RMG:
Week 1:
Benjamin van Rooij en Adam Fine: The invisible code, why law fails to improve our behavior
Hoofdstuk 1: ‘a tale of two codes’:
- Waarom faalt het rechtssysteem erin om menselijk gedrag te beïnvloeden? 🡪 wetten
‘slechts’ regels opgeschreven in een boekje.
- Gedragsmechanismen
- Belang van sociale wetenschappen: helpen bij het begrijpen van het onzichtbare
proces, waardoor het gedrag van mensen ook beter te begrijpen is. Ook dragen zij bij
aan het ontdekken hoe mensen op verschillende manieren reageren op de wet.
Wetenschap is cruciaal voor het verbeteren van het rechtssysteem (zoals bij opt-in
systeem bij orgaandonatie).
- Ex-post: het gaat dan om de vraag wat de juridisch beste manier is om te reageren op
gedrag uit het verleden.
- Ex-ante: hierbij wordt het recht gevormd voordat het gedrag heeft plaatsgevonden.
Het recht moet dan op een bepaalde manier het gedrag zien te voorspellen en moet
ontdekken hoe dit gedrag beïnvloed kan worden. Hierbij is empirische kennis cruciaal,
omdat zonder enige kennis van gedrag en empirie de effecten van het recht op
gedrag onmogelijk te voorspellen zijn.
- Het negeren van de sociale wetenschap door juristen.
🡺 Wetten en regels verkeerd afgestemd op de onzichtbare gedragsmechanismen,
door het ‘gokken’ van menselijk gedrag.
Ook te danken aan politiek: ook zij hebben geen kennis van menselijk gedrag en
passen hun beleid aan, aan wat het ‘volk’ wilt. Deze ‘instinctieve reacties’ op
slecht gedrag (bijv. “hogere straffen!!”) vormen wat voor beleid er zal worden
gemaakt. Eigenlijk zou iedereen de behavioral code moeten leren begrijpen, om
een effectief rechtssysteem te creëren.
Hoofdstuk 2: ‘the punishment delusion’:
- Punitieve intuïtie: het gebruik van straffen om gedrag te corrigeren voelt voor de
meesten natuurlijk en zelf intuïtief.
- Senator Elizabeth Warren over dat corporate misconduct anders wordt behandeld
dan straatcriminaliteit: pleitte voor hardere en langere straffen bij
bedrijfscriminaliteit. 🡪 Sally Q. Yates: ministerie geeft nu prioriteit aan individuele
vervolging van leidinggevenden. “één van de meest effectieve manieren om
wangedrag aan banden te leggen is bestraffen van verantwoordelijke individuen” 🡪
punitieve intuïtie komt hier weer tot uiting.
- Politici houden van straffen
, Vicieuze cirkel: politici zou zwaardere straffen moeten ondersteunen, omdat het volk
dat graag zou zien. Maar politici maken het volk juist banger door veel aandacht te
besteden aan criminaliteit, waardoor het volk juist nog hogere straffen wenst. 🡪
politici stimuleren en reageren op de punitieve intuïtie van het volk.
- Sociale wetenschappen essentieel om te ontdekken hoe straffen werken op menselijk
gedrag, of het wel zin heeft, en onder welke voorwaarden.
- Moderne denkwijze over straffen komt voort uit bevindingen van Cesare Beccaria:
straffen moesten duidelijk, mild en humaan zijn. Hij geloofde in de kracht van straffen
en het belang van straffen voor de ontmoediging van criminaliteit. Hoofdfunctie:
voorkomen van misdaad. Straffen moeten er alleen zijn als ze absoluut noodzakelijk
zijn, anders niet. Straffen beschouwd als gedragsinstrument.
Deterrence (afschrikking/preventie): straffen, de vrees van straffen en het zien van
straffen opgelegd aan anderen zorgt voor minder criminaliteit. Hoofdelementen die
zorgen voor het creëren van angst:
a. Strengheid van straffen
b. Zekerheid van straffen
c. Snelheid van straffen
- Speciale preventie: wangedrag kan worden hersteld door het ervaren van een
pijnlijke straf. Hoe langer de straf, hoe kleiner de kans op het opnieuw plegen van een
strafbaar feit. 🡪 werkt dit?
Sociale wetenschap: Nee, werkt niet goed: NL onderzoek, 60% van de ex-gevangenen werd
binnen 3 jaar opnieuw gearresteerd.
Heeft het soort straf (gevangenisstraf v. taakstraf) wel invloed op de recidive? 🡪
Sociale wetenschap: Ja, heeft invloed: onderzoek, vergeleken met de dader die een taakstraf
kreeg, werd ontdekt dat ex-gedetineerden die waren opgesloten een hogere kans op recidive
hadden.
Maar: bestaand onderzoek nog niet perfect, dus in het beste geval is er geen bewijs
dat speciale preventie werkt, en in het slechtste geval dat het recidive juist verergert
(criminogene effect van straf).
- Generale preventie: het straffen van een dader kan ervoor zorgen dat andere
potentiële daders bang worden en afzien van criminele activiteiten. 🡪 werkt dit?
Sociale wetenschap: onderzoek van Frank Zimring over de Three Strikes-wetgeving: hij heeft
gekeken naar de misdaadcijfers voor en na de invoering van deze wetgeving en het bleek dat
de misdaadcijfers niet sneller verminderde dan voor de wet werd ingevoerd. Verder
onderzoek van hem: hij focuste zich op criminelen die al twee keer waren veroordeeld, en
dus het meeste te verliezen hebben door de nieuwe wetgeving. Maar het onderzoek toonde
aan dat de wet geen feitelijk meetbaar effect had op eerder veroordeelde overtreders.
Zelfs aanwijzingen dat de Three-strikes-wetgeving een verhoogde kans op criminaliteit
veroorzaakt, met name bij de gewelddadige misdrijven. Marvel en Moody betoogden dit.
🡪 een misdadiger die het risico loopt voor een derde keer veroordeeld te worden, kan extra
gewelddadig gedrag vertonen om te voorkomen dat hij wordt gepakt. Of: Een bankoverval
,levert je tientallen jaren in de gevangenis op, maar een simpele winkeldiefstal ook als het je
derde overtreding is. Dus dan ga je eerder voor de grote buit van de bank dan voor de kleine
buit van de winkeldiefstal.
Maar: er is (nog) geen wetenschappelijke consensus dat strafverhoging/opsluiting de
criminaliteit verhoogt. Sommige onderzoeken toonden aan dat de wetgeving juist wél een
afschrikkend effect heeft:
a. Onderzoek Joanna Shephard. Maar effecten zijn niet bijzonder sterk bij de ergste
misdrijven.
b. Twee economen concludeerden ook een afschrikkend effect. Maar: de wetgeving is
niet efficiënt. Kosten om een misdaad te voorkomen veel hoger dan de kosten van
een misdaad. 🡪 beter meer politie/handhaving, want daarmee kon meer misdaad
worden voorkomen dan door de Three-strikes-wetgeving.
- Hoe zit de preventie bij de doodstraf? Werkt het daar wel?
Onderzoek Ehrlich: een extra executie per jaar kan resulteren in 7 of 8 minder moorden. 🡪
Maar National Research Council ontdekte allerlei fouten in het onderzoek, waardoor niet
meer betrouwbaar. 🡪 Maar na 20 jaar: economen brengen weer publicaties uit over het
afschrikkende effect van de doodstraf, ook wel genoemd “New Deterrence onderzoeken”.
Maar ook in deze onderzoeken was er geen wetenschappelijk bewijs en hadden ze niet
daadwerkelijk getest of potentiële daders ervoor kozen om geen moord te plegen, omdat ze
bang waren voor de doodstraf (dus afschrikkend effect niet daadwerkelijk getest).
Ook steeds meer ‘bewijs’ dat de doodstraf meer criminaliteit veroorzaakt, d.m.v. het
brutalization effect: de brutaliteit van executies inspireert criminelen en legaliseert zelfs hun
gedrag. Dus resulteert in juist meer moorden.
🡺 Maar NRC moest tot dezelfde conclusie komen als 30 jaar eerder:
wetenschappelijk onderzoek over het effect van de doodstraf kan niet aantonen
of de doodstraf het moordcijfer laat dalen, stijgen of dat het niks doet. 🡪
behavioral code is complex, omdat er zo veel verschillende factoren zijn die
gedrag kunnen beïnvloeden en elk onderzoek dus een andere uitkomst kan
hebben.
- Is er wel wetenschappelijk bewijs voor het afschrikkende effect door generale
preventie bij bedrijfscriminaliteit?
Sociaalwetenschappelijk onderzoek van Sally Simpson: geen afschrikkende werking van
sancties in de reeks van bedrijfsmisdrijven die worden bestudeerd. Daarnaast: in de meest
strikte onderzoeken die zij analyseerde werd nog minder bewijs voor het afschrikkende effect
gevonden. En de meest recente studies toonden minder bewijs dan de oudere studies.
- Inspecteurs hebben moeite om overtredingen te ontdekken bij bedrijven.
Potemkin-effect: een constructie die alleen maar is gebouwd om anderen te
misleiden om te denken dat een situatie beter is dan het in werkelijkheid is. – zo ook
bij Volkswagenzaak over ‘zuinige’ auto’s: hierbij alleen maar een goed team van IT
nodig om anderen te misleiden dat het echt zuinige auto’s zijn.
, - Daniel Nagin: zijn onderzoek bewijst dat de zekerheid van straffen een veel
overtuigender en consistenter effect heeft dan de zwaarte van de straf.
Als er geen zekerheid is over de uitvoering van straffen hebben deze simpelweg geen
afschrikkend effect. Zelfs bewijs dat wanneer de straffen hoger zijn, men meer moeite zal
doen om niet gepakt te worden. Het gaat niet alleen om de pakkans, maar ook om de
zekerheid dat de straf zal worden uitgevoerd. Dit probleem doet zich vooral voor bij
bedrijfscriminaliteit, want vaak lastig om bedrijfscriminaliteit te bewijzen en het dan op zo’n
manier te presenteren dat de jury het snapt en dat ze veroordelen. Ook in gevallen waarin
veroordeelden een boetebedrag als straf krijgen, blijkt dat het voor de autoriteiten vaak
onmogelijk is deze daadwerkelijk te innen.
- Zekerheid is dus belangrijker dan zwaarte. Maar hoe kan de pakkans worden vergroot
en hoe kan er een garantie op straffen ontstaan?
🡺 Meer investeringen in handhaving, waardoor men wel twee keer nadenkt over
het plegen van een misdaad als handhaving zichtbaar is.
Nadeel: voorbeeld stop-and-frisk-beleid : had een racistische tendens in zich. Het
bleek ook dat het beleid enorme kosten met zich mee bracht en dat het averechts zou
werken. En in bijna 90% van de gevallen leverde het beleid niks op: geen wapens of drugs
bij mensen die werden aangehouden. 🡪 aantasting van vertrouwen in de wetshandhaving
en in de legitimiteit van het gehele rechtsstelsel 🡪 zou weer kunnen zorgen voor méér
criminaliteit, i.p.v. minder.
- NL belastingbetalers hebben rechtshandhaving lang overschat. Voor de autoriteiten is
deze situatie ideaal, want afschrikking is daardoor groter. Afschrikking is subjectief,
dus moeten we de mensen begrijpen die worden beïnvloed door de dreiging van een
straf.
- Het is wel een groot probleem als mensen in managementfuncties, zoals in een
onderzoek over milieubeheerders, het risico van de straf onderschatten. Dan zal geen
afschrikkend effect optreden, ongeacht de maatregelen die daarbij worden genomen.
Onderzoek (Klerk) toont aan dat er een bijna nul correlatie was tussen de perceptie
van mensen over de ernst, zekerheid en snelheid van straffen en de werkelijke cijfers.
Apel toonde aan dat men de risico’s van sancties bij heftige misdaden overschat en
de risico’s van sancties bij andere misdaden onderschat.
- Onderzoek criminologen: percepties over afschrikking kunnen veranderen bij nieuwe
situaties die men meemaakt = experiental effect. Niet worden gepakt kan zorgen
voor een lagere risicoperceptie, wel worden gepakt kan zorgen voor een hogere
risicoperceptie (maar alleen als deze persoon een al onder gemiddelde
risicoperceptie had!). Ander onderzoek: Gambler’s fallacy: criminelen geloven dat als
zij de eerste keer niet gepakt worden, dit de tweede keer ook niet zal gebeuren.
Dus: als men over het algemeen maar slecht op de hoogte is van de straffen in hun
omgeving, dan wordt het afschrikkende effect van straffen sterk onderschat.
