De Verlichting, 1650-1900
Kenmerkende aspecten
1. Het streven van vorsten naar absolute macht
2. De wetenschappelijke revolutie
3. Rationeel optimisme en 'verlicht denken' dat werd toegepast op alle terreinen van de
samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen
4. Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijke bestuur
eigentijdse verlichte vorm te geven (verlicht absolutisme)
5. Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën
en de daarmee verbonden transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het
abolitionisme
6. De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over
grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap
7. De industriële revolutie legde in de westerse wereld de basis voor een industriële
samenleving
8. Discussie over de 'sociale kwestie'
9. De opkomst van emancipatiebewegingen
10. Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en
vrouwen aan het politieke proces
11. De opkomst van de politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme,
socialisme, confessionnalisme en feminisme.
Leerdoelen
1. Beschrijving van het Verlichte tijdperk & belangrijke, nieuwe ideeën
2. Verlichte denken gekoppeld aan Humanisme en Renaissance
3. Politieke ideeën van Locke en Rousseau
4. Franse Revolutie verklaart vanuit Verlichtingsdenken
5. Oorzaken en gevolgen vd Franse Revolutie
6. Namen en begrippen vd Verlichting & Franse Revolutie
7. 19e eeuws nationalisme, socialisme en liberalisme beschrijven en verklaren
8. 19e eeuw: strijd conservatisme vs liberalisme, socialisme
Zelfbenoemde begrippen
Stamp Act In 1765 werd de Stamp Act ingevoerd, een belasting op allerlei vormen
van documenten, vergunningen, kranten e.d. Uiteindelijk werd deze wet
ingetrokken door alle protesten. In de plaats hiervoor werd in 1767 en
1768 de Townshend Acts ingevoerd, belastingen op glas, lood, papier,
verf en ook de beruchte thee.
Boston Tea Protest in Boston (1773) van de Engelse kolonisten tegen de Britse
Party overheid. De kolonisten gingen verkleed als de inheemse bevolking aan
, boord van Brits schip dat thee kwam aanvoeren. De hele lading thee
werd overboord gegooid.
De eed in de een soort sporthal waar werd gekaatst, een oude vorm van tennis.
kaatsbaan, 20 De leden van de Derde Stand stonden op 20 juni 1789 in de stromende
juni 1789 regen voor de gesloten deur van de vergaderzaal van de Staten-
Generaal. De koning wilde zo de bijeenkomst onmogelijk maken. De
afgevaardigde dokter Joseph-Ignace Guillotin (uitvinder van de
guillotine) stelde toen voor om naar de naastgelegen kaatshal (‘Salle de
Paume’) te gaan.
Daar zwoeren de aanwezigen nooit uit elkaar te gaan voordat er een
nieuwe grondwet was. Met deze eed spraken ze eigenlijk uit om niet te
rusten voordat de gewenste veranderingen waren doorgevoerd en de
Derde Stand de macht had.
Op het schilderij van Jacques-Louis David zien we het enthousiasme en
de vastberadenheid van de burgers en hun aanhangers uit de
geestelijkheid en adel. Het schilderij staat bol van de symboliek, let
alleen maar eens op de openstaande vensters linksboven met de
wapperende gordijnen en het zonlicht. Een nieuwe tijd breekt aan.
Bestorming van Op 14 juli 1789 vond de bestorming van de Bastille plaats, wat gezien
de Bastille wordt als het startsein van de Franse Revolutie. In werkelijkheid viel
deze bestorming reuze mee. De Bastille was een gevangenis waarvan
weinig gebruik van werd gemaakt. De poging van de revolutionairen om
kruit en wapens uit het fort te halen liep door een vergissing uit de hand.
Wet 'Le Wet waarin de vrijheid op het economisch ondernemen werd
Chapelier’ vastgelegd, 1791
- vrijheid van beroepskeuze en ondernemen
- verbod op gildes en beroepsverenigingen
- verbod voor arbeidsbonden
Girondijnen Gematigde politieke stroming tijdens de Franse Revolutie uit Gironde,
oorlog om revolutie naar andere landen te brengen en financiële
problemen op te lossen
Jacobijnen Radicale, hervormingsgezinde politieke stroming tijdens de Franse
Revolutie, klooster ‘Jacobin’ vd samenkomsten, in Frankrijk meer
radicale veranderingen en invullingen vd idealen en geen oorlog,
stemrecht en onderwijs voor iedereen, maximumprijzen voor de 1e
levensbehoeften en christendom verboden → 1792 = jaar I en
nieuwe maandnamen
De Temple De Tour de Temple of Temple was een middeleeuws fort in Parijs, het
werd in 1240 gebouwd door de Tempeliers. Het fort werd gebruikt als
gevangenis voor de koninklijke familie tijdens de Franse Revolutie, in de
hoop politieke vernieuwingen te versnellen. Het fort werd in 1808
verwoest in opdracht van Napoleon.
, Congres van Overleg in 1815 tussen Europese grootmachten waarbij de grenzen en
Wenen het bestuur van Europese landen werden bepaald.
Aristocratie Regeringsvorm waarbij de heerschappij in handen is van de
aanzienlijksten in de samenleving, de zogenaamde "aristocraten".
Doorgaans geldt binnen een aristocratie dat het lidmaatschap erfelijk is.
Tiendaagse 2 tot 12 augustus 1831 was een veldtocht van koning Willem I der
Veldtocht Nederlanden om de Belgische Opstand met wapengeweld te
onderdrukken. Hoewel die opzet slaagde, verkreeg België zijn
soevereiniteit door de dreiging van Franse militaire steun.
Personenlijst
Lodewijk XIV, :Lodewijk de Veertiende besteeg de Franse troon op vijfjarige
zonnekoning, leeftijd, maar het bestuur werd tot zijn 23e waargenomen door
verpersoonlijking kardinaal De Mazarin. Na diens dood trok Lodewijk alle macht
absolutisme 1638 naar zich toe. Om zijn macht te tonen en de adel aan zich te
1792 binden, liet hij het paleis in Versailles bouwen.
Dat Lodewijk XIV al jong bewust was van zijn bijzondere positie,
laat zijn rol op vijftienjarige leeftijd als Apollo, de zonnegod, in een
ballet zien. Dit ‘Ballet de la Nuit’ duurde twaalf uur, van
zonsondergang tot zonsopkomst.
was koning van Frankrijk en Navarra van 1774 tot 1791 en als
koning van de Fransen van 1791 tot 1792. In 1792 kwam hij door
executie om het leven. Hij werd op jonge leeftijd koning en was
waarschijnlijk niet voorbereid op deze zware taak. Tijdens zijn
regeerperiode vond de Franse Revolutie plaats.
Voltaire (1694 - 1778) De Franse filosoof Voltaire, pseudoniem van François-Marie
Arouet, was de invloedrijkste verlichtingsfilosoof. Hij nam het op
alle slachtoffers van de intolerantie en het machtsmisbruik van de
staat en de kerk. In talloze pamfletten en boeken pleitte hij voor
vrijheid en verdraagzaamheid. Dat bracht hem meermalen in
conflict met de gezagsdragers. Hij belandde enkele keren in de
gevangenis en leefde een aantal jaren als balling in Engeland.
Geloofde in deïsme
Napoleon Bonaparte, Napoleon Bonaparte maakte carrière in het leger. In 1799 nam hij
1769 - 1821 de macht over na een staatsgreep. Vijf jaar later kroonde hij
zichzelf tot keizer van Frankrijk. In vele veldslagen veroverde hij
grote delen van Europa. In de gebieden waarover hij als een
absoluut vorst heerste, voerde hij tal van vernieuwingen door.
Daarmee werd hij een bijzondere combinatie van een ouderwetse
absoluut monarch en een moderne verlichter. Na een mislukte en
verloren veldtocht in Rusland, moest hij in 1814 aftreden. Hij
kwam nog een keer terug, maar in de Slag bij Waterloo in 1815
