H1 - Het begrip “recht”
Objectief en Subjectief recht
OBJECTIEF RECHT - THE LAW
1. Een geheel van gedragsregels
2. Ter bescherming van vitale maatschappelijke belangen
3. Die de overheid heeft uitgewerkt en afdwingbaar maakt
- D.m.v. burgerlijke sancties
• Sanctie door middel van gedwongen uitvoering van de regel
• Sanctie door middel van herstel
- D.m.v. strafrechtelijke sancties
• Hoofdstraffen
• Bijkomende straffen, samen met een hoofdstraf
SUBJECTIEF RECHT - YOUR RIGHTS
OBJECTIEF RECHT – THE LAW
Objectief recht = een geheel van gedragsregels1 die de overheid heeft uitgewerkt en die door haar
verplicht worden opgelegd aan de burgers3 ter bescherming van vitale maatschappelijke belangen2.
1. Een geheel van gedragsregels
Leefregels die gedrag voorschrijven, men wil dat je je op een bepaalde manier gedraagt (normen)
Recht <-> moraal, ethiek, religie: houdt zich niet bezig met wat je denkt
In onze samenleving → geheel van plichten:
• gebodsbepalingen (je moet)
• verbodsbepalingen (je mag niet)
2. Ter bescherming van vitale maatschappelijke belangen
Recht ≠ rechtvaardigheid → rechter is verplicht de wet toe te passen
“Dura lex, sed lex” = het is een harde wet, maar het is de wet
Wanneer er geen regels zijn → chaos! → regels geven orde en (rechts)zekerheid
Verkeerd gebruik van anarchie als synoniem voor chaos:
Anarchisten willen een samenleving zonder een hogere macht
→ tijdelijke chaos wanneer regels verdwijnen, maar na een tijd komt er een natuurlijke orde
→ kunnen we niet op voorhand weten, kunnen we niet experimenteel onderzoeken
Rechtsregels → beperken vrijheid, maar geven (rechts)zekerheid en veiligheid in de plaats
Hoeveel vrijheid zijn we bereid om hiervoor op te geven?
,3. Die de overheid heeft uitgewerkt en afdwingbaar maakt
Gedragsregels → geen recht
• Niet opgelegd door overheid
• Geen onmiddellijke sanctie op het overtreden ervan
Gedragsregel → wordt rechtsregel wanneer de overheid deze afdwingbaar maakt door een
opgelegde sanctie
Een sanctie is de reactie van de overheid op het overtreden van een rechtsregel
Afdwingbaarheid van rechtsregels → d.m.v. burgerrechtelijke en strafrechtelijke sancties
Overheid zal altijd eerst proberen burgerrechtelijk te sanctioneren (in handen leggen van burger zelf)
→ overstijgt dit, misdrijf gepleegd → strafrechtelijk sanctioneren
Burgerrechtelijke sancties Strafrechtelijke sancties
Verhoudingen tussen burgers onderling Verhouding tussen overheid en burger
• Wat niet strafrecht is, is burgerlijk (ruime zin) • Strafrecht
• Burgerlijke rechtbanken (vrede-, arbeids-, • Strafrechtbanken (correctionele- en
fiscale-, jeugdrechtbank….) politierechtbank, hof van assisen)
• Burgerlijke procedure • Strafprocedure
Burgerrechtelijke sancties:
Sanctie d.m.v. Plicht: moeten betalen ve geldsom
gedwongen uitvoering Sanctie: veroordeling tot betaling vh bedrag
van de regel → niet betaling → beslag op goederen (door gerechtsdeurwaarder)
Plicht: iets te doen of niet te doen
Sanctie: veroordeling tot uitvoering in natura
→ geen vrijwillige uitvoering → dwangsom of dwanguitvoering
(manu militari uitvoering)
Sanctie d.m.v. herstel Schadevergoeding voor geleden schade (materieel en moreel)
Strafsancties (repressieve straffen) :
Straf: toebrengen van een leed, Hoofdstraffen: vrijheidsberoving (gevangenis) / werkstraf /
intimideren, afschrikken elektronisch toezicht (enkelband) / geldboete
Voorwaarde: misdrijf gepleegd*
Bijkomende straffen, ku enkel samen met hoofdstraf
uitgesproken worden
Maatregel: beschermen Vb: jeugdbeschermingsmaatregelen, internering…
,* Elk misdrijf bestaat uit 4 constitutieve (opbouwende) elementen:
• Materieel element: gedrag dat gesteld werd moet ergens op het moment van de uitvoering
strafbaar werden gesteld in een geschreven strafwet
• Strafwaardig: je moet de waardigheid hebben om gestraft te worden
• Wederrechtelijkheid: handeling is niet rechtvaardig
Uitzonderingen: wettige zelfverdediging & noodtoestand
• Toerekeningsvatbaarheid: wanner je handelt, en deze handeling is strafbaar gesteld in een
geschreven strafwet, moet je beschikken over een vrije, bewuste en doordachte wil (weten
wat je doet, weten dat je een regel overtreed)
Niet toerekeningsvatbaar:
o Minderjarigen: mof (misdrijf omschreven feit) plegen → jeugdrechter →
jeugdbeschermingsmaatregel opleggen, geen straf
Uitzonderingen:
▪ Misdrijven inzake verkeer → politierechtbank
▪ ‘uithandengeving’ → overgedragen worden aan volwassen strafrechter (geen
maatregel maar een straf, eventueel jeugdgevangenis)
o Meerderjarigen met ‘krankzinnigheid’ (geestesstoornis die oordelingsvermogen of
controle over daden heeft beïnvloed) of/en gedwongen door onweerstaanbare dwang
→ rechter / jury / psychiater oordeelt hierover
toerekeningsvatbaar beslissing
ogenblik van de feiten ogenblik van de berechting
ja nee internering = nodige zorg krijgen
ja ja veroordeling = wel misdrijf gepleegd
nee ja buitenvervolgstelling = geen misdrijf gepleegd
nee nee interneringsmaatregel = beschermingsmaatregel,
nodige zorg krijgen
Uit elk misdrijf kunnen twee vorderingen voortkomen:
1) Strafvordering: eis tot het straffen van de dader (strafrechtelijke sanctie)
Komt toe aan Openbaar Ministerie → bij pleging van (vermoedelijke) misdrijf
→ misdrijf onderzoeken, dader opsporen, voldoende bewijzen tegen de dader verzamelen…
→ voldoende bewijzen verzamelt tegen dader
→ strafvordering uitvoeren bij strafrechtbank = eisen dat dader gestraft zal worden
substituut beslist dat dader voor strafrechter substituut beslist dat niet dader voor
moet komen strafrechter moet komen
vrijspraak of veroordeling (straf of maatregel) seponatie: zaak komt niet voor strafrechter
, 2) Burgerlijke vordering: eis tot schadevergoeding (burgerrechtelijke sanctie)
OM vervolgt dader / voert zaak uit OM vervolgt dader niet / voert
zaak niet uit
zaak voor strafrechtbank → slachtoffer kan zijn burgerlijke zaak voor burgerlijke rechtbank →
vordering voegen bij strafvordering = burgerlijke partijstelling kan enkel oordelen over
strafrechtbank doet uitspraak over strafvordering schadevergoeding, niet over
→ feiten tegen dader bewezen? → ja: veroordeling en straf veroordeling of straf voor dader
→ heeft slachtoffer recht op schadevergoeding? → ja: hoeveel?
Drie soorten van misdrijven:
Welke straf staat op de misdrijf?
• Overtredingen: politierechtbank → politiestraf
• Wanbedrijven: correctionele rechtbank → correctionele straf
• Misdaden: hof van assisen → criminele straf
SUBJECTIEF RECHT – YOUR RIGHTS
Subjectief recht = geheel van aanspraken (“Ik heb recht op, ik kan dit recht afdwingen…”)
! Er is geen subjectief recht zonder objectief recht
! Er is geen recht zonder plicht
• Basis in het objectieve recht → afdwingende gedragsregels en voorschriften
• Niet elk belang wordt beschermd door een regel
• Een belang wordt slechts een recht door middel van de rechtsregel
• Zonder een rechtsregel kan je een belang niet in rechte afdwingen
Als het belang niet beschermd wordt door het objectief recht (door een regel), heb je geen
subjectief recht (geen plicht).
Subjectieve rechten worden onderverdeeld in:
• Politieke rechten
• Burgerlijke rechten (zakelijke-, vorderings-, intellectuele-, persoonlijkheids- en familierechten)
Elke rechtsregel bestaat uit een rechtsfeit,
gekoppeld aan een rechtsgevolg.
