Samenvatting
Samenvatting van het handboek en vak Politicologie
Volledige samenvatting van het handboek en vak "Politicologie" ( KU Leuven)
[Meer zien]Voorbeeld 10 van de 84 pagina's
Voorbeeld 10 van de 84 pagina's
In winkelwagenGekoppeld boek
Titel boek:
Auteur(s):
- Uitgave:
- ISBN:
- Druk:
1 beoordeling
Door: brandonwong • 3 jaar geleden
Voorbeeld van de inhoud
SAMENVATTING INLEIDINGPOLITICOLOGIE (KU LEUVEN)
[DATUM]
[BEDRIJFSNAAM]
[Bedrijfsadres]
,Inhoudsopgave
1. Politiek en politieke wetenschappen .......................................................................................... 4
2. Staat en macht p. 39 ................................................................................................................... 5
2.1. Bindende regels .................................................................................................................. 9
2.2. De grondwet ....................................................................................................................... 9
2.3. Macht ................................................................................................................................. 9
2.4. De macht van de overheid ................................................................................................ 11
2.5. De oorsprong van de politiek ............................................................................................ 11
2.6. De staat als contract ......................................................................................................... 12
3. Breuklijnen en ideologieën p.57 ............................................................................................... 14
3.1. Tegenstellingen en breuklijken.......................................................................................... 14
3.2. Nieuwe tegenstellingen?................................................................................................... 14
3.3. Ideologieën ....................................................................................................................... 16
3.3.1. Het begrip ideologie .................................................................................................. 16
3.3.2. Liberalisme................................................................................................................ 16
3.3.3. Conservatisme .......................................................................................................... 19
3.3.4. Socialisme ................................................................................................................. 20
3.3.5. Christendemocratie................................................................................................... 21
3.3.6. Feminisme ................................................................................................................ 23
3.3.7. Nationalisme ............................................................................................................. 24
3.3.8. Fascisme ................................................................................................................... 25
3.3.9. Ecologisme ................................................................................................................ 26
3.3.10. Extreem rechts populisme ......................................................................................... 27
4. Democratie en politieke vertegenwoordiging p.89.................................................................... 28
4.1. Democratie: een omstreden begrip................................................................................... 28
4.2. Variaties in vertegenwoordigende democratie .................................................................. 29
4.2.1. Delegatie, vertrouwen, of partijpolitiek mandaat ...................................................... 29
4.2.2. Territoriale of inhoudelijke vertegenwoordiging ........................................................ 30
4.2.3. Vertegenwoordiging en afspiegeling ......................................................................... 31
4.3. Directe democratie ........................................................................................................... 31
5. Politieke participatie en sociale bewegingen p.109 ................................................................... 33
5.1. Deelname aan de politiek.................................................................................................. 33
5.1.1. Wat is participatie? ................................................................................................... 33
5.1.2. Ongelijke participatie ................................................................................................ 33
5.1.3. Dalende participatie? ................................................................................................ 34
1
, 5.2. Sociale bewegingen en pressiegroepen ............................................................................. 35
5.2.1. De rol van pressiegroepen ......................................................................................... 35
5.2.2. Recente ontwikkelingen ............................................................................................ 36
5.2.3. Democratische gevolgen van participatie .................................................................. 36
5.3. Politieke cultuur ................................................................................................................ 37
5.4. Participatie en sociaal kapitaal .......................................................................................... 38
5.4.1. Wat is sociaal kapitaal? ............................................................................................. 38
5.4.2. Het gewicht van het verleden: path dependancy ....................................................... 39
5.4.3. Kritische burgers ....................................................................................................... 39
6. Politieke partijen en partijsystemen p.133 ................................................................................ 41
6.1. Politieke partijen in de hoofdrol ........................................................................................ 41
6.2. Historische typologieën..................................................................................................... 41
6.2.1. Kaderpartijen en massapartijen................................................................................. 41
6.2.2. De volkspartij of catch-all party ................................................................................. 43
6.2.3. De moderne kaderpartij of kartelpartij ...................................................................... 44
6.3. Andere typologieën .......................................................................................................... 46
6.3.1. Classificatie op basis van organisatie ......................................................................... 46
6.3.2. Classificatie op basis van ideologie ............................................................................ 46
6.3.3. Classificatie op basis van strategie ............................................................................. 47
6.4. Partijsystemen .................................................................................................................. 48
7. Kiessystemen en stemgedrag p. 157 ......................................................................................... 51
7.1. Het belang van verkiezingen ............................................................................................. 51
7.2. De selectie van de kandidaten........................................................................................... 51
7.3. De verkiezingstechnieken.................................................................................................. 52
7.3.1. Kiessystemen met relatieve meerderheid.................................................................. 52
7.3.2. Proportionele kiessystemen ...................................................................................... 52
7.4. Welke kandidaten zijn gekozen ......................................................................................... 53
7.5. Gevolgen van kiessystemen .............................................................................................. 53
7.6. Stemgedrag ...................................................................................................................... 54
8. Parlement en regering p. 183 ................................................................................................... 55
8.1. Montesqieu en de scheiding der machten ......................................................................... 55
8.2. De kamers van het parlement ........................................................................................... 56
8.3. De functies van het parlement .......................................................................................... 57
8.3.1. Representatie............................................................................................................ 57
8.3.2. Wetgevende functie .................................................................................................. 57
2
, 8.3.3. Deliberatieve functie ................................................................................................. 58
8.3.4. Controlefunctie ......................................................................................................... 58
8.4. Parlementaire en presidentiële regimes ............................................................................ 58
8.5. De vorming van een regering ............................................................................................ 59
8.6. Het staatshoofd en de regering ......................................................................................... 60
8.7. De leden van de regering .................................................................................................. 60
9. Bestuur en beleid p. 205 ........................................................................................................... 61
9.1. De beleidscyclus................................................................................................................ 61
9.1.1. Agendavorming ......................................................................................................... 61
9.1.2. Beleidsvoorbereiding ................................................................................................ 62
9.1.3. Besluitvorming .......................................................................................................... 62
9.1.4. Beleidsuitvoering ...................................................................................................... 64
9.1.5. Beleidsevaluatie ........................................................................................................ 64
9.2. Stijlen van bestuur ............................................................................................................ 64
9.2.1. Meerderheid of consensus ........................................................................................ 64
9.3. Politiek en economisch beleid ........................................................................................... 65
10. Administratie en justitie p. 229 ............................................................................................. 65
10.1. De administratie ........................................................................................................... 65
10.1.1. De bureaucratie ........................................................................................................ 65
10.1.2. De taakverdeling in de administratie ......................................................................... 66
10.1.3. New public management........................................................................................... 66
10.1.4. Controle over de administratie .................................................................................. 66
10.2. Justitie .......................................................................................................................... 67
10.3. Het leger ....................................................................................................................... 69
10.4. De politie ...................................................................................................................... 70
11. Federalisme en decentralisatie ............................................................................................. 71
11.1. Staatvorming en staatshervorming................................................................................ 71
11.2. Federatie en confederatie ............................................................................................. 71
11.3. Pro of contra de centrale staat? .................................................................................... 72
11.4. De instituties van een federale staat ............................................................................. 73
11.4.1. De verdeling van de bevoegdheden........................................................................... 73
11.4.2. Exclusieve of overlappende bevoegdheden ............................................................... 73
11.4.3. Symmetrie en asymmetrie ........................................................................................ 74
11.4.4. Functionele of jurisdictionele bevoegdheidsverdeling ............................................... 74
11.4.5. Een tweede kamer .................................................................................................... 74
3
, 11.4.6. Belangenconflicten en overleg .................................................................................. 74
11.4.7. Bevoegdheidsconflicten ............................................................................................ 75
11.4.8. Financiering en herverdeling ..................................................................................... 75
11.5. Lokale besturen ............................................................................................................ 75
12. Internationale betrekkingen en globalisering ........................................................................ 76
12.1. Het idealisme ................................................................................................................ 76
12.2. De realistische benadering ............................................................................................ 76
12.3. De Verenigde Naties...................................................................................................... 77
12.4. De grenzen van de soevereiniteit .................................................................................. 78
12.5. Globalisering ................................................................................................................. 78
12.6. Globalisering en multiculturalisme ................................................................................ 79
13. De Europese Unie ................................................................................................................. 79
13.1. De geschiedenis van de Europese Unie.......................................................................... 79
13.2. De instellingen en de werking van de Europese Unie ..................................................... 81
13.2.1. De Raad van de Europese Unie .................................................................................. 81
13.2.2. De Europese Commisie.............................................................................................. 81
13.2.3. De Ministerraad ........................................................................................................ 81
13.2.4. Het Europees Parlement ........................................................................................... 82
13.2.5. Het Europees Hof van Justitie .................................................................................... 82
13.2.6. De Europese Wetgeving ............................................................................................ 82
13.3. De Europese Unie en de politieke wetenschap .............................................................. 83
0. Algemene opbouw en structuur
4
, 1. Wat is politiek/ macht ?
2. Tegenstellingen en ideologie ➔ politieke partijen ➔ betwisten macht in verkiezingen
(verkiezingsregels) ➔ parlement en regering ➔ ontwikkelen van beleid ➔ uitvoeren van beleid
3. Voorbij de eigen grenzen: globalisering, internationale betrekkingen, Europese Unie
1. Politiek en politieke wetenschappen
1.1. Politiek
• Sturen van een samenleving (als mensen iets samen = noodz. # duidelijke afspraken)
• Naam: < Griekse “Politika” = zaken die met “polis” te maken hebben
“polis” = (sted.) samenleving bij de Grieken
o Aristoteles: mens is “zoön plitikon” = “sociaal wezen, wezen dat samenleeft”
o Plato: werk “Politeia” over ideale samenleving met ook hoe best bestuurd
• DEFINITIE: Politiek is alles wat te maken heeft met het besturen van een samenleving
→ ruim: elke groep van ‘samen-leven’
→ beperkter: territoriaal gebonden samenleving
Het proces waarbij samenlevingen op een voor de leden bindende wijze de regels
van hun samenleven bepalen, bewaren, wijzigen of handhaven
→ het proces: politiek als dynamisch proces op meerdere niveaus
= multi-level governance
1.2. Variaties in politiek
1) Variatie in samenleving
a. Organisatie/vereniging: lid om # activiteiten samen te doen
→ erbinnen verbonden aan regels, erbuiten niet
→ zelf kiezen of lid of niet
b. Territorium: omvattender en dwingender
→ niet zomaar te ontwijken (WANT ook op andere plaats zo)
→ vandaag de belangrijkste en meest omvattende vorm
DAAROM wij associëren politiek ermee
MAAR niet altijd zo geweest en niet altijd zo blijven
opm: territorialisering van pol. Is cruciale hist. evolutie geweest
→ vandaag wereld verdeeld in staten (zie H2)
2) Variatie in inhoud en reikwijdte
5
, a. Historische evolutie: # basisregels -> nieuwe aspecten vd samenleving
(onderwijs, cultuur, energie …)
DOORDAT vanuit sl constant nieuwe vragen voor regul. optreden door pol.systeem
b. Gepaard met evolutie in politieke cultuur = iedere sl # (meestal ongeschreven) regels over
wat pol. kan worden en wat niet
→ veranderen op grond van behoeften die in sml zelf ontstaan
vb in westerse sml: onderscheid privé-publiek belangrijk
MAAR grens?
3) Variatie in vorm en structuur
Studie ervan staat centraal id pol. wetenschap
→ classificaties maken: bouwen (in eerste instantie) op vraag wat grote principes die ten
grondslag liggen aan functioneren ve bestel = politiek regime
→ regimes van elkaar onderscheiden door heel # vragen (m.b.t. pol. basisprincipes)
vb onderscheid democratische VS autoritaire regimes (H4)
onderscheid unitaire VS federale staten (H11)
→ ook variatie in pol. instellingen en procedures (iets concreter dan classif. in regimes)
→ ook hier heel # vragen vb organiseren verkiezingen: wie deelnemen? etc.
1.3. Politieke wetenschap
Iedereen praat over politiek, politieke wetenschappers allesbehalve de enigen MAAR
politieke wetenschap doet dat wel volgens eigen regels = consequentie van doelstelling ervan
DOEL: politieke gebeurtenissen en instelling proberen te begrijpen en verklaren → analyseren
1ste regel: intellectuele distantie
- niet actief deelnemen MAAR ≠ gemakkelijk
wetenschapper is kind van sml en tijd & moet dat beseffen
→ onuitgesproken voorkeur of bias
→ wordt geïllustreerd door gekozen onderzoeksonderwerpen
- verslag uitbrengen van onderzoeksresultaten (aan sml)
→ kunnen door leden sml gebruikt worden
(houdingen/meningen veranderen of versterken)
(beleidsmakers = kunnen beleid bijsturen)
(actiegroepen kunnen strategie wijzigen)
DUS ook hier pol. wetenschappers vanzelf midden in pol. proces zelf
2de regel: wetenschappelijke methode
- door respecteren kan intellectuele distantie voor groot deel bereikt
- heel breed en complex DUS belangrijk onderdeel vd opleiding
- # essentiële vuistregels: veel en bewust verzamelde waarnemingen
& zorgvuldige en bewuste keuze onderzoekstechnieken
3de regel: systematiek
voortdurend en systematisch data over verschijnselen verzamelen
6
, → vergelijken – zoeken gelijkaardige gevallen – classificeren (voor inzicht)
→ als dan incident = proberen duiden als geval ve alg. verschijnsel
opm op die manier over politiek nadenken is niet nieuw
vbn Plato & Aristoteles / Montesquieu / Alexis de Tocqueville
Niccolò Machiavelli (zie kader HB)
4de regel: kwantitatieve en kwalitatieve methode
voor data te analyseren = bewuste en doordachte keuze van methode nodig
→ hangt af van vraag + aard vd verzamelde data
kan meer kwalitatief OF meer kwantitatief
(data id vorm van cijfers (diepere studie DUS minder bestuderen
-> statistisch analyeren) MAAR wel meer aspecten)
→ NIET één superieure onderzoeksmethode
5de regel: openheid
- altijd zeggen wat je doet + waarom
→ wetenschappelijk rapport vertelt waarom data verzameld
hoe data verzameld
hoe analyse data plaatsvond
wat conclusie daarvan is
- anderen moeten werk kunnen overdoen/controleren/verfijnen
Conclusie: Pol. wetenschappen functioneren dus zoals alle andere wetenschappen
= op basis ve nauwk. en zo obj. mog. analyse probeert de politicoloog tot meer alg.
geldende uitspraken te komen over de werkelijkheid
→ idealiter nadien ook peer-review
1.4. Politieke wetenschap
DOEL: inzicht verwerven en verklaringen geven voor wat er zich id pol. sfeer ve sml afspeelt
→ complexiteit reduceren tot een inzichtelijk verhaal
DAARVOOR houden aan # regels vd wetenschappelijke methode
+ gebr. # instrumenten die typisch voor wetensch. denken
(hulpmiddelen die mog. maken pol. gebeurtenissen te ontleden en te
classificeren, die mog. maken om logisch te redeneren)
A) CONCEPTEN
- concept = een begrip, een alg. categorie, een verschijnsel dat benoemd om het precies te kunnen
afbakenen → dient om denken te organiseren (manier om over pol. gebn te spreken)
- vbn concept ‘gender’: sociale en culturele verschillen man-vrouw
(≠ ‘geslacht: biologische verschillen man-vrouw)
concept ‘polyarchie’: pol. systeem MAAR ideaaltype (~ democratie)
(Robert Dahl + voorwaarden = zie HB)
- opm definities verwijzen altijd naar concepten –> manier om af te spreken wat precies bedoelen met
bepaald woord of bepaald begrip
7
, DUS concepten zijn de bouwstenen van ons pol.-wetensch. denken
B) MODELLEN
- model = een voorstelling vd realiteit MAAR niet zomaar een reproductie ervan
→ instrument om te best. obj. te herleiden tot zijn essentie (reductie vn complexiteit)
→ niet alleen dingen benoemen en bespreekbaar maken (~ concept)
MAAR ook relaties aangeven (vertelt hoe # dingen in elkaar zit)
- vbn wegenkaart = gigantische reductie van complexiteit werkelijkheid
‘pol. kringloop’ = pol. systemen als kringloop waarbij ‘inputs’ omgezet in ‘outputs’
(David Easton + schema = zie HB)
C) THEORIEËN
- theorie = geeft aan hoe pol. verschijnselen met elkaar in verband staan
→ concreter dan een concept of een model
→ resultaat vn wnmn en onderzoek + sturen op hun beurt het onderzoek
WANT houden altijd op een of andere wijze een hypothese in
(hypothese = voorspelling waarvan kan nagegaan of ze (nog steeds) klopt)
→ als blijkt dat voortdurend minder bevestigd = moeten bijgestuurd
- vb verklaren hoe conflicten tss landen soms tot oorlog leiden
verklaren hoe en waarom kiezers op een bep. manier stemmen
8
, 2. Staat en macht
2.1. Bindende regels
• Regels die systeem oplegt = bindend (ongeacht of we het nu eens zijn of niet)
• Bindend karakter dermate belangrijk dat: Staat heeft een monopolie op legitiem geweld
o Staat mag als enige geweld gebruiken
o Niet zomaar → overheid moet zich aan regels houden (geweld op legitieme wijze)
o Algemene stelregel:
▪ Proportioneel met het door burger gebruikte geweld
▪ Geweld moet beperkt blijven tot datgene wat strikt nodig is om legitiem beoogde doel
te bereiken
opm: in sommige landen wel sprake vn ‘privatisering van ordehandhaving’
MAAR privéagenten niet meer bevoegdheden dan gewone burger + uitgebr. regelg.
2.2. De grondwet
• Samenlevingen = dynamische entiteiten → ook regels veranderen mee → DUS grondwet
• - basisregels voor functioneren van politiek systeem (structuur + beslissingsvormen)
(hoe regels worden uitgevaardigd en door wie dat zal gebeuren)
- basisrechten en -vrijheden vd burgers
opm rule of law (en dus niet vd heerser) vanaf Magna Carta (1215)
- socio-economische rechten (pas afgelopen decennia heel wat landen hiermee grondwet gemoderniseerd)
vb recht op onderwijs, kinderrechten, recht op een gezonde leefomgeving,…
opm niet-individueel afdwingbaar -> enkel overheid belangrijke inspanning moet leveren
(i.t.t. klassieke rechten = onschendbaar en wel afdwingbaar)
MAAR wel belangrijk WANT soort kaderprogramma waaraan regeringen zich spiegelen
bij opstellen eigen beleidsvoornemens
opm sinds 18de E bijna altijd geschreven met als belangrijke modellen Grondwet vd VS (1787)
Fra verkl. rechten burger (1789)
Belgische Grondwet (1821)
MAAR ook landen die niet (vb Groot-Brittannië: hist. gegroeid geheel = zie HB)
2.3. Macht
• Politieke systemen oefenen macht uit over hun leden
• In meest letterlijke zin niet te ontsnappen aan politiek (immers ook elders)
MAAR democratie: - bewindvoerders ontvangen macht vanuit de bevolking
- eenmaal macht echter = burgers verplicht machtsuitoefening te ondergaan
- contract: burgers vrij en soeverein geboren MAAR vrijwillig deel vd macht en
hun autonomie afstaan aan overheid en politiek systeem
9
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper Milo97. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,39. Je zit daarna nergens aan vast.
Is Stuvia te vertrouwen?
4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)
Afgelopen 30 dagen zijn er 73918 samenvattingen verkocht
Opgericht in 2010, al 14 jaar dé plek om samenvattingen te kopen