de wereld in verbinding
educatie voor duurzame ontwikkeling
1. EDO
● duurzame ontwikkeling = omvat het menselijk handelen dat wil voorzien in de
behoeften van de huidige generatie, zonder de behoeftevoorziening van
toekomstige generaties in gevaar te brengen, met oog voor materiële en
maatschappelijke factoren ⇒ kortom: met EDO willen we ervoor zorgen dat er voor
altijd en voor iedereen genoeg is (tijds- en ruimtedimensie)
● de nauwere banden, grotere onderlinge afhankelijkheid en uitdagingen (armoede,
stijgende wereldbevolking, klimaatverandering…) zorgen ervoor dat we als globale
gemeenschap moeten nadenken over de toekomst van de planeet en de
toekomstige generaties
● EDO = ontwikkelt en versterkt de capaciteit van individuen, groepen,
gemeenschappen, organisaties en landen om oordeelkundige keuzes te maken ten
voordele van duurzame ontwikkeling. Het kan een verschuiving in de
geestesgesteldheid van mensen bevorderen en hen daardoor in staat stellen onze
wereld veiliger, gezonder en welvarender te maken, waarbij de levenskwaliteit
toeneemt. EDO kan kritische reflectie, grotere bewustwording en betere kansen op
volwaardige zelfontplooiing opleveren, zodat nieuwe visies en opvattingen kunnen
worden verkend en nieuwe methoden en hulpmiddelen ontwikkeld.
● EDO samengevat
○ = leren denken over en werken aan een leefbare wereld, nu en in de
toekomst, voor onszelf en voor anderen, hier en elders op de planeet
○ niet enkel over kennisoverdracht van DO
○ mensen vaardigheden aanleren om bewust keuzes te maken →
wereldburger: iemand die beseft dat at hij doet effect heeft op de rest van de
wereld nu en later
○ EDO draagt dus bij tot wereldburgerschapsvorming
1
,1.1. waarom is dit nodig?
● duurzame ontwikkeling is de centrale uitdaging van onze tijden
● duurzame ontwikkeling probeert de interactie van 3 complexe systemen te
begrijpen: de wereldeconomie, de wereldwijde samenleving, de aarde als fysieke
omgeving
● hiervoor is een holistisch wereldbeeld / visie nodig → systeemdenken: beseffen dat
deze 3 complexe systemen elkaar beïnvloeden
● EDO gaat meestal over wicked problems = een complex probleem dat moeilijk of
niet op te lossen is omdat er vele mensen en opinies betrokken zijn en er onvolledig
gekende, veranderende of tegenstrijdige met elkaar verbonden factoren zijn. De
problemen zijn dus verbonden met andere problemen en vaak hebben deze
problemen een grote (economische) geladenheid.
1.2. waarom is duurzame ontwikkeling een uitdaging?
● tijdens de prehistorie:
○ grote schommelingen in temperatuur
○ klimaatverandering (mesolithicum) naar stabiel en warmer klimaat
(neolithicum)
● bij een gelijke toestand kunnen we nog 50 000 jaar genieten van deze voordelen
2
, ● er is iets aan de hand in 3 systemen:
de aarde de wereldeconomie de maatschappij
● de wereldwijde ● 1 op 10 heeft wereldwijd niet ● we zijn steeds met meer en
gemiddelde temperatuur is genoeg te eten. meer mensen op deze wereld
met 1,15°C gestegen. Rond ● in 2022 stierven er 4,9 (in 2022 > 8 miljard).
2100 zal deze ongeveer miljoen kinderen onder de vijf ● er leven nu meer mensen
met 4°C gestegen zijn. jaar. Meer dan de helft van tegelijk op de aarde dan ooit
● ongeveer 40% van de deze sterfgevallen zijn te tevoren.
landbouwgrond is ernstig wijten aan gemakkelijk te ● 7% van alle mensen die ooit
gedegradeerd. genezen ziektes zoals geleefd hebben, leeft vandaag.
● tegen 2025 zal 2/3 van de chronische diarree en malaria.
wereldbevolking in ● 1,2 miljard mensen moeten
gebieden met rondkomen met minder dan
waterschaarste leven. 1,25 dollar per dag.
● meer dan 80% van de ● de rijkste 1% bezit ongeveer
visbestanden is volledig de helft van de rijkdom,
overbevist. terwijl de armste helft maar
● in 2050 zal er meer plastic 0,75% bezit.
dan vis in de oceaan zitten
(in 2021 was er al minstens
165 miljoen ton
plasticvervuiling in de
oceanen).
1.3. wat heeft dit met onderwijs te maken?
● EDO ontwikkelt en versterkt de capaciteit van individuen, groepen,
gemeenschappen, organisaties en landen om oordeelkundige keuzes te maken ten
voordele van duurzame ontwikkeling. Het kan een verschuiving in de
geestesgesteldheid van mensen bevorderen en hen daardoor in staat stellen onze
wereld veiliger, gezonder en welvarender te maken, waarbij de levenskwaliteit
toeneemt. EDO kan kritische reflectie, grotere bewustwording en betere kansen
op volwaardige zelfontplooiing opleveren, zodat nieuwe visies en opvattingen
kunnen worden verkend en nieuwe methoden en hulpmiddelen ontwikkeld.
3
,1.4. 5 principes van EDO
1.4.1. het overbrengen van nieuwe kennis en kritisch denken
● sleutelelementen bij kennis en kritisch denken:
○ tijds- en ruimtedimensie van DO: wat we nu doen, heeft gevolgen voor later
en wat wij hier doen, heeft gevolgen voor anderen elders op de wereld
○ onderlinge afhankelijkheid van sociale, culturele, ethische … fenomenen
○ biologische, culturele, sociale en economische diversiteit
○ de onzekerheid die duurzaamheidskwesties kenmerkt en het daarmee
samenhangende voorzorgsprincipe
○ de draagkracht van de aarde
○ het belang van hoe we informatiebronnen benaderen
1.4.2. het bevorderen van systeemdenken
● zie verder
1.4.3. waardeontwikkeling
● het maken van bewuste keuzes gebeurt vanuit een waardenkader, EDO draagt bij
aan de waardeontwikkeling
● waarden duidelijk en bespreekbaar maken → nieuwe waarden kunnen ontstaan
● geen waarden opdringen, maar mensen aanzetten om na te denken over wat zij
belangrijk vinden
● bv. filosoferen met kinderen
1.4.4. omgaan met emoties
● het bewust zijn van de eigen emoties & gevoelens, die van anderen, die kunnen
uiten, onder controle houden en inzetten als brandstof om tot actie over te gaan
1.4.5. actiegerichtheid
● dit moet allemaal leiden tot actie
● leren over acties, leren door acties, leren van acties
○ kennis over soorten en impact van acties (creatief denken, samenwerken)
○ concrete acties bij lokale uitdagingen (eigen ideeën en acties)
○ reflecteren: wat hebben we bereikt, wat gaan we anders doen?
● bv. denken aanpassen, levensstijl aanpassen, met de fiets ipv auto
● acties dienen niet per se voor het oplossen van het probleem, maar het is een
middel om competenties te verwerven voor actief burgerschap
4
,2. de duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s)
● = sustainable development goals
● gepubliceerd door de Verenigde Naties = internationale organisatie die vlak na de
Tweede Wereldoorlog werd opgericht, met als hoofddoel het bevorderen van vrede,
veiligheid, en samenwerking tussen landen. De VN heeft 193 lidstaten en fungeert
als een platform voor landen om samen te werken op mondiale vraagstukken zoals:
vrede & veiligheid, mensenrechten, duurzame ontwikkeling, humanitaire hulp
● 17 universele en ondeelbare doelen tegen 2030
○ doelen staan niet op zichzelf, er is een samenhang
○ 1 SDG aanpakken is ze allemaal aanpakken: als we aan deze SDG werken
en niet aan deze, gaan we die dan niet juist versterken?
○ elk actiedomein is verbonden met meerdere doelen (169 targets)
● doelen gelden voor iedereen (elk land, bedrijf, organisatie, individu)
● hiermee willen ze tegen 2030 een duurzame, rechtvaardige en welvarende wereld
creëren. De doelen zijn gericht op het aanpakken van de grootste uitdagingen van
onze tijd, waaronder armoede, ongelijkheid … ze vragen om actie overal ter wereld
● SDG’s zijn geen oplossingen voor wicked problems, maar wel een kader om ze te
begrijpen
● men benadrukt steeds dat je ze als geheel moet zien, net omdat het wicked
problems zijn en ze dus verbonden zijn met elkaar
● opletten voor:
○ cherry picking: er 1 uitnemen en daaraan werken, maar dat gaat niet want ze
hangen allemaal aan elkaar
○ rainbow dressing = afvinken
● alternatief: wedding cake / taartmodel
○ alternatief voor cherry picking en afvinken
○ visualiseert complexe interacties tussen SDGs
○ reliëf / hiërarchie in SDGs
○ ecologische, sociale en economische uitdagingen in
samenhang
5
, 6
