Samenvatting sociale psychologie
Bachelor toegepaste psychologie ( Mens in groep begrijpen)
Hoofdstuk 1: Inleiding
De mens is een sociaal dier
- De mens is een fundamenteel sociaal wezen
- We zijn verzot op nadenken over onszelf en anderen en over hoe we het best reageren in
sociale situaties: andere observeren, gedrag analyseren, willen voorpellen hoe iemand zich zal
gedragen
- Ook bij kijken v film of serie
- Dagelijks iedereen bezig met sociaal psychologische vraagstukken
- Iedereen denkt na over wat mensen beweegt en probeert gedrag van anderen te snappen.
Sociaalpsychologische bevindingen zijn vaak interessant, intellectueel stimulerend en leuk om te horen
of soms verontrustend. Vind vlot zijn weg naar de media.
Definitie en verwante disciplines
- Hanteert methode van psychologie
- Gericht op het individu
- Enkel wanneer we ‘het innerlijk’ van actoren kunnen begrijpen, kunnen we correcte uitspraken
maken over ‘wat de mens drijft’
‘het innerlijk’= denkprocessen, affect, motivatie
Sociale psychologie onderscheid zich door de gerichtheid op het individu in de context van sociale
relaties en situaties.
Veel experimenten on theorieën te toetsen.
We bespreken: relatie tussen deze discipline en twee nauw verwante domeinen: sociologie en
persoonlijkheidspsychologie.
Een experiment= een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeker controle heeft over de
gebeurtenissen en deelnemers volkomen toevallig aan condities worden toegewezen.
DEFINITIE SOCIALE PSYCHOLOGIE
Sociale psychologie is de wetenschappelijke studie naar de wijze waarop gedachten, gevoelens,
motivaties en gedragingen van mensen worden beïnvloed door de aanwezigheid van anderen en hoe
wij zelf een invloed uitoefenen op hoe andere personen denken, voelen en zich gedragen. ( Allport
1985)
Componenten van de definitie besproken:
Wetenschappelijke studie
- Vaak experimenten en gevalideerde vragenlijsten als basis van wetenschappelijke kennis.
- Theorieën adhv. Systematische observatie, beschrijvingen en meting.
1
, - Eerder wetenschappelijk dan anekdotisch, eerder systematisch dan toevallig-> inzichten die we
onmogelijk louter intuïtief of door ervaring kunnen verwerven.
Gedachten, gevoelens, motivaties en gedragingen
- Politicologen: objectieve eigenschappen vd wereld
- Sociaalpsychologen: subjectieve interpretatie van die objectieve eigenschappen
Niet enkel oog voor cognitief aspect, ook affectieve en motivatiecomponenten belangrijk.
Gedrag wordt bepaald door cognitieve (denkprocessen), affectieve (emoties), en motivationele (
drijfveren) processen. Ruime visie op gedrag. Vb vooroordelen op homoseksuele, handicap,..
Vooroordelen= negatieve gevoelens tegenover andere personen gebaseerd op hun lidmaatschap van
bepaalde sociale groepen.
Aanwezigheid van anderen
- Sociale aard individu: sociale invloed van anderen op het individuele functioneren.
Vb iemand vriendelijk behandelen, je wordt ook vriendelijk behandeld: sociale
- Individuele processen die intern spelen, maar toch betrekking op ander: anderen waarnemen,
over hen denken, met andere willen omgaan, emoties ervaren ten aanzien v hen; interessante
sociaalpsychologische aspecten
Vb vooroordelen stereotypen: kan aanleiding vormen hoe we omgaan met ander
- De gedachten of gevoelens van personen over niet-sociale objecten, zoals hun attitudes met
betrekking tot
Vb voetbalschoenen adidas: interessant omdat ze door sociale factoren beïnvloed worden:
Lionel Messi promoot
Kracht van de situatie: een voorbeeld van een sociaalpsychologische studie
Theodor Newcomb(1943) in Bennington college: elk jaar ideologische houdingen van studenten
nadoen: meisjesschool uit welvarende gezinnen, school has liberale sfeer: Hoe langer de meisjes op
school verbleven, hoe linkser ze werden.-> ideologische afstand met conservatief-rechtse ouders
steeds groter.
Effect bleef jaren later ook aanwezig.
Hogeschooljaren zijn beïnvloedbare jaren: periode waarin adolescenten en jongvolwassenen vatbaar
zijn voor veranderingen in hun ideologische houdingen.
In hoger wordt van studenten meer autonomie en zelfstandigheid geëist: ze krijgen cognitieve
uitdagingen en lossen moeilijke intellectuele problemen op. Confrontatie met diverse ideeën van
filosofen, wiskundige, economen en rechtsgeleerden.
= draagt bij tot open geest en intellectuele nieuwsgierigheid.
2
,Verwante disciplines
Sociologie
= klasseert personen volgens nationaliteit, ras, sociaaleconomische klasse, en andere groepsfactoren.
Richt zich op individuele niveau. Vb vragen als welke attitudes bepalen dat iemand voor een linkse of
rechtse partij stemt.
Wanneer sociologie en sociale psychologie samen worden gebruikt, levert dit een vollediger inzicht op.
Sociaal gedrag wordt beïnvloed door systematische variabelen die zich op het niveau van de groep
bevinden, maar ook door individuele of persoonlijke opvattingen.
Tegenwoordig: tendens om de disciplines te combineren: opkomst slimme analysetechnieken (
multilevel analyses) zorgt voor effecten van variabelen op groepsniveau en op individueel niveau in
een enkele analyse nagaan.
Multilevel analyse= analyse die effecten bepaald van de verschilende hierarchische niveaus op een
uitkomst variabele, waarbij het individuele niveau het ondergeschikte niveau vormt en de groep,
organisatie of maatschappij het bovengeschikte niveau uitmaakt.
Persoonlijkheidspsychologie
= de studie van de structuur en de effecten van stabiele en cross-situationele eigenschappen van
individuen.
Cruciale verschil: gerichtheid op respectievelijk individuele verschillen( disposities) en situaties.
Meerdere situaties worden geuit, maar toch één bron: persoon zelf.
Gelijkenis: proberen vanuit eigen perspectief dezelfde fenomenen te verklaren.
Invloedrijke stroming in verband is interactionisme: stroming die nadruk legt op het feit dat er een
dynamische wisselwerking is tussen individuele verschillen en de situatie, waarbij uitingen van
individuele verschillen(disposities) afhankelijk zijn van de situatie. (zwakke>< sterke situaties)
Sociale psychologie en mensenkennis
Probleem mensenkennis: rust niet op een gedegen empirische toetsing.
‘soort zoekt soort’ vs ‘tegenpolen trekken aan’
‘uit het oog uit het hart’ vs ‘afwezigheid versterkt de liefde’
Beide verklaringen lijken rationeel, slechts eentje kan waarheid zijn
‘soort zoekt soort’: meest dicht bij waarheid. ‘wist ik wel’
Is een vb terugblikvertekening ( hindsight bias) = de neiging om de voorspelbaarheid van een bepaalde
uitkomst te overdrijven, nadat deze uitkomst optrad.
3
, De geschiedenis van de psychologie
Lange historie maar korte geschiedenis. Begin 20ste eeuw pas gestructureerd
sociaalpsychologisch onderzoek. Eerste laboratorium voor experimentele psychologie werd pas in
1879 in Leipzig opgericht door Wilhelm Wundt.
Beginjaren van sociale psychologie (1880-1935)
‘grondlegger’: geen eensgezindheid over wie deze dietel verdient.
Eerste belangrijk werk: boek Psychologie des foules van Gustave Le Bon (1895). Relateerde
massageweld aan psychologische principes. ( sociologisch fenomeen aan processen binnen het
individu). ‘De massa bezorgt het individu een gevoel van anonimiteit, waardoor dit individu elk
gevoel van verantwoordelijkheid verliest.
Andere kandidaten zijn eerder empirisch georiënteerd, niet echt grote theoretici.
In veel handboeken-> Normal Triplett: auteur eerste sociaalpsychologische onderzoeksartikel: hij
stelde vast dat fietsers sneller fietsen met anderen erbij. ‘competitiemachine’= vismolen waar
deelnemers aan wieltje moesten draaien waardoor touw opgewonden werd: sneller draaien in
gezelschap.
Stroebe bewees dat Féré(frans psycholoog) al eerder deze vragen had onderzocht.
Eerste experiment: Franse landbouwingenieur Maximillien Ringelmann. Bewees tegengestelde van
Triplett en Féré: men presteerde slechter bij opdrachten samen met anderen.
Nood socialepsychologie werd duidelijk bij eerste 3 handboeken over sociale psychologie: 1 van
William McDougall, 2 van Edward Ross en Floyd Allport.
De jaren van bevestiging (1936-1960)
Toen Hitler macht had: ware exodus van wetenschapper; Theodor Adorno, Erich Fromm.
Interesse in vragen over oorzaken van geweld, vooroordelen, genocide, conformiteit, gehoorzaamheid
en diverse andere sociale problemen.
Kurt Lewin: ‘vader van de sociale psychologie’: ideeën hebben blijvende invloed. Hij formuleerde de
fundamentele grondbeginselen van de discipline.
3 beginselen:
- Gedrag wordt bepaald door hoe we de wereld om ons heen waarnemen en interpreteren. Dus:
het is belangrijk om de situatie te bekijken door de ogen van diegene die we willen begrijpen.
- Gedrag is afhankelijk van de persoon en de omgeving.
Twee soorten gedragsdeterminanten: interne en externe
- Sociaal psychologische theorieen kunnen worden toegepast voor de oplossing van de
maatschappelijke problemen.
Motto hierbij: ‘geen onderzoek zonder actie, geen actie zonder onderzoek’
4
