ETHIEK
Hoofdstuk 1 – moraliteit en ethiek
Moraliteit wordt op veel manieren gebruikt, maar wat is nou de algemene zin
moraliteit: het verwijst naar de opvattingen die er zijn ten aanzien van hoe mensen
zich moeten gedragen ten opzichte van elkaar
het gaat over wat mag en niet mag in de omgang met een ander
Elke dag gebeuren er in het leven gebeurtenissen waarin moraliteit een rol speelt
Moraliteit gaat meestal over het ongewenste gedrag er wordt verontwaardigend op
gereageerd
moraliteit is ook wel het geheel aan regels, waarden en houdingen dat het gedrag van
mensen reguleert met het oog op de belangen en het welzijn van anderen
Moraliteit gaat over het gedrag van mensen men onderscheidt ‘smalle’ en ‘brede’
moraliteit. Smalle moraliteit daarbij staat de vraag centraal in hoeverre we rekening
moeten houden met de belangen en het welzijn van anderen
Bij de brede moraliteit gaat het over de vraag naar een zinvol en gelukkig leven, wat
maakt een leven zinvol?
Esthetiek gaat over wat mooi is of lelijk. Moraliteit bevat regels waarmee menselijk
gedrag wordt genormeerd het is dus normatief: er wordt voorgeschreven hoe
gehandeld moet worden in de omgang met anderen
hierbij kijkt men naar
- goed en slecht (voor het beoordelen van mensen)
- toelaatbaar en ontoelaatbaar (voor het normeren van gedrag)
- juist en onjuist (voor het normeren van gedrag)
toch verschilt de normering en beoordeling over wat goed en slecht, onjuist en juist is
wel per tijdsperiode daarnaast denkt men ook niet overal ter wereld hier hetzelfde
over
Om te bepalen wat is toegestaan en wat niet staan er drie begrippen centraal
het gaat om de bouwstenen van moraliteit het gaat om:
- normen slaat op gedraag
- waarden slaat op gedrag
- houdingen dit heeft betrekking op de persoon die handelt
Normen ook wel de morele regels het gaat dus om gedragsregels: hoe gedraag je je
in een bepaalde situatie
Het begrip is afkomstig van norma: regel of richtlijn
deze gedragsregels gebieden of verbieden bepaald gedrag gebiedende norm: geef
aan de armen – verbiedende norm: een geleende fiets mag je niet zelf houden
Morele regels zijn impliciet de regel waaraan gedrag wordt afgemeten is niet in een
geschreven regel neergelegd je weet dat er iets fout is of niet: stelen is fout en zeker
van oude mensen
Waarden Het zijn principes en idealen die richting geven aan het leven waarden
geven aan wat goed, gewenst en waardevol wordt gevonden
1
,Voorbeelden hiervan zijn professionaliteit, eerlijkheid, betrouwbaarheid
Waarden kunnen worden onderverdeeld in twee soorten
- persoonlijke waarden dit zijn doelstellingen die je voor jezelf wilt bereiken,
zoals gezondheid, geduld, betrouwbaarheid hoe wil je je gedragen enz.
- sociale waarden deze betreffen direct het samenleven met andere mensen
hierbij moet je denken aan de waarden: vrijheid, gelijkheid, solidariteit de ideale
waarden voor de samenleving als geheel
Normen en waarden liggen dicht bij elkaar toch moet het verschil wel onderscheid
worden waarden zijn abstract en beschrijven een doel (en niet de weg die naar het
doel leidt) Normen schrijven concreet gedrag voor normen trekken grenzen, terwijl de
waarden juist idealen formuleren
Met de normen kun je de waarden bereiken de waarde gezondheid kun je bereiken
door een norm als niet roken (omdat het slecht is) na te leven
Het naast elkaar bestaan van verschillende waarden noemt men pluralisme het doet
zich voor als verschillende mensen verschillende waarden aanhangen, maar ook een
individu kan verschillende onverenigbare waarden aanhangen
dit pluralisme kan tot conflicten leiden
Houdingen het gaat om de houding van een persoon die houding gaat om de
manier van handelen van een persoon de houding kunnen veelal hetzelfde zijn, maar
vaak veranderen deze ook: je stapt met je verkeerde been uit bed dit beïnvloed je
gedrag en dus je houding
Vooral de structurele aspecten van de houdingen worden tot de moraliteit gerekend
het gaat dan om karaktereigenschappen
Die karaktereigenschappen bepalen mede de morele keuzes die worden gemaakt
iemand met doorzettingsvermogen maakt andere keuzes dan iemand die snel opgeeft
Zo komt het al snel dat die houdingen bepalen op welke manier je de wereld beleeft
Naast de regels voor moraliteit heb je nog meer verzamelingen regels voor gedrag
- rechtsregels
- fatsoenregels
- religieuze regels
Het onderscheid tussen de verschillende regels is van groot belang voor het
verduidelijken van wat moraliteit precies is
Het onderscheid met fatsoenregels Het gaat hier om regels die minder belangrijk
worden geacht dan morele regels fatsoenregels gaan over tafelmanieren, wachten op je
beurt bij de bakken en opstaan in de tram voor ouderen deze regels worden ook wel
aangeduid met: etiquette, of wellevendheid
Het onderscheid met religie religies bevatten zelf ook veel morele regels, maar een
religie omvat meer dan morele regels
zoals, spijswetten, kledingvoorschriften, of speciale dagen (zondag voor christenen,
vrijdaggebed voor moslims)
daarnaast hebben religies heilige boeken en veel grote verhalen moraliteit heeft
niet zulke verhalen of boeken
2
, als laatste hebben religies meestal een bovennatuurlijk opperwezen dat de oorsprong
is van alle morele regels
De verschillen tussen recht en moraliteit de belangrijkste functie van het recht is het
reguleren van het maatschappelijke leven met behulp van regels deze zelfde functie
wordt vervuld door morele regels de oorsprong van een rechtsregel ligt meestal in een
morele regel
het verschil zit hem in dat recht geschreven bronnen heeft: rechtsbronnen, de wet en
de jurisprudentie
daarnaast kunnen rechtsregels worden afgedwongen
daarnaast heb je binnen de rechtsregels naast de regels over rechten en plichten van
de burgers ook een hele categorie rechtsregels om bevoegdheden aan instanties te
verlenen en procedures vast te stellen dit zijn ook wel de secundaire regels van het
recht
als laatste heeft moraliteit geen apparaat het recht wel de wet kent gebouwen
met rechtbanken, politiebureaus en gevangenissen en een ministerie
Moraliteit en ethiek
Ethiek is moraal op papier het gaat om denken over moraal, losgemaakt van intuïtieve
morele keuzes die onmiddellijk worden gemaakt
Ethici stellen theorieën op over moraliteit dit heeft twee functies:
- Ten eerste kunnen deze ethische theorieën behulpzaam zijn in het scheppen van
helderheid in ethische theorieën worden normen, waarden en argumenten op
een rijtje gezet. Theorieën geven woorden aan gevoelens en overwegingen die
maar half zijn uitgedacht en scherpen dus ons denken aan. Descriptieve ethiek:
ethiek die probeert te verhelderen en morele standpunten beschrijft
beschrijvend
- De tweede taak is het kritisch toetsen van morele opvattingen en het opstellen
van geldige theorieën het gaat om een soort taak als profeet die de ethici op
zich nemen het gaat om de normatieve ethiek die ethici beschrijven het pad
dat naar hun inzicht leidt tot een zinvol en juist leven het gaat vooral om het
voorschrijven van gedrag of identiteit
Binnen de ethiek heb je drie hoofdstromingen
- plichtethiek
- gevolgenethiek
- deugdethiek
In elke stroming staat een van de bouwstenen centraal normen, waarden, deugden
Plichtethiek hierbij staat de norm centraal het centrale idee is dat men de plicht
heeft om aan normen te gehoorzamen, ongeacht consequenties
in de literatuur heet plichtethiek: deontologie (deon betekent in het Grieks plicht)
Gevolgenethiek de handeling staat hier centraal het gaat daarbij niet om de
handelingen zelf, maar om de gevolgen van de handeling er wordt ook wel gesproken
over consequentialisme de handelingen worden bij de gevolgenethiek beoordeeld aan
de hand van de bijdrage die ze leveren aan het tot stand komen van waarden
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper JJayJrecht. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.