Bestuurskunde
Deel 1: Situering van de bestuurskunde
Hoofdstuk 1: Introductie tot de bestuurskunde: Sferen in de
samenleving
Definitie
o Bestuurskunde is de studie van de organisatie en werking van het
openbaar bestuur zowel descriptief als prescriptief
o Bestuur
Activiteit en organisaties
Overheid reguleren, besturen d.m.v. publieke
voorzieningen, orde met als DOEL algemeen belang
Niet-overheid
o Openbaar
Publiek vs. Privaat (KULeuven: maar doet wel zaken in algemeen
belang)
Openbaar vs. Geheim
o Waarom is aparte studie openbaar bestuur nodig? Bij publiek bestuur
ben je automatisch lid (vb. ID afhalen) bij privaat bestuur kan u kiezen (vb.
lidkaart Delhaize Meer concurrentie)
Inleiding
o Bestuurskunde = Besturen en Sturen
o Bestuurskunde gaat over de vormgeving van de samenleving en de rol van
de overheid hierin.
Gemeenschap Staat Markt Civil Society
pen
Kenmerk Liefde, Voice van Ruil, exit Zorg,
en vrijwilligheid, burgers, dwang, van vertrouwen (=
loyality,… … consumente sociaal kapitaal),
n,… …
Relaties Horizontaal en Legitimiteit Competitie, Beleidsbeïnvloed
In machtsvrij verdienen vrijhandel ing en
theorie Scheiding der belangenbeharti
machten ging
(Montesqieu)
Onderwe Rechten en Verschillende Vraag en Oud en nieuw
rp vrijheden bestuursniveaus aanbod middenveld
Schema Privaat Publiek Privaat Privaat
Informeel Formeel Formeel Formeel
Non-Profit Non-Profit Non-Profit Non-Profit
1
,Extra M/V/X Kan regels =
Superdiversiteit afdwingen maatschappelijk
middenveld
Voorbeel Families Overheid Telenet, CM, Gezinsbond,
den Stella Artois, …
…
Meta-analyse
o We kijken naar de manier waarop we kijken naar de samenleving om dan
vervolgens over de rol van de staat en de organisatie van de overheid na
te denken
o Indeling sferen
Invloed van de staat op de andere sferen
o Impact van de staat op de gemeenschappen
Bijvoorbeeld: regels voor huwelijk en samenwonen
Bijvoorbeeld: wetgeving over racisme, seksisme, discriminatie
o Impact van de staat op de markt
Bijvoorbeeld: milieuwetgeving
Bijvoorbeeld: liberalisering van de energiesector
o Impact van de staat op de civil society
Bijvoorbeeld: subsidies voor verenigingen
Bijvoorbeeld: erkenning van de uitkomst van het sociaal overleg
De markt en de andere sferen
o Impact van de markt op de private sfeer
Werkorganisatie bedrijven heeft invloed op dagelijkse leven
Keuze van producten
Bedrijven lobbyen voor hun belangen
o Impact van de markt op de civil society
Bedrijven komen op voor hun belangen en hebben daarmee invloed
op acties in en door de staat en door het middenveld
Vermarkting middenveldorganisaties komen in concurrentie met
elkaar te staan en gaan functioneren als marktpartijen
Tijd en ruimte: belang van context
o Belang van de vier sferen verschilt in tijd en ruimte
Bijvoorbeeld: rol van de staat nu en vroeger
Bijvoorbeeld: democratische versus autoritaire staten
o Verhouding tussen de sferen verandert in de tijd
Staat >< Markt (Bijvoorbeeld: Privatisering, verstaatsing)
Markt >< Civil society (Bijvoorbeeld: overname woonzorgcentra)
Staat >< Gemeenschap (Bijvoorbeeld: belang van mantelzorgers
voor de zorg)
o Verschillende ideologieen hebben andere ideeen over hoe relaties tussen
sferen moeten evolueren
Verschillen basistermen
o Publiek vs. Privaat
o Formeel vs. Informeel
Formeel = bedrijven met een juridisch statuut
o Profit vs. Nonprofit
Profitorganisaties = doel is winst maken voor de mensen die het
bedrijf hebben opgericht of er aandelen in hebben
Non-profitorganisaties = doel is oprengst bij te dragen tot het
algemeen belang of tot doel organisatie
Governance versus government
2
, o Maatschappelijke problematieken laten zich niet meer besturen door de
overheid alleen (government), maar ook niet door de markt alleen of
door de civil society alleen.
o Ze zijn in verschillende combinaties van verantwoordelijkheden en rollen
met mekaar verweven en het is die verwevenheid die we governance
noemen.
o Toch blijft de overheid belangrijk in de ‘besturing’ van de samenleving.
o Governance-arrangementen = stelsels gevormd door combinatie van
sferen
o VAN GOVERNMENT NAAR GOVERNANCE
Hoofdstuk 2: De bestuurskunde als discipline
Definitie Bestuurskunde
o De bestuurskunde bestudeert binnen de maatschappelijke, politieke en
juridische omgeving die bepalend zijn voor het overheidsbeleid,de
inrichting en werking van het openbaar bestuur.
o Naast een empirische wetenschap is de bestuurskunde tevens een
normatieve en een prescriptieve wetenschap met aandacht voor
toegepaste bestuurskundige vraagstukken. Zij beoogt een kennisintegratie
met het oog op het verbeteren van de kwaliteit van het openbaar bestuur.
o Soorten kennis: Beschrijven- Verklaren- Beoordelen- Voorschrijven
o Drie niveaus van kwaliteit (Maes)
Macro institutionele vormgeving
Meso beleidsproces: Doet de overheid de goede dingen?
Micro bedrijfsvoering: Doet de overheid de dingen goed?
Maatschappijwetenschap
o Bestuurskunde = maatschappijwetenschap = wetenschap die zich bezig
houdt met de relaties tussen mensen onderling
o Andere: politicologie, sociologie,…
Bestuurskunde
o Kenobject: Het openbaar bestuur ( = het geheel van organisaties en
activiteiten die primair zijn gericht op de besturing van de maatschappij)
Inrichting (organisatie) vaak uitvoerende macht
Lokaal gemeenten en OCMW’s
Provinciaal gemeenschappen en gewesten
Regionaal, Federaal, Europees/ Internationaal
Dimensies
Horizontaal openbaar bestuur bestaat niet alleen uit de
overheid in strikte zin maar ook uit andere organisaties die
publieke taken opnemen
Verticaal gelaagdheid van het openbaar bestuur op
verschillende bestuursniveaus
o Ook andere disciplines bestuderen het openbaar bestuur: bestuursrecht,
bestuurssociologie,…
= Bestuurswetenschappen
o Kennisobject: invalshoek
Kennisintegratie
Met het oog op het verbeteren van het openbaar bestuur
Omgeving van het openbaar bestuur
o = alle aspecten die een grote impact hebben op de inrichting
en de
werking van het openbaar bestuur. We denken hierbij aan 3 omgevingen
o Politieke omgeving
3
, Institutionele kenmerken België:
Parlementaire democratie
Evenredige vertegenwoordiging
Coalitieregeringen
Federale staat
Bevoegdheidsverdeling federale overheid,
gemeenschappen en gewesten
Multi-level governance
Groeiend belang van de Europese Unie
Rol van lokale besturen
Particratie
Regionale politieke partijen
o Juridische omgeving
Rechtstaat
Rule of law
Grondrechten
Legaliteitsbeginsel: de overheid mag niet naar willekeur
handelen. Er is een wettige machtiging voorhanden voor het
bestuursoptreden dus enkel handelen conform deze
machtiging.
Rekening houden met
het legaliteitsbeginsel:
de overheid mag niet
Publiekrecht
Grondwettelijk recht
Administratief recht
o Maatschappelijke omgeving
= burgers en organisaties stellen vragen en verwachtingen
waarop het openbaar bestuur een antwoord moet geven.
Openbare dienstverlening: producten en diensten moeten ten
bate zijn van de maatschappij
Asiel
Conventie van Geneve (1951)
Definitie Vluchteling: “Een vluchteling is elke persoon
die zich buiten het land waarvan hij de nationaliteit
heeft, of indien hij geen nationaliteit heeft, buiten zijn
land van herkomst bevindt, en die de bescherming van
dat land niet kan of wil inroepen omdat hij vreest voor
vervolging omwille van zijn ras, zijn religie, zijn
nationaliteit, het behoren tot een bepaalde sociale
groep, of zijn politieke overtuiging.”
Subsidiare bescherming = een verblijfsstatuut dat
toegekend kan worden aan iemand die in België om
internationale bescherming vraagt en niet in
aanmerking komt voor een vluchtelingenstatuut, maar
wel gevaar loopt in het thuisland.
4
