SAMENVATTING POLITICOLOGIE
op zoek naar logica, bewegingswetten v/d politiek
1. WAT IS POLITIEK?
VRAGEN
1. Hoe kunnen we het begrip politiek omschrijven?
2. Waarom moeten we dat weten en waarom is dat geen evidente vraag?
3. Wat is de oorsprong en geschiedenis van het begrip?
4. Waarom is politiek een wezenlijk betwist begrip?
5. Welke indelingen kunnen we gebruiken om de vele omschrijvingen van
politiek te structureren?
6. Hoe klinkt een synthese-omschrijving van politiek?
7. Wat is het belang van verschil en conflict voor politiek?
INLEIDING
POLITICOLOGIE ALS INTEGRATIEWETENSCHAP
Politicoloog bestudeert de politiek het meest v alle andere sociale
wetenschappers
+ integreert en past alle nuttige inzichten uit andere disciplines toe op domein v
politiek
Politicologie = integratiewetenschap met inzichten en methodes uit
zusterdisciplines als ondersteuning
STUDIEDOMEIN V/ D POLITICOLOGIE
= politiek
Wat is politiek? Fundamentele maar niet evidente vraag …
OMSCHRIJVING V POLITIEK
= onderwerp v politicologische en politieke discussies
ESSENTIE V POLITIEK : GEEN EENSGEZINDHEID
unanieme definitie v politiek nooit
meest eenvoudige definitie: alles wat te maken heeft met besturen v/e
samenleving
sleutelbegrippen: besluitvorming, conflict en macht
WAT IS POLITIEK? OP ZOEK NAAR EEN OMSCHRIJVING
,OORSPRONG V/H BEGRIP
politiek < politeia (politika)
verwijst naar alles wat betrekking heeft op polis (= stadsstaat), burgerlijke
samenleving, leven als burger i/d samenleving en bestuur v/d samenleving
politikos <> idiotikos
burger betreffend <> privé, individueel
I/d Griekse ‘polis’: geen onderscheid tussen ‘publiek’ en ‘politiek’
Aristoteles
“van nature is de mens een (sociaal) politiek dier”
politiek = hoogste menselijke activiteit
onderscheidt mens van dier
Laswell
Politiek = ‘who gets what, when, how’
BEVOLKING OP EEN TERRITORIUM ?
Twee aspecten van politiek:
o Territorium:
territoriaal gebonden samenleving moet alle regels volgen die op dat
territorium gelden
- Voor iedereen hetzelfde
- Zeer omvangrijk
- Ontsnappen aan territoriale lidmaatschap v/e staat = verhuizen
- Territorialisering v/d politiek vnl. in vorm van staat
Door historische evolutie, kan dus weer omslaan
Nu veel minder dominant dan vroeger
- Niet territoriaal gebonden verenigingen
Vb. kerk, studentenvereniging
o Bevolking, samenleving
via politiek: bindende collectieve beslissingen voor binnen de samenleving
VAN NACHTWAKER NAAR NANNY
rol van de staat
o Nachtwakerstaat
- = minimal state
- Orde en tucht, bescherming v grenzen, eigendomsrecht
- Politiek mengt zich zo min mogelijk
o Nanny state
- Alomtegenwoordige, interventionistische welvaartsstaat
Wat politiek mag/moet doen, varieert door tijd heen
variaties w bestudeerd o.b.v. classificaties proberen politicologen inzicht te
krijgen in ontstaan en functioneren v politiek
, GESCHIEDENIS
POLITIEK BIJ OUDE GRIEKEN
Griekeland bestond uit stadstaten, polis
= zelfstandige politieke gemeenschappen
Polis stond voor geordende samenleving
Plato
= leerling v Socrates
= leermeester v Aristoteles
o Filosofische dialogen
- Politikos
- Politeia
o Arbeidsverdeling
- Eigen vaardigheden en talenten ontwikkelen
- Ied moet op eigen manier bijdragen tot de staat
o Burgers: deel v groter geheel
- Regels v geheel respecteren
o Vrije wil is ondergeschikt a/h staatsbelang
Aristoteles
= leerling v Plato
o Belang politieke gemeenschap:
- Volwaardig menselijk leven enkel mogelijk binnen pol gemeenschap
= eudaimonia, het goede leven
Streven nr geluk
o Politiek: laat mensen toe volwaardig te leven
- Enkel voor vrije mannen
- Polis was morele en politieke gemeenschap
Gericht op autonomie en zelfbestuur
o Politiek = zoektocht nr Goede Samenleving
o Politiek: gebaseerd op dialoog, sociale activiteit
POLITIEK IN DE REPUBLIEK
Machiavelli
= Florentijn
Politico/vivere civile = uitdrukking v/h republikeinse regime (staat in Discorsi …)
Schrijver v Discorsi sopra la prima deca di Tito Livio (de commentaren bij de
eerste tien boeken van Titus Livius)
Il Principe (de Vorst/De Heerser): verhandeling over de vraag hoe vorsten macht
kunnen verwerven en behouden, hoe ze de staat moeten besturen
,Machiavelli zelf tijdlang hoofd v/d 2e kanselarij v Firenze terugkeer v Medici:
gevangen genomen en gefolterd
gratie v/d paus: trekt zich na vrijlating terug i/d heuvels v Firenze om te
schrijven
schrijft De Vorst: reeks adviezen aan Florentijnse leider Medici
zocht principe nuovo om vreemdelingen te verdrijven en Italië te herenigen
Katholieke Kerk verbannen en terug nr oude Rome (grootte en macht)
De Vorst op Index (lijst v verboden boeken)
POLITIEK ALS TECHNIEK VOOR INSTANDHOUDING V/ D MACHT
Il Principe: nieuwe invulling voor politiek
politiek = gaat om techniek van de macht, om middelen die nodig zijn om macht
te verwerven en te behouden, om de staat te beschermen
Staat < status regis (toestand v/d vorst)
Amorele kunst: staat beschermen tegen vijanden
POLITIEK ALS ORGANISATIE BINNEN DE STAAT
ontstaan nieuwe politieke stromingen einde 18 e eeuw (Franse Revolutie)
nieuw dynamisch begrip v politiek
politiek = organisatie binnen de staat, uitdrukking van handelingen die nodig zijn
om mens en samenleving vervolmaakt te maken
tegenstelling tussen allerlei ideeën over hoe samenleving georganiseerd moet
zijn impliceert betrokkenheid v velen
einde v grote ideologische tegenstellingen = einde politiek
VERSCHILLENDE CONCEPTUELE EN ASSOCIATIEVE BETEKENISSEN V POLITIEK
concrete verschijnselen beïnvloeden hedendaagse betekenis
INDELINGEN: ESSENTIALLY CONTESTED CONCEPT?
GEEN ALGEMEEN AANVAARDE , OBJECTIEVE WETENSCHAPSTAAL
Definities v politiek: geen door iedereen aanvaarde, onomstreden volledige
betekenis
i/d omgangstaal geen problemen, WEL in wetenschapstaal
Vb. ‘exacte wetenschappen’: objectief meetinstrument om veranderingen precies
te meten vb. thermometer (koud-warm is subjectief, maar meetresultaat niet)
=> wetenschap heeft universele taal om ondubbelzinnig over natuur te
communiceren
=> wetenschap heeft GEEN universele taal om ondubbelzinnig over sociale
werkelijkheid te communiceren
DE BETEKENIS VAN WOORDEN IS DE INZET VAN DISCUSSIE EN STRIJD
,Wetenschappelijke taal over politiek = taal van samenleving, dus taal van
politiek
W.B. Gallie
= filosoof
Praat over essentially contested concepts: eindeloos debat
5 voorwaarden voor zo’n concept
o.a.: verschillende stromingen hebben verschillende opvatting over correc
gebruik of juiste interpretatie v/h begrip + ied erkent dat eigen gebruik of
interpretatie tot op zekere hoogte betwist kan worden
= concepten waarvan de essentie continu onderwerp v debat is
ALLE CENTRALE BEGRIPPEN I/D POLITIEK ZIJN WEZENLIJK BETWIST
William Connolly
The Terms of Political Discourse: alle centrale begrippen zijn wezenlijk betwist
Invulling v politiek: open, veel sleutelconcepten maar zijn allemaal betwist
POLITIEK IS EEN WEZENLIJK BETWIST BEGRIP
politiek: clusterconcept, tros- of containerbegrip
=> geen ondubbelzinnige definities volgens Connolly
=> alle bouwstenen om te bepalen wat politiek is: zelf gecontesteerd (cruciale en
geladen concepten)
MAAR enkele sleutelbegrippen moeten verduidelijkt worden om uberhaupt een
gesprek over politiek te kunnen voeren volledige definitie moet niet
overeenkomen, maar vastleggen v kern noodzakelijk
bewustzijn van betwistbaarheid: aanzet om aandacht en discussie aan te
besteden
om verscheidenheid en relativiteit zichtbaar te maken
DE RELATIVITEIT V INDELINGEN: OVER SCHMITT EN EASTON
CARL SCHMITT
= controversiële, Duitse staatsrechtgeleerde en politiek theoreticus
controversieel: lid NSDAP
Der Begriff des Politischen
Het specifieke politieke: gelegen i/d letzte Unterscheidungen
onderscheid tss vriend en vijand = criterium voor politiek
Verzet zich tegen geïdealiseerde voorstelling v politiek: kan niet abstract v/h
concrete w gezien
‘Het politieke’
o Het politieke > de staat
, o heeft eigen criteria t.o.v. andere domeinen v/h menselijk handelen en
denken
- Fundamenteel onderscheid waartoe al het politiek handelen herleid
kan worden
o Elementaire criterium: onderscheid tussen vriend en vijand
- = uiterste graad v intensiteit v/e verbinding of scheiding aangeven
- Dynamisch criterium met extreme uitersten
- Leidt tot ontideologisering, verzakelijking v conflicten
o Politieke vijand: slechts ‘de andere’, niet geassocieerd met negatieve
connotatie
- Geen inhoudelijke definitie, slechts een criterium
- Ontstaat wnr collectiviteit v mensen een gelijkaardige collectiviteit
ontmoet
- Oorlog = uiterste vorm v vijandschap
- Geen betrekking op individuen, maar op collectiviteiten
Publieke vijand, geen persoonlijk karakter
o Antagonisme
- Zonder duidelijke meningsverschillen, geen politiek
- Door negatieve bijklank, positieve functies van conflict vergeten
O.a. cohesie v/e groep versterken (integratieve functie)
verstarring voorkomen
…
Invloed op anderen: Frankfurter Schule, postmoderne denkers, Chantal Mouffe
Chantal Mouffe
= Belgische politicologe, gespecialiseerd in politieke theorie
Bepleit ‘radicale democratie’
o Geïnspireerd door Schmitt
o Democratieën = conflictueus
- Gebrek aan conflict? Populisme
- Samenleving zonder spanning en conflict? Door repressie,
samenleving zonder pluralisme
o Agonisme
- Tegenstellingen zijn noodzakelijk voor politieke identiteit
- Agonistisch pluralisme
- <-> Karl Marx, traditionele liberale visie (conflictloos, consensus)
- Altijd ruimte voor verschillen
o ‘The Return of the Political
Hegemony and Socialistic Strategy
o Werk in samenwerking met Ernesto Laclau
o Behoort tot Essex School of Discourse Analysis
= post-marxistische benadering gebaseerd op o.a. Gramsci
