SE = schuldeiser
SA = schuldenaar 2023-2024 Myrthe Rogmans
VERBINTENISSENRECHT
EXAMEN-INFO
- Gesloten boek, met gebruik van niet-geannoteerde wetboeken
- OER van toepassing
- Schriftelijk examen via de PC (AlephQ): stellingen/theorievragen/casussen
- Kennis én inzicht
WAAROVER GAAT HET?
Verbintenissenrecht = de “moeder van het recht”. Het is de basis van andere rechtstakken. Het
omvat:
- Verbintenissen uit eenzijdige en meerzijdige rechtshandelingen (= een handeling die je stelt
en waarmee u rechtsgevolgen beoogt.) bv: koopovereenkomst bij het kopen van een broodje
Meerzijdig = 2 partijen zijn betrokken.
Eenzijdige rechtshandeling = 1 partij stelt een overeenkomt, bv: een aanbod doen,
welke zaak verkopen tegen welke prijs
- Verbintenissen uit de wet (leer van de onrechtmatige daad), meer bepaald rechtsfeiten (=
feiten waaraan het recht juridische gevolgen gaat verbinden
Kern van het privaatrecht regelt rechtsverhoudingen tussen individuen bv: auto verkopen aan
buurman (>< publiek recht: regelt rechtsverhoudingen tussen overheid en individuen)
Individu: titularis van subjectief recht (NP of RP)
DOELSTELLING VERBINTENISSENRECHT:
Overeenkomst moet bindende kracht hebben met het oog op een efficiënt en rechtszeker
verloop van het rechtsverkeer bv: afspreken met buurman dat de auto verkocht wordt voor
10.000 euro, dan moet dat zo worden nageleefd.
Contractsvrijheid, steunend op individuele vrijheid en autonomie. Bv: Iedereen is vrij om te
contracteren met wie hij wil, aan welke prijs en hoeveel.
Maatschappelijke rechtvaardigheid = partijen moeten er contractueel van kunnen afwijken,
wetgever stelt een kader op, om op terug te vallen voor wanneer er niets contractueel
opgesteld werd.
Het is ingebakken in het dagelijkse leven. Bv: Instagram, facebook, sluiten van reis- en
annulatieverzekering, aankoop smartphone, aangaan huwelijk, aansluiting internetprovider, …
EVOLUTIE VAN OUD NAAR NIEUW RECHT
- Regels van het oud BW van 1804 (code Napoleon) achterhaald?
- Maar rechtspraak heeft gezorgd voor evolutie, waardoor verbintenissenrecht de “tand des
tijds” relatief goed heeft doorstaan. De rechtspraak van het Hof van Cassatie is belangrijk
geweest voor deze evolutie. Dit door op grond van bestaande regels, nieuwe principes
toevoegen en een bepaalde interpretatie geven aan de bestaande regels.
- Hoge verwachtingen van nieuw verbintenissenrecht
,NIEUWE BOEKEN 1 EN 5 BW
Totstandkoming ging niet zonder slag of stoot, er werden wetsvoorstellen uitgewerkt van 24 februari
2021. Hieraan werd een ruime consultatie m.b.t. Boek 5 gehouden teksten werden bekend
gemaakt + er kon commentaar op gegeven worden. De hoorzittingen van de ruime consultatie leidde
tot amendementen, wat op zijn beurt weer leidde tot de wetten van 28 april 2022, BS 1 juli 2022.
Inwerkingtreding: 1 januari 2023
TEMPORELE WERKING
Boek 5 is van toepassing op alle rechtshandelingen en rechtsfeiten die plaatsvinden na 1 januari
2023. Tenzij partijen anders bepalen, blijft het oude recht van toepassing op:
- De toekomstige gevolgen van rechtshandelingen en rechtsfeiten die hebben plaatsgevonden
voor 1 januari 2023. Als je te maken hebt met een overeenkomst voor 2023, bv tussen een
supermarkt en een leverancier, geld het oud BW. Tenzij partijen anders bepalen, via
schriftelijke vaststellen dat ze hier nieuwe verbintenissenrecht willen gebruiken.
- De rechtshandelingen en rechtsfeiten die hebben plaatsgevonden na 1 januari 2023 en die
betrekking hebben op een verbintenis ontstaan uit een rechtshandeling of rechtsfeit die
hebben plaatsgevonden voor 1 januari 2023.
Gevolg: oud en nieuw verbintenissenrecht zullen lange tijd naast elkaar bestaan!
BOEK 1: “ALGEMENE BEPALINGEN”
Je vind de bepalingen terug voor het volledige privaatrecht, niet enkel verbintenissenrecht.
Principes:
- Transversale werking (werkt door andere boeken heen) = groot belang voor
verbintenissenrecht
- Geeft definities van bronnen, toepassing van wet in de tijd, rechtshandeling, wilsuiting,
kennisgeving, tijdsbepaling en voorwaarde, berekening termijnen, vertegenwoordiging,
subjectieve goede trouw, rechtsmisbruik, oogmerk om te schade, afstand van recht
- Gelaagde structuur (van algemeen naar bijzonder)
- Keuze voor algemeen begrippenkader verdient goedkeuring
Kritiek op Boek 1:
- Vragen bij totstandkoming
- Beknopt wetboek
- Waarom worden bepaalde begrippen wel en andere niet gedefinieerd in Boek 1?
BOEK 5: “VERBINTENISSEN”
Evolutie geen revolutie
Gaat hervorming ver genoeg? Voldoende aandacht voor recente tendensen (bv. Streven naar
duurzaamheid)?
Voldoende verantwoording voor gemaakte keuzes?
2
,DOELSTELLINGEN BOEK 5
1. Modernisering
- Terminologische vereenvoudiging, bv: voorzichtige en redelijke persoon,
ongerechtvaardige verrijking, etc. Maar aantal moeilijke/verwarrende begrippen
blijven behouden (bv: oneigenlijke contracten, wilsverhinderende dwaling, …)
- Meer moderner en logische structuur
- Inhoudelijke modernisering: nieuw evenwicht tss wilsautonomie en rol rechter,
sancties op maat, overdracht van verbintenissen, schuldvorderingen en contracten
- Toegankelijk voor de burger, maar blijft een technische regeling
2. Coherentie en rechtszekerheid bevorderen:
- Codificatie van bestaande cassatierechtspraak = opname van rechtsregels in
wetboeken bv: buitengerechtelijke ontbinding op partijverklaring, contracts- en
onderhandelingsvrijheid, misbruik van omstandigheden, enz.
- Vereenvoudiging van aantal regels
- Meer coherente structuur: chronologische regeling van sluiten tot einde van ovk
3. Competitieviteit van het Belgische recht verhogen België is een van de laatste landen die
verbintenissenrecht hervormt, hierdoor moeten ze evolueren.
AARD VAN WETSBEPALINGEN: ALGEMENE CATCH ALL BEPALING IN BOEK 5 BW
Wetsvoorstel gaat voor advies naar RvS Algemene catch all bepaling in Boek 5 BW:
ART. 5.3, TWEEDE LID BW: De bepalingen van dit boek zijn van aanvullend recht tenzij uit de tekst of
de draagwijdte ervan blijkt dat ze geheel of gedeeltelijk een karakter van dwingend recht of van
openbare orde hebben.
Basisregel = aanvullend recht, maar uit de tekst en de draagwijze kan blijken dat een bepaling van
openbare orde is.
Boek 1 BW: geen regeling:
- Vergetelheid van de wetgever
- Zelfde regeling als bij Boek 5 BW? Wetgever geeft geen enkele indicatie over aard van
wetsbepalingen in boek 1, zelfde regel toepassen als boek 5.
HET BEGRIP VERBINTENIS EN DE SOORTEN VERBINTENISSEN
DEFINITIE VERBINTENIS
BOEK 5, ARTIKEL 5.1.
Verbintenis = een rechtsband op grond waarvan een schuldeiser van een schuldenaar, indien nodig
in rechte, de uitvoering van een prestatie mag eisen. MvT: klemtoon op juridische afdwingbaarheid
Memorie van Toelichting = heeft geen kracht van wet, maar daarin geeft de wetgever extra uitleg
over deze wet en over hoe je deze moet interpreteren en begrijpen. Het is een uitleg bij de wet
Oud BW heeft geen definitie, RL wel:
Verbintenis = omvat een rechtsband tussen personen, ontstaan uit een rechtshandeling/RH of een
andere menselijke gedraging waaraan de wet of rechtspraak rechtsgevolgen vastknoopt, met als
voorwerp het doen ontstaan van in geld waardeerbare aanspraken tot voorwerp en kan in rechte
worden afgedwongen.
3
, A) RECHTSBAND TUSSEN PERSONEN
- Tss minstens 2 personen
- Waarbij de ene een vorderingsrecht heeft op de andere (aanspraak jegens een
persoon op een bepaalde gedraging) bv: huuder en verhuurder, hebben elk een
vorderingsrecht tegenover de ander, verhuurder kan geld vragen, huurder wil rustig
genot van het recht.
- Verschil met zakelijk recht = geeft zeggenschap op een zaak, bv: eigendom,
vruchtgebruik
- Verschil in geldingskracht een verbintenis werkt tussen partijen, bv: huurovereen-
komst, de verbintenissen gelden tussen huurder en verhuurder niet tussen derden
geldt erga omnes = iedereen moet dit respecteren
B) ONTSTAAN UIT EEN RH OF EEN ANDERE MENSELIJKE GEDRAGING WAARAAN DE
WET OF RECHTSPRAAK RECHTSGEVOLGEN VASTKNOOPT
- ART. 1.3. RECHTSHANDELING = de wilsuiting waarbij een of meer personen de
bedoeling hebben om rechtsgevolgen te doen ontstaan
o Uit overeenkomst: rechtsband tussen minstens 2 personen (meerzijdige RH)
met het oog op het doen ontstaan van rechtsgevolgen bv: koop, huur, …
o Uit eenzijdige RH bv: aanbod
- Onderscheiden van rechtsfeiten, bv: fout, gebrekkige zaak, …Bv auto staat
geparkeerd en wordt beschadigd, dader op heterdaad betrapt. Ik bevind mij
tegenover de dader in een buitencontractuele relatie
C) MET ALS VOORWERP HET DOEN ONTSTAAN VAN IN GELD WAARDEERBARE
AANSPRAKEN TOT VOORWERP
- Verbintenis om iets (niet) te doen, of iets te geven (overdracht zakelijk recht)
- Inspannings- of resultaatsverbintenis bv: ik heb een probleem aan mijn knie en ik ga
naar de arts om mij te laten opereren. Dit is een contractuele relatie. Als je via een
ambulance buiten bewustzijn laat brengen, is het een buitencontractuele relatie
Inspanning bv: arts doet zijn best om de operatie te doen lukken, inhoud
van de zaak bij advocaat
Reslutaat bv: arts opereert de verkeerde knie = fout van de arts, zaak
geseponeerd omwille dat de acvocaat de termijnen niet respecteerde
- Maakt in vermogen van schuldeiser een in geld waardeerbare vermogenspost uit en
in vermogen van SA een passief dat zijn vermogen belast
D) KAN IN RECHTE WORDEN AFGEDWONGEN
- Bij niet vrijwillige uitvoering van de verbintenis: afdwingbaarheid in rechte,
eventueel onder dwangsom
- Onderscheid met andere verbintenissen, zoals natuurlijke verbintenissen en
vriendschappelijke afspraken Bv morele afspraken = niet naar cinema gaan omdat je
geen zin had, is niet juridisch afdwingbaar
- Gentlemen’s agreements afspraken tussen ondernemingen, worden niet juridisch
verankerd = morele afspraken, niet afdwingbaar
4
