene codificatie van rechtsnormen
Rechter past toepasselijke wetgeving toe
Inductie
2
Gedownload door Sabine De Baere ()
, lOMoARcPSD|6033427
2) Common Law:
VS, Verenigd Koninkrijk…
Recht ontstaat o.b.v wat een rechter heeft beslist
Men kan niet zomaar uitwijken van uitspraken van vorige rechters
Via wetgeving gaat men corrigeren, vervolledigen
Deductie
1.3. Recht – rechtvaardigheid – rechtswetenschap – rechtspraktijk –
rechtsbedeling
Vrouwe Justitia:
Blinddoek = symbool voor rechtspraak zonder aanzien des persoons
Weegschaal = afweging van de bewijzen en getuigenissen
Zwaard = vonnis dat wordt uitgesproken
Recht wordt gebruikt om rechtvaardigheid te bekomen , maar recht is niet hetzelfde als
rechtvaardigheid
In abstracto rechtvaardig (bedoeld) – in concreto een onrechtvaardige (maar rechtsgeldige) oplossing
Bv.: verjaringstermijnen, nietigheden
‘Dura lex, sed lex’ (de wet is hard maar het is de wet)
Positief recht = het recht die bestaat in bepaalde samenleving en in de formele bronnen (bv.: wetten)
te vinden is. Staat los van de moraal
Natuurrecht = rechtsregels die afgeleid worden uit de natuur of uit het wezen van de mens
(=fundamentele rechten)
een jurist kan ook de keuze maken om op het recht niet toe te passen : eigen verantwoordelijkheid
Niet elke rechtsregel kennen: niet haalbaar (nemo censetur ignorare legem = niemand wordt geacht
de wet niet te kennen) want dit is juridische fictie, iedereen wordt wel geacht om de wet te kennen
geen rechtsdwaling mogelijk
Rechtsdwaling = niemand kan ontsnappen aan de toepassing van het recht omdat hij de rechtsregel
niet kende.
= noodzakelijke juridische fictie
3
Gedownload door Sabine De Baere ()
