Dit is een samenvatting die volledig gebaseerd is op de hoorcolleges. Af en toe zijn er slides aanwezig met het oog om de samenvatting aantrekkelijker te maken. Het gedeelte "personenrecht" staat ook aangeboden op Stuvia.
“Familierecht”: hoofdstukken 9 t.e.m. 15
A. Situering
Binnen het familierecht of het zogenaamde gezinsrecht wordt er voornamelijk gekeken naar de
invloed van de familiale situatie op de status van een persoon:
• De rechten en plichten die worden toegekend aan een gehuwde persoon
• De rechten en plichten die worden toegekend aan een wettelijke of feitelijke
samenwonende partner
• De rechten en plichten als ouder
• De rechten en plichten als kind
Er zullen eveneens een aantal deeldomeinen bestudeerd worden zoals het afstammingsrecht,
echtscheidingsrecht, samenlevingsrecht en alimentatierecht…
Bovendien bestaat er een derde luik binnen het personen – en familierecht die verder zal
behandeld worden in 3BA, nl. het familiaal vermogensrecht. Dit zal vooral betrekking hebben op
de invloed van de familiale situatie op het vermogen van een persoon:
• Wie is er gehouden voor de schulden van de gezinsleden?
• Wat gebeurt met het vermogen bij een huwelijk, bij een echtscheiding of bij een
overlijden?
• Wat is de invloed van een testament of een schenking op het vermogen van een persoon?
Ook hieronder zijn er deeldomeinen zoals erfrechten en giften én huwelijks – en
relatievermogensrecht.
B. Bronnen
Het zijn in hoofdzaak federale materies. D.w.z. dat de relevante regels terug te vinden zijn in het
Burgerlijk wetboek, Gerechtelijk wetboek en in Bijzondere federale wetten (vb. Wet DAVO).
Uiteraard zullen er ook naar deelstatelijke materies moeten gekeken worden want de
persoonsgebonden aangelegenheden zijn de bevoegdheden van de gemeenschappen.
Voorbeelden hiervan zijn; jeugdbescherming, gezinsbeleid, jeugdhulp en jeugdbijstand, bepaalde
aspecten van adoptieregeling, …
Daarnaast zijn er ook in toenemende mate het internationaal en Europees niveau relevant. Het
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) zal een belangrijke koepel vormen voor
dit vak. Ook tal van andere verdragen zijn pertinent voor het personen – en familierecht
waaronder het Haags adoptieverdrag en het Kinderrechtenverdrag…
Rechtspraak (GwH, Cass., …) speelt een cruciale rol in het personen – en familierecht. Vaak is het
wettelijke kader niet geheel aangepast aan de ontwikkelingen in de maatschappij. Daarom is het
aan de rechter om daar gelijke pas te houden. Alhoewel er heel veel vonnissen en arresten zijn
uitgesproken door lagere rechtbanken respectievelijk hogere rechtscolleges, heeft dit telkens
betrekking gehad op dit vak als dusdanig, in het bijzonder het afstammingsrecht dat in meerdere
mate werd mee geïnspireerd door de rechtspraak van het Grondwettelijk Hof. Daarnaast doet de
wetgever ook zijn best om de ontwikkelingen in de maatschappij bij te houden en heeft met name
de Minister van Justitie Koen Geens een aantal fundamentele hervormingen doorgevoerd om het
personen – en familierecht bij de tijd te houden. Hier gaat het onder meer om het
echtscheidingsrecht, burgerlijke stand, Potpourri – wetgeving (procedure) en kinderalimentatie,
…
C. Inhoud
Het familierecht kan worden opgedeeld in “verticaal familierecht” (waaronder verticale relaties
zoals afstammingsband, gezagsrelatie… relaties tussen ouders en kinderen in hoofdzaak) en
“horizontaal familierecht” (waaronder horizontale relaties tussen de partners zoals
samenwoningsrelaties1, incl. beëindiging).
De vier kwadranten van de familie (algemene tendensen)
Seks Paarvorming
= Geen voortplanting mogelijk zonder seks. = Binnen het burgerlijk huwelijk gaf dit verder
aanleiding tot ouderschap.
Voortplanting Ouderschap
= Centrale functie van het personen – en = Als gevolg van burgerlijk huwelijk en
familierecht voornamelijk bedoeld om het paarvorming.
menselijke ras blijvend te laten bestaan en op
een juridische wijze correct te laten
organiseren.
Historisch gezien werd de combinatie van voortplanting en seks moreel en maatschappelijk
aanvaardbaar binnen de context van het burgerlijk huwelijk. Dit wil andersom ook zeggen dat seks
maatschappelijk werd aanvaard als een paar of een gehuwde koppel. Hier zien we met andere
woorden het dominante maatschappijmodel gedurende vele eeuwen met voortplanting als
meeste cruciale functie binnen het personen – en familierecht samen met de andere drie
kwadranten “het burgerlijk huwelijk” vormen. Dit soort huwelijk was in de tijd de meest erkende
toegangspoort met als voordeel voor de man.
Op horizontaal niveau was het burgerlijk huwelijk zowel voor de man als voor de vrouw de meest
maatschappelijk aanvaardbare vorm om seksualiteit te beleven, maar in de praktijk had dit
juridische gevolgen voor de vrouw. De vrouw werd als dusdanig onder de controle gebracht van
de man tot ver in de 20ste eeuw.
Op verticaal niveau werden de kinderen geboren buiten het huwelijk nadeliger behandeld dan
kinderen geboren binnen het huwelijk. Daar zien we het patriarchale karakter van het personen –
en familierecht dat voor een groot stuk in de 20ste heeft standgehouden.
1
In België bestaat er wettelijke samenwoning en feitelijke samenwoning.
Loskoppeling verticale en horizontale as van de familie (na 16 d e eeuw) met de
opkomst van de vrouwenbewegingen
Seks Paarvorming
Voortplanting Ouderschap
Enerzijds zien we dat de vrouwen opkomen voor hun rechten om bijvoorbeeld deel te nemen aan
het arbeidersleven en in toenemende mate zelf gaan beginnen werken met als doel economisch
onafhankelijk te worden. Anderzijds zien we dat de vrouwen door de seksuele revolutie meer
toegang kregen tot anticonceptie en de seksualiteit konden beleven zonder de risico op te lopen
tot zwangerschap. Dit heeft dus aanleiding gegeven tot het uit elkaar gaan van de horizontale en
de verticale as van het personen – en familierecht.
Het grote kantelpunt op dit vlak is het arrest Marx (1979) van het EHRM dat ervoor zorgde dat
kinderen geboren buiten het huwelijk voortaan gelijk moesten behandeld worden met de
kinderen geboren binnen het huwelijk. Dus dit werd gezien als een van de grootste revoluties in
de tijd.
De verdere afbrokkeling van de kwadranten van de familie (vanaf de jaren ’80 – ’90)
In de voorafgaande fase werd er verwezen naar de seksuele revolutie die de veralgemeende
toegang tot anticonceptie verantwoordde. Hier zien we verder dat ze zeden en de opvattingen
van de maatschappij veranderd zijn. Vroeger werd seksualiteit gezien als een onderdeel van de
paarvorming, maar dat evolueerde verder tot seks buiten de context van paarvorming.
Seks Paarvorming
De ontwikkelingen in de wetenschap, de medische wetenschap in het bijzonder, ervoor gezorgd
Voortplanting Ouderschap
heeft dat ook voortplanting en ouderschap niet altijd met elkaar intrinsiek zijn verbonden.
Veralgemeende toegang tot bijvoorbeeld spermadonoren hebben ervoor gezorgd dat het perfect
mogelijk is om kinderen te krijgen waarbij je biologisch gezien niet de ouder van bent.
Hedendaagse discussie omtrent draagmoederschap en ouderschap binnen LGBT – koppels waarbij
op dit moment biologisch gezien beide partners niet kunnen gelieerd zijn aan het kind.
Herintegratie van de familie (recente visie)
Hierbij kan men evengoed denken aan de context van “een nieuw samengesteld gezin”. In dit geval
is de relatie tussen twee personen (tweede relatie°) de basis voor het stiefouderschap van ene
partner over de kinderen van de andere partner. Daar zien we dus ook een ouderschap ontstaan,
nl. het stiefouderschap, dat niet gebaseerd is op biologische voortplanting, maar wél opnieuw op
paarvorming.
Seks Paarvorming
Ouderschap
Voortplanting
Deelconclusie van de vier kwadranten van de familie:
De beweging van die vier kwadraten van de familie tonen duidelijk aan in welke mate het personen
– en familierecht gedreven worden door de ontwikkelingen in de maatschappij. Meer in het
bijzonder zien we dat de laatste eeuw de volgende algemene tendensen echt een zeer grote
invloed hebben gehad op.
1. Emancipatie
1.1 Vrouw
- Vrouwenbewegingen ‘60
- Invloed op het personen – en familierecht werd alsmaar groter
1.2 Kind
- Emancipatiegolf°
- Het kind is een drager geworden van rechten en plichten als persoon, en niet meer als
eigendom/vermogen van een gezin.
2. Individualisering
= Het gezin werd vroeger beschouwd als een hoeksteen van het personen – en familierecht,
maar vandaag de dag koppelt men het individu aan het personen – en familierecht.
2.1 Afname invloed van de kerk
= Toen dicteerde de kerk over het algemeen de moraal, maar tegenwoordig minder machtiger is.
Er wordt eerder aandacht geschonken aan het individueel lijden van een bepaalde zeden.
2.2 Autonomie en contractualisering
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
√ Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, Bancontact of creditcard voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper lawstudentatVUB. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €22,69. Je zit daarna nergens aan vast.
