Samenleving en Sociaal Werk (2022-2023) Olivia Galle
Deel 1: Denkers over sociaal werk
Hoorcollege 1: Geschiedenis
Hoofdstuk 1: Sociaalwerkpioniers & duurzame dilemma’s
Ankerpunten ontwikkeling van sociaal werk (Wim Verzelen)
Canon Sociaal Werk (https://www.canonsociaalwerk.eu/):
Canon SW voor Vlaanderen, NL en internationaal: belangrijke figuren worden uitgelegd
Beïnvloedende factoren van de praktijk en de geschiedenis op het sociaal werk:
Maatschappelijke probleemsituaties: kiezen en ontwikkelen van verschillende werkvormen
voor bepaalde doelgroepen
Pioniers: bepalen methodieken obv hun visie
Drijfveren: politiek, beleidsmatig
Beroepsontwikkeling: van caritas naar beroepsopleidingen naar academisering opleiding
Maatschappelijke ontwikkelingen hebben invloed op SW
Organisaties en instellingen: bedenken nieuwe werkvormen en overtuigen beleidsmakers
om die te subsidiëren
Ideologieën: verzuilde samenleving
Beschikbare middelen en beleid: beleid legt bepaalde ideologie op en bepaald welke
middelen ze ter beschikking stellen
Roots Sociaal Werk
Sociaal Werk groeit weg uit caritas:
7de – 9de eeuw: Naar religieuze opdracht - Armenzorg
o Parochiale voedselbedeling
o Gasthuizen van rurale kloosters (vb: Sint Janshospitaal te Brugge)
o Visie: armen zijn er nu eenmaal en daar moet op worden gereageerd
11 /12de – 15de eeuw: Tafels van de Heilige Geest en Godshuizen – Stedelijke samenleving
de
o Broederschappen (vanuit ambachten)
o Religieuze zorg
o Met controle van stadsbestuur
o Visie: armen zijn de veruitwending van het geloof op aarde
Gemene Beurs: cesuur
o Vives (1492-1540): Subventione pauperum (1525)
Verbod op bedelarij, organiseren arbeidsdwang en centralisatie
steunfondsen
Opdracht wereldlijke macht: zorg in handen van steden door stedelijke
magistraten, plicht van overheid om orde te handhaven
Stedelijke economie wordt gestimuleerd (aanbod arbeidskrachten stijgt)
Armen in staat zich aan Gods wil te onderwerpen en hun sociale
plicht te vervullen
Rationalisatie van armenzorg en onderwijs aan kinderen
Individuele benadering
16de – 18de eeuw: Centralisatie op stedelijk niveau
1
,Samenleving en Sociaal Werk (2022-2023) Olivia Galle
o Visie: armoede dient te worden bestreden en door de overheid geregeld
de
18 eeuw: Strijd tegen pauperisme
o Bestraffing en arbeidsethos
o Landloperskolonies, tuchthuizen, werkhuizen
Eind 18de eeuw: Bureau van Weldadigheid Comm. Burg. Godshuizen
o Overheid maatgevend in armoederegulering
de
19 eeuw: Caritas
o Overheid zwakt af en laat zorg over aan caritas
de
19 eeuw: Sociale Kwestie
o Opstand, lage lonen
o Vereniging in vakbonden en coöperaties die opkomen voor rechten van arbeiders
o Opkomende arbeidersbeweging
Voorlopige balans en vooruitzicht in België:
Eigenlijke roots van het Sociaal Werk:
Eerst in UK, dan in VS
o Methodieken hebben SW wereldwijd geïnspireerd
2 belangrijke poten:
o Maatschappelijk, individueel, relationeel sociaal werk
VK – COS (1869) met Octavia Hill:
Richt zich op sociale huisvesting en gezinnen in kwetsbare situaties
‘Friendly visitors’: mensen ondersteunen met inspraak van mensen
zelf (werken naar selfsupport)
Vanuit vrijwilligers, met methodische kadering en professionalisering
VS – COS VS met Mary Richmond:
2
,Samenleving en Sociaal Werk (2022-2023) Olivia Galle
Schreef methodiekboeken (‘Friendly visiting among the poor’, ‘Social
Diagnosis’ en ‘What is Social Casework’)
Eerste methodieken van Krachtgericht Sociaal Werk (aan de slag
gaan in omgeving van cliënt)
Kern: gezin (met hun problemen en prioriteiten)
o Krachten verzamelen om daaraan te werken (persoonlijke-,
buurt-, burgerkrachten, kracht van liefdadigheid en publieke
armenzorg) om zo leefsituatie gezin te verbeteren
SW werkt aan persoon in omgeving, context beïnvloed elkaar
o Werken met groepen en gemeenschappen, structureel sociaal werk (SCW)
VK – Settlement movement (Toynbee Hall):
University extension: wetenschap wil iets betekenen in arme
buurten, met kwetsbare burgers
Buurthuis wordt opgestart
Studenten wonen samen met armen, zo aan sterke gemeenschap
werken
VS – Hull House met Jane Addams:
Hull House in Chicago in verbinding met Chicago school die
sociologische studies deden over kansarme buurten, in die buurten
aan de slag gaan
Vorming aan volwassenen, vrouwenemancipatie, rassenstrijd
Samenleven met bewoners in gelijkwaardigheid en respect
Sociaal Werk in Vlaanderen:
De Vooruit in Gent is een belangrijk buurthuis (huidige 404): deel van socialistische zuil
o Gestart als coöperatief (met bakker en slagerij), zorgen voor elkaar als arbeider
o Eerste solidaire ziekenkassen opgestart
o Verenigingen konden zich in buurthuis ontwikkelen (cultuur was van belang)
WOI: na WOI veel sociale problemen
o Zoals:
Hygiëne: tuberculose, alcoholisme, kinderzorg
Opvang bedelaars zonder middelen
Oudere daklozen, onbekwaam om te werken
Verlaten kinderen, weeskinderen
Jonge gehandicapten, geestesziekeen
Verantwoordelijken voor bescherming van kinderen en kinderen geplaats bij
rechter
Ziekenkassen
Begeleiding pensioen en werkloosheid, verzekeringsorganismen
Consultaties van kinderwelzijn
o Vereist professionele SWers (deskundigen)
Eerste scholen ontwikkelden zich:
o Bepalende lijnen voor ontwikkeling opleidingen SW in België:
Arbeidersbeweging: nood aan vorming van kaders (Hendrik De Man, Victoire
Cappe, Maria Baers)
Internationale context: invloed vanuit VS en VK (De Man, Sand, Cappe)
3
, Samenleving en Sociaal Werk (2022-2023) Olivia Galle
Sand richtte internationale vereniging voor sociaal werk hogescholen
op
Antwoord op sociale problemen en maatschappelijke zorg: omvorming
charitas naar filantropie en toepassing van wetenschappelijke onderbouwing
Inhoudelijke oriëntaties (René Sand, Frédéric Le Play, Victor Brants)
o Ontstaan sociale scholen:
Socialistische zuil Christelijke zuil
Vanuit Socialistische arbeidersbeweging Vanuit Christelijke arbeidersbeweging
Coöperaties
1881 1891 (Rerum Novarum)
Bewegingswerk Bewegingswerk
Hendrik De Man Victoire Cappe, Maria Baers & Pater Julius,
Perquy o.p.
Arbeidershogeschool (NL), Ecole Centrale de Sociale School voor dames en juffrouwen in
Service Social (FR) Antwerpen, Christelijke Arbeidershogeschool in
Leuven
WOII: na WOII werden methoden geprofileerd
o Methodieken:
Social casework:
Achiel van Acker: sloot sociaal pact in WOI waarbij werkgevers en
werknemers samengebracht werden om sociaal systeem te
organiseren na oorlog
o Sociale zekerheid en overleg tussen werkgever en
werknemers
Marie Kamphuis: ontdekte (en vertaalde) boeken Mary Richmond
o Maakte eerste tijdschrift voor MW
De Jongh: pleit voor gesuperviseerde praktijk en wetenschappelijke
onderbouwing van individualistische benadering (methodisch en
academische onderbouwing)
Model social casework:
4
