POLITIEK EN BELEID
INLEIDING
Politiek = mensen, individueel en vooral collectief:
- Over problemen standpunten innemen en voorstellen doen
- Hierdoor met elkaar in conflict raken
- Dit conflict door middel van macht oplossen om tot een gemeenschappelijk besluit en beleid te
komen.
Betrokken actoren: heel veel actoren zijn betrokken bij het maken van beslissingen:
- Overheid en semioverheid (= instellingen die rechtstreeks verbonden zijn met de overheid en taken
voor hen uitvoeren, bv. ziekenfonds doet zaken voor de sociale zekerheid).
- Politieke en ambtelijke actoren
- Actoren op lokaal, Vlaams, federaal niveau
- Actoren uit de samenleving: partijen, middenveld, media, bedrijfsleven, onderzoekscentra, burgers…
Bv. een mondmasker plicht -> de overheid heeft algemene regels opgesteld die gevolgd moeten worden, maar
de gemeentes hebben zelf nog extra regels opgesteld die per gemeente moeten gevolgd worden.
Conflict: dit ontstaat vanuit verschillende belangen, visies en ideeën. Hiervoor is interactie en/of handelingen
nodig met een bepaald doel die men voor ogen heeft en wordt de macht en machtsmiddelen ingezet om dit
doel te bereiken.
Bv. het recht op, visie op de samenleving, waarden en principes….
Bv. wat men wil bereiken, behouden, vermijden, veranderen, afschaffen…
Bv. macht van het getal, media, gezag…
Toepassing: Artikel er zijn nog 200 000 wachtenden voor u
Waarom is het een politieke kwestie: het is een structureel gegeven (= het heeft betrekking op meer mensen –
individuele situaties vormen geen politieke kwestie).
Waarover gaat het politiek conflict: er zijn te lange wachtrijen en de hulpbehoevenden worden niet geholpen.
Welke visie, principes en ideeën leven er: de budgettaire discipline is sterker dan het idee waar je recht op
hebt, ook al zeggen ze dat je al ergens recht op had sinds je in de wachtrij staat, toch gaan ze dit niet
doorvoeren of overbruggen voor de verloren periode.
Wie zijn de betrokken actoren: de mensen met een beperking die in de wachtrij staan, … parlementsleden en
ministers, de mantelzorgers die een gehandicapt iemand in de familie hebben.
Welke machtsmiddelen worden gebruikt:
Wat wil men bereiken: dat mensen sneller krijgen waar ze recht op hebben.
1
,POLITIEK ALS INTERACTIEPROCES
Politiek is een spannend en weinig voorspelbaar interactieproces. De kern van politiek is de strijd, de debatten,
de onderhandelingen tussen diverse actoren.
Politiek is:
- Parlement en regering
- Instellingen die wetten maken, uitvoeren en doen naleven
- Zaak van beroepspolitici en ambtenaren
- Allerlei actoren buiten de politieke instelling die druk uitoefenen en al dan niet meewerken met de
overheid.
Politiek gaat over kleine en grote schaal:
- Kleine buurtcomités (kleine schaal - nationaal)
- Veiligheidsraad van de Verenigde naties (grote schaal - internationaal)
Wie doet aan politiek:
- Politici (ministers, parlementsleden, partijvoorzitters…)
- Verantwoordelijken van vakbonden
- Milieugroepen
- Jeugdraden
- Actiecomités
- Rechters
- Experten, onderzoekers
- Gewone burger (door verkiezingen, petities, lezersbrieven…)
DEFINITIE
David Easton: politiek is de bindende allocatie van waarden:
- Centraal staat de toebedeling van waarden in de omgeving van schaarste. Door tegenstelling van
belangen en visies is er altijd een conflict.
- De politieke beslissingen zijn gezaghebbend voor de hele samenleving.
- De kern ligt niet in de overheid maar in het nemen van bindende beslissingen.
Definitie: Politiek gaat over de bindende beslissingen die voor de samenleving genomen moeten worden.
Hierbij is een politieke interactie nodig die vaak leidt tot een samenwerking en conflict. Door de schaarste en
door de tegengestelde belangen en visies is een politieke strijd onvermijdelijk. Daarom staat het gebruik van
macht en het ontwikkelen van machtsposities centraal in de politieke besluitvorming. En zijn politieke
instellingen, procedures en een specifieke politieke cultuur ontwikkeld voor de regeling van collectieve
besluitvorming.
De politieke cultuur is voor elk land verschillend. Bv. in Amerika is dit opgesplitst in democraten en
republikeinen. Deze hoeven niet met elkaar samen te werken. Bij ons hoort iedereen te kunnen samenwerken
en wordt er gestemd hoeveel zetels elke partij krijgt.
2
,DE BETEKENIS VAN CONFLICT IN DE POLITIEK
Politiek is een georganiseerd meningsverschil. Het gaat over strijd, over conflicten en tegenstellingen en over
heel duidelijke of subtiele krachtmetingen.
Er ontstaat een conflict tussen de deelnemers omdat iedereen een andere opvatting of mening heeft over
bepaalde onderwerpen. Dit kan maar leiden tot een gemeenschappelijk beleid wanneer voorstellen van de ene
ondergeschikt worden aan de voorstellen van de andere.
Hier speelt machtsverhouding een grote rol, dit wordt toegepast naast goede argumentatie en haalbare
voorstellen. De zaken politiek bekijken betekend dat we de klemtoon leggen op het politieke aspect van de
menselijke verhoudingen.
Er is in onze samenleving continu een strijd over de bepekte middelen (=schaarste) tegenover de onbegrensde
verlangens. Door macht uit te oefenen wordt de strijd gevoerd.
Wanneer het niet over de schaarste gaat, gaat de strijd over de tegenstellingen in visies, overtuigingen over het
goede leven en de samenleving.
Politiek wordt gezien als iets negatief omdat in conflict gaan vaak samengaat met ruziemaken,
haantjesgedrag… Politiek zou de sociale omgang tussen mensen moeten gekenmerkt zijn door empathie en
gevoelens van wederkerigheid. Dit beeld miskent omdat:
- De mens en de maatschappij zelf vol tegenstrijdigheden zitten
- Tegenstellingen, conflict, bemiddelen en compromissen zijn de kern van politiek
- Door conflicten kunnen we een positieve wending krijgen omdat het conflict de maatschappelijke
discussie duidelijker maakt waardoor er wordt gezocht naar oplossingen of veranderingen.
Bv. conflict rond de kleur van de zwarte piet.
EEN DYNAMISCHE DEFINITIE
Statische definitie: de politieke orde, het goed ordenen van de samenleving, hierdoor is weinig aandacht voor
verandering.
Dynamische definitie: de politieke interactie, het doel is hier politieke besluitvorming en verandering. Deze
verandering wordt omgezet in wetten en instituties.
3
, POLITIEK: EEN EERSTE OVERZICHT
HET POLITIEKE INTERACTIEPROCES
Politieke interactieprocessen gebeuren in een complexe context. Er zijn voortdurend politieke
interactieprocessen.
MACHT ALS MOTOR IN DE POLITIEK
Macht moet worden onderzocht als een motor van het politieke interactieproces. We onderscheiden directe
macht om gedrag te sturen en indirecte macht om de context te wijzigen. En er bestaat een verschil tussen
individuele en collectieve macht.
DEMOCRATIE
Democratie is een politiek regime dat in tijd en ruimte tot ontwikkeling kwam naast en tegenover de andere
regimes zoals dictaturen. België heeft de pacificatiedemocratie aangenomen.
WELVAARTSSTAAT
Heel wat voorzieningen zoals de sociale zekerheid, welzijnszorg en onderwijs zijn door de Westerse
welvaartsstaat.
POLITIEKE STROMING
4