ONDERNEMINGSRECHT
Daphne Cornet
Jaar 2 – module 1
Academiejaar: 2019-2020
D. Bogman
Lesnotities + powerpoint (Mevr. Bogman) + boek “Ondernemingsrecht in
hoofdlijnen” (Elfde editie) – E. Dirix, R. Steennot en H. Vanhees, 2019,
Intersentia Antwerpen.
1
,Inhoudsopgave
Hoofdstuk 1: Begrippen en algemene regelen................................................................................................ 5
A. Ondernemingsrecht.........................................................................................................................................5
B. Handelaars en ondernemingen........................................................................................................................6
1. Handelaar.....................................................................................................................................................6
2. Onderneming...............................................................................................................................................7
C. Bronnen van ondernemingsrecht.....................................................................................................................9
D. Algemene beginselen van economisch recht.................................................................................................11
E. Algemene regelen voor ondernemingen........................................................................................................11
1. Bewijs.........................................................................................................................................................12
2. Opening rekening.......................................................................................................................................14
3. Verplichtingen bij de start van een onderneming.....................................................................................14
4. Onbeslagbaarheid woning zelfstandige.....................................................................................................19
5. Ondernemingsrechtbank...........................................................................................................................19
6. Sluikwerk (= zwart werk)...........................................................................................................................20
Hoofdstuk 2: Vennootschappen................................................................................................................... 25
A. Algemeen.......................................................................................................................................................25
B. Wat is een vennootschap?.............................................................................................................................27
1. Definitie......................................................................................................................................................27
2. Vormen van vennootschappen..................................................................................................................28
C. Rechtspersoonlijkheid....................................................................................................................................36
D. Oprichting......................................................................................................................................................38
1. Materiële vereisten...................................................................................................................................38
2. Vormvereisten...........................................................................................................................................40
3. Sancties......................................................................................................................................................42
4. Oprichting van een naamloze vennootschap (NV)....................................................................................42
E. Kapitaal in de naamloze vennootschap.........................................................................................................46
1. Winstverdeling...........................................................................................................................................46
2. Alarmprocedure: aanzienlijk verlies van kapitaal......................................................................................46
F. Vennoten........................................................................................................................................................48
1. Personenvennootschappen.......................................................................................................................48
2. Kapitaalvennootschappen.........................................................................................................................48
G. Identificatie van de vennootschap.................................................................................................................50
1. Naam en soortwaarheid............................................................................................................................50
3. Statutaire zetel...........................................................................................................................................51
Nationaliteit...................................................................................................................................................51
H. Bestuur en vertegenwoordiging van de vennootschap.................................................................................53
I. Aansprakelijkheid van bestuurders.................................................................................................................55
1. Algemeen...................................................................................................................................................55
2. Aansprakelijkheidsgronden.......................................................................................................................56
J. Toezicht en informatieplicht...........................................................................................................................61
K. Algemene vergadering...................................................................................................................................63
L. Herstructurering van vennootschappen.........................................................................................................65
1. Fusies en splitsingen..................................................................................................................................65
2. Inbreng van een algemeenheid of bedrijfstak...........................................................................................68
M. Ontbinding en vereffening............................................................................................................................70
2
, 1. Ontbinding.................................................................................................................................................70
2. Vereffening................................................................................................................................................72
N. Uitsluiting en uittreding van aandeelhouders...............................................................................................74
1. De uitsluiting van vennoten.......................................................................................................................74
2. De uittreding van vennoten.......................................................................................................................75
Hoofdstuk 3: Enige handelsovereenkomsten/- contracten............................................................................77
A. Handelstussenpersonen en distributiecontracten.........................................................................................77
1. Handelstussenpersonen............................................................................................................................78
2. Distributieovereenkomst...........................................................................................................................83
B. Overeenkomsten met betrekking tot de handelszaak...................................................................................87
1. Overdracht.................................................................................................................................................87
2. Verpanding.................................................................................................................................................88
3. (Het handels)pand.....................................................................................................................................88
(4. Verkoop van aandelen)............................................................................................................................89
C. Factoring........................................................................................................................................................89
D. Leasing...........................................................................................................................................................91
Hoofdstuk 4: Elektronische handel............................................................................................................... 92
Hoofdstuk 5: Waardepapieren, betalingsverkeer en krediettransacties.........................................................95
A. Waardepapieren............................................................................................................................................95
B. Wisselbrief......................................................................................................................................................95
C. Cheque............................................................................................................................................................96
D. Betalingsverkeer............................................................................................................................................96
E. Krediettransacties...........................................................................................................................................96
1. Lening.........................................................................................................................................................96
2. Kredietopening..........................................................................................................................................96
3. Disconto.....................................................................................................................................................96
4. Acceptkrediet.............................................................................................................................................96
5. Documentair krediet..................................................................................................................................96
6. Autonome bankgaranties..........................................................................................................................96
7. Capita selecta.............................................................................................................................................96
Hoofdstuk 6: Intellectuele eigendomsrechten.............................................................................................. 98
A. Algemeen.......................................................................................................................................................98
B. Auteursrecht.................................................................................................................................................100
1. Algemeen.................................................................................................................................................100
2. Het auteursrecht sensu strictro en de naburige rechten........................................................................100
3. De auteursrechtelijke bescherming van computerprogramma’s...........................................................104
4. De bescherming van databanken............................................................................................................105
C. Octrooien......................................................................................................................................................108
1. Inleiding...................................................................................................................................................108
2. Geldigheidsvereisten voor een octrooi...................................................................................................108
3. Opeisen van de eigendom van een octrooi.............................................................................................110
4. Rechten en plichten octrooihouder.........................................................................................................111
5. Nietigheid van het uitvindingsoctrooi.....................................................................................................112
6. Octrooigemachtigden..............................................................................................................................112
7. Octrooibescherming in het buitenland...................................................................................................112
D. Bescherming van chips.................................................................................................................................113
3
, E. Tekeningen en modellen..............................................................................................................................114
F. Merkenrecht.................................................................................................................................................118
G. Handhaving van intellectuele rechten (!)....................................................................................................120
Hoofdstuk 7: Europees economisch recht................................................................................................... 123
1. Kort overzicht van de mededingingstheorie...........................................................................................123
2. Pijlers van mededingingsrecht.................................................................................................................124
Hoofdstuk 8: Belgische economisch recht................................................................................................... 128
1. Inleiding...................................................................................................................................................128
2. Belgisch mededingingsrecht....................................................................................................................128
3. Marktpraktijken.......................................................................................................................................130
4. Prijsreglementering.................................................................................................................................138
5. Vestigingsrecht........................................................................................................................................139
Hoofdstuk 9: Het einde van de ondernemingsactiviteit...............................................................................140
Inleiding............................................................................................................................................................140
A. Opsporen van ondernemingen in moeilijkheden.........................................................................................142
B. Gerechtelijke organisatie.............................................................................................................................144
1. Toegang tot de procedure.......................................................................................................................144
2. Gevolgen procedure................................................................................................................................146
C. Faillissement.................................................................................................................................................150
1. Definitie....................................................................................................................................................150
2. Voorwaarden...........................................................................................................................................151
3. Vormen....................................................................................................................................................151
4. Voorlopige maatregelen..........................................................................................................................152
5. Organisatie van het faillissement............................................................................................................152
6. Gevolgen van het faillissement voor de schuldenaar.............................................................................154
7. Gevolgen van het faillissement voor schuldeisers..................................................................................156
8. Afwikkeling van het faillissement............................................................................................................158
9. Kwijtschelding – echtgenoten – borgen..................................................................................................159
D. Strafrechtelijke gevolgen.............................................................................................................................159
4
,Hoofdstuk 1: Begrippen en algemene regelen
A. Ondernemingsrecht
Het ondernemingsrecht kan worden omgeschreven als een tak van het
recht die de activiteiten van ondernemingen regelt.
In ruime zin: zowel economisch recht als vennootschapsrecht
o Economisch recht: regelen zowel publiekrecht als privaatrecht
die er specifiek toe strekken de economische activiteit te
organiseren met het oog op het verwezenlijken van een
economische ordening en van een economisch sturingsbeleid
o Vennootschapsrecht: regelen de oprichting, de werking en de
vereffening van vennootschappen, alsook de verhoudingen
tussen de verschillende vennoten
Vroeger: ook nog een onderscheidt met handelsrecht
o Bevatte regelen die specifiek van toepassing waren op
commerciële verrichtingen en op handelaar
o Doel: handelstransacties vlotter en eenvoudiger te laten
verlopen
Oude wetgeving: kan nog steeds interessant zijn.
Speelt nog altijd mee: gezien in het ondernemingsrecht een
invoerperiode bestaat van 5 jaar
Nieuwe wetgeving vanaf 2018
5
, B. Handelaars en ondernemingen
1. Handelaar
Handelaar is hij die zijn beroep maakt van het verrichten van daden van
koophandel
Doelt op een duurzame activiteit
Zelfstandig ontwikkelt
Oogmerk winst te behalen: bedoeling om winst te realiseren
Daden van koophandel
Oude begrippen: verdwijnen in principe (niet voor situatie voor
2018)
o Handelaar (koopman):
Men interpreteert dit begrip zo ruim mogelijk
Al zijn handelingen zijn beschouwd als deel van
commerciële daden. Dus alles wat hij/zij doet en laat is
gerelateerd aan zijn/haar onderneming.
o Handelszaak (of handelsfonds):
Alle activa elementen in uw onderneming, die nodig zijn
om uw activiteit uit te voeren, te vergroten, …
Start:
- Know-how: kennis die nodig is om je commerciële
-/ nijverheids-/industriële activiteiten te kunnen
uitoefenen
- + cliënteel
- + interne procedés
- + vorderingen (vb.: nog openstaande facturen)
- + voorraden
Het is mogelijk dit te verhuren, verkopen, ruilen,
samenvoegen, in pand geven, ter beschikking stellen, …
Art. 2 W.Kh.1: objectieve daden van koophandel
o Een hele waaier van economische activiteiten vallen niet
onder deze omschrijving:
Landbouwactiviteiten
Vrije beroepen
Zuivere ambachtsbedrijvigheid
Delfstoffennijverheid
o Je hebt ook subjectieve daden van koophandel: deze daden
ontleenden hun handelskarakter aan de hoedanigheid van de
persoon die ze stelde
3 W.Kh.: activiteiten uit de zee- en binnenvaart
Handelsvennootschap vs burgerlijke vennootschap
Handelsvennootschap: doen dus die commerciële diensten,
nijverheidsdiensten en industriële activiteiten
1
W.Kh. = Wetboek van Koophandel
6
, Burgerlijke vennootschap: deden burgerlijke activiteiten (vrije
beroepen)
Is momenteel achterhaald: ze bestaan nog, maar zijn juridisch gelijk
getrokken
Versus onderneming: nieuw (!) ruimer begrip
2. Onderneming
Ondernemingsbegrip door de wetgever gedefinieerd: art. I.1, 1° WER 23
Als een onderneming worden beschouwd:
Elke natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit
verricht
Elke rechtspersoon
Elke andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid (indien
uitkeringsoogmerk heeft)
die hetzij een uitkeringsoogmerk heeft, hetzij in feite uitkeringen verricht
aan haar leden of aan personen die en beslissende invloed hebben op het
beleid.
Definitie: algemeen
Natuurlijke personen zijn slechts een onderneming als zij zelfstandig
een beroepsactiviteit verrichten
Activiteit op duurzame wijze: met een zekere regelmaat verrichten
o Niet evident om onderscheidt te maken met een occasioneel
verrichte activiteit
Onenigheid over of bestuurders en zaakvoerders al een
onderneming gekwalificeerd moeten worden
o Oordeel rechtspraak: geen onderneming
Gezien geen eigen economische activiteit en
Geen goederen of diensten op de markt brengen
o Andere uitspraken: wel onderneming
Voor zover ze met regelmaat optreden
Tot doel hebben om met het bestuursmandaat
bestaansmiddelen te verwerven
Ondernemingsrecht is dus van toepassing op:
Iedere rechtspersoon: dus ook verenigingen en stichtingen worden
ondernemingen, zelfs indien zij geen economisch doel nastreven.
Publiekrechtelijke rechtspersonen: die geen goederen of diensten
aanbieden op een markt zijn uitgesloten, net als de Staat en zijn
gedecentraliseerde diensten.
Iedere natuurlijke persoon die zelfstandig een beroepsactiviteit
uitoefent: dus ook zaakvoerders, bestuurders en beoefenaars van
een vrij beroep worden ondernemingen (Boek XIV WER wordt
opgegeven)
2
Kwam in de plaats van de definitie van de Wet Marktprijzen van 2010 en in 2013 in
Wetboek van economisch recht, namelijk: “Elke natuurlijke persoon of rechtspersoon die
op duurzame wijze een economisch doel nastreeft, alsmede zijn verenigingen”
3
WER = Wetboek Economisch Recht
7
, Ieder andere organisatie zonder rechtspersoonlijkheid : tenzij zij niet
aan winstuitkering doet of beoogt te doen. De maatschap wordt ook
een onderneming.
Feitelijke verenigingen blijven buiten schot.
Verschil tussen oude en nieuwe definitie
Heel wat ruimer dan die van het klassieke handelaarsbegrip
Niet langer in te vullen aan de hand van een materieel criterium:
economisch doel nastreven
Invullen aan de hand van enkele formele criteria
Niet geleid tot een uniforme invulling van dit begrip:
o Binnen WER: relatief beperkte draagwijdte
o Buiten WER: krijgt het begrip vaak zijn eigen invulling
Resultaat is complex
+ Rechtspraak Hof van Justitie: stelt dat het op een andere wijze
moet worden geïnterpreteerd
Welke ondernemingen kennen we
Vlaanderen is een ondernemingsgezinde regio
Soorten:
Commerciële Nijverheidsonderne Industriële
onderneming ming onderneming
Productie –
distributie
Dienstverlening
Supermarkten Agfa Gevaert Soudal N.V.
Banken
Telecombedrijven
Transportbedrijven
Havenbedrijven
Het ondernemingsbegrip is in het consumentenrecht veel ruimer dan in
het mededingingsrecht
Mededingingsrecht = een economische activiteit die bestaat in het
aanbieden van goederen of diensten op de markt tegen een
vergoeding, volstaat voor de toepassing van het consumentenrecht
een beroepsactiviteit
8
, C. Bronnen van ondernemingsrecht
1. Wetboeken: Wetboek van economisch recht en (nieuwe) wetboek van
vennootschappen en verenigingen
Wetboek van economisch recht (WER)
o Boek I: definities (algemene en specifieke)
o Boek II: essentiële principes van het economisch recht
o Boek III: vrijheid van vestiging voor dienstverleners + vrijheid
van dienstverlening + algemene verplichtingen voor
ondernemingen
o Boeken IV en V: de bescherming van de mededinging en de
prijsevoluties
o Boek VI: regelen inzake marktpraktijken en
consumentenbescherming
o Boek VII: financiële diensten
o Boek VIII en IX: kwaliteit en de veiligheid van producten en
diensten
o Boek X: handel agentuurovereenkomsten, commerciële
samenwerkings-overeenkomsten en verkoopconcessies
o Boek XI: intellectuele eigendomsrechten
o Boek XII: recht van de elektronische economie
o Boeken XV, XVI en XVII: belang voor het afdwingen van de
rechten die men bezit op grond van het WER. Zijn dus de
handhaving en de sancties op de schending van de regelen ui
het WER.
o Boek XVIII: maatregelen voor crisisbeheer
o Boek XX: regelen inzake insolventie van ondernemingen
+ Aanvullende wetgeving
2. Grondwet
Decreten en ordonnanties van gewesten
Materies inzake economische aangelegenheden (of velen ervan)
behoren niet tot de federale overheid
3. Europees recht
Internationale verdragen en regelen: art. II.1 WER
Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie
(VWEU)
Verschillende categorieën
o Mogelijk doel: het regelen van internationale handel
o Andere verdragen bevatten uniforme regelen
o Nog anderen beschikken over internationale bepalingen die
bepalen welke rechter bevoegd is en welk recht van
toepassing is
Vorderingen en richtlijnen:
o Vordering: RR van toepassing in het nationale recht van de
lidstaten
9
, o Richtlijn: moet door de lidstaten worden omgezet in intern
recht
4. Handelsrecht
5. Burgerlijk recht: dit wordt gebruikt indien er geen andere regelgeving is
6. Rechtspraak en rechtsleer
7. Gewoontes/gebruiken: mogen zeker niet vergeten worden
8. Algemene rechtsbeginselen: beginselen die in ons rechtsverkeer altijd
toegepast moeten worden, maar deze staan nergens neergeschreven.
Het zijn algemeen geldende normen die uit de rechtsleer worden
opgelegd.
(vb.: te goeder trouw handelen, redelijkheid in straffen, …)
9. Burgerlijk bewijsrecht (extra): ook gewijzigd
Op 1 november 2020 verandert ons burgerlijk bewijsrecht
De gemoderniseerde bewijsregels komen in Boek 8 van het
gloednieuwe Burgerlijk Wetboek.
Bewijsrecht wordt aangepast om
o Zaken te verduidelijken
o Beter te definiëren
o In te spelen op technologische evoluties
o Knelpunten aan te pakken
Een van de belangrijkste nieuwigheden is het vrij bewijsstelsel
o Vrij bewijsstelsel = waar het bewijs kan geleverd worden op
eender welke manier, wordt versoepeld.
Het plafond van 375 euro wordt verhoogd naar 3500
euro.
Wat meteen betekent dat voor heel wat courante
verrichtingen het bewijs vrij kan geleverd worden.
Een schriftelijke overeenkomst is niet meer nodig.
Sms’en, mails, getuigen, vermoedens …: zijn voldoende
bewijs onder die grens van 3500 euro
3 hoofdstukken:
o 1: Algemene bepalingen, allerhande definities en de algemene
regels van het bewijsrecht
o 2: toelaatbaarheid van de bewijsmiddelen
o 3: bijzondere regels voor de verschillende bewijsmiddelen
Authentieke akte
Onderhandse akte: OV opgesteld door natuurlijk persoon
Onderhandse akte die wordt meeondertekend door de
advocaten van partijen
Andere geschriften
Afschriften
Teruggave van de akte door schuldeisers aan
schuldenaar
Getuigen
Feitelijke vermoedens
Bekentenis
Eed
10
