THEMA 1: RECHT EN RECHTSWETENSCHAP
1) WAT IS RECHT?
Recht = rationeel opgebouwd geheel van precies afgelijnde begrippen en normen
waaraan van overheidswege opgelegde, ministers van overheidswege erkende, sancties
kleven, die langs (evenzeer genormeerde) instellingen kunnen worden afgedwongen en
waarvan de bedoeling is de orde in de samenleving te organiseren, te handhaven of te
herstellen.
Definitie = moeilijk, maar wel nuttig; enkel juridisch probleem behoedt juridische
oplossing
Meestal “recht” = “rechtsregels”
• = Afdwingbaar via overheid (geweldmonopolie)
• Als ouder zoon straft omdat hij te lang uitgegaan is is dit geen recht, is niet
afdwingbaar via overheid, alleen wanneer er een contract is afgesloten
• Geweldmonopolie: er is maar 1 iemand die houder is van het geweld =
dwangmonopolie, er is maar 1 iemand die dwang kan uitvoeren = de overheid
• De wetten gaan uit van de overheid, zij mogen mensen dwingen om iets te doen,
vb belastingen -> niet betaald? Deurwaarder
• Overheid heeft dus een dwangmonopolie
• Jijzelf mag dus ook geen geweld gebruiken als je iets ziet dat niet mag -> moet dus
via overheid gebeuren
• voorbeeld met tuinhuis -> als je naar rechtbank gaat en rechter spreekt vonnis uit
dat het niet mag, dan pas kan je platleggen samen met deurwaarder en politie
• De overheid heeft een idealitair beeld over de maatschappij, als iemand iets moet
doen heeft overheid de macht
• vb. zieke Arno die moet zingen -> je kan hem niet zomaar dwingen om te komen
Maar is ook methode, jargon, …
De facto meestal: financiële balans
• Wat we niet kunnen regelen door echt te realiseren -> regelen via financiele
realisatie -> uivoeren bij equivalent
• Er is niet een ideaal recht –> via politieke beslissing vb links / rechts rijden
A. Rationeel (vooral): opbouw, logica
• Het recht is grotendeels rationeel, de wetboeken zijn logisch geordend
• Kan rechtsgevoel tegenspreken, recht gaat over denken en niet over voelen
vb. kind verliezen
g je gaat chauffeur sanctioneren
(dronken vs. eventjes verstrooid = andere sanctie)
g uitvoeren bij equivalent – geld in de plaats geven
g enige kind, grotere vergoeding ipv meerdere kinderen “je hebt er toch
meer”
g recht is harteloos, moet logisch gebeuren
, • Soms wel met gevoel:
vb. echtscheiding: vader en moeder hebben discussie over wie kind mag
houden
g handelen volgens het belang van het kind, wat wil hij/zij, wat is het
best?
B. Begrippen, normen, instellingen
• strikte terminologie! (vaktaal/volkstaal)
C. Middel om maatschappelijke orde
• te REGELEN, te HANDHAVEN, te HERSTELLEN: recht is een middel dat waarde
neutraal is. Er is wel een zekere marge voor persoonlijke inbreng van de jurist
(beperkt) beleid
• (de)regulering: vele mensen pleiten voor deregulering: stoppen met de wetten,
terug gewoon algemene principes
D. “Sanctie” (door of erkend door overheid
• norm is slechts een norm als er een sanctie aan verbonden is
• met oog op HANDHAVING: alle middelen die worden ingezet om de regels te
kunnen naleven
• verbod van eigenrichting = nooit zelf recht verschaffen, maar altijd via overheid
E. Recht en rechtsstelsels
• + korreltje zout… niet exacte definitie, alleen nodig om te weten wanneer je
juridisch probleem hebt zodat het juridisch kan opgelost worden
• + er zijn diverse rechtsstelsels (BELGIË: civil law-systeem = rechtsysteem gebaseerd
op romeinen = europa)
2) RECHT-RECHTVAARDIGHEID-RECHTSWETENSCHAP-RECHTSPRAKTIJK-RECHTSBEDELING
g Geen examenvragen, enkel woorden / teminologie
A. Recht vs. rechtvaardigheid
• = verhouding middel / doel
• Doel blijkt o.a. uit:
Eed advocaten, magistraten, …
Debatten politieke regelgevende instellingen
• Doel wordt soms niet bereikt:
Bv. toepassen van op zich goede regel kan slecht uitvallen (casus:
mondelinge huur: student zoekt kot, wil huren, als hij niet slaagt, mag hij
van zijn ouders niet. Verhuurder zegt “geen probleem, ik hou het voor u
aan de kant, teken het contract nu en als je gebuisd bent zal ik het
scheuren” in juni belt student “ben gebuisd”, verhuurder scheurt contact
aan telefoon. Half jaar later komt deurwaarder “jongeman, geen huur
betaald? Je moet voor de vrederechter komen”
regel schrift > mondeling misbruikt, altijd belofte op papier!
Algemeen: rechter weinig ruimte (bv. marge in strafrecht)