Week 1
Artikel Legemaate: Rechtstekorten in het gezondheidsrecht
In 1968 al aangekaart: de erkenning van de menselijke persoon-> nu bekend als het recht
van de patiënt op zelfbeschikking. Dit recht is steeds belangrijker geworden.
Gebruikelijk op dit moment: het karakter van zelfbeschikking als afweerrecht. Er bestaan
ook andere dimensies: als keuzevrijheid, als vermogen om het eigen leven vorm te geven.
Is het problematisch dat een patiënt niet altijd het laatste woord heeft, maar een arts? Moet
de patiënt niet centraal staan?
Minderjarigen vanaf 12 jaar hebben zeggenschap over hun behandeling. in België staat de
wilsbekwaamheid van de minderjarige centraal i.p.v. de leeftijd.
Het lijkt erop dat informed consent de stap is die gezet moet worden. Informed consent->
een patiënt heeft genoeg informatie om een keuze te maken over de te verlenen zorg; kijk
hiervoor naar Obamacare.
Shared decisionmaking-> ethische interventie; gaat over arts die samen met patiënt beslist.
Ook beroepsbeoefenaars moet zich beschermd weten.
Probleem: informatie die aan proefpersonen wordt verstrekt is ingewikkeld-> druist in tegen
artikel 6 WMO; het moet redelijkerwijs zeker zijn dat een persoon de inhoud heeft
begrepen.
Kader voor beroepsbeoefenaars: Wgbo en Wet BIG. Ook belangrijk: het kunnen melden van
incidenten om de kwaliteit van de zorg te waarborgen.
Volgens Legemaate is het maximaliseren van openheid over calamiteiten goed. Just culture
is nodig voor het belang van de kwaliteitsverbetering van de zorg.
Kritiek dat het tuchtrecht punitiever wordt-> Legemaate is het oneens hiermee.
Legemaate uit wel kritiek op de openbaarheid van een tuchtrechtelijke berisping, omdat dit
niet bijdraagt aan de het leveren van relevante kwaliteitsinformatie aan de patiënt.(Hier ben
ik het niet mee eens-> een patiënt moet kunnen weten wat voor fout er is gemaakt en zelf
kunnen kiezen wat hij met de informatie doet, vind ik ook bij zelfbeschikking horen.) Dit is
gewijzigd-> de berisping wordt nu openbaar gemaakt als dat een door het tuchtrecht
beschermd belang vordert; geen moeten, maar kunnen.
Rechten van de samenleving-> beschermen collectieve gezondheid. Van belang bij
besmettelijke ziekten (huidig: Covid), psychische ziekten waarbij de persoon een gevaar
voor de gemeenschap is.
Afweging: belang en recht van individu vs. die van anderen of de gehele samenleving. Nu
spelen andere zaken bv het tegengaan van zorgfraude.
Ook beroepsgeheim wordt ter discussie gesteld, bv in geval van fraude met declaraties->
afwegen met algemeen belang.
Idee Legemaate: bij nieuwe wetgeving moet, i.p.v. de dereguleringstoets, een
grondrechtentoets worden ingezet.
,Gezondheidsrecht: het realiseren van een zo goed mogelijke gezondheidszorg met behulp
van het recht. In de praktijk hebben deze rechten niet altijd even veel betekenis: gratuit
recht, bv bij het ontbreken van een financiële onderbouwing bij de rechten.
Conclusie
Het gezondheidsrecht blijft in beweging-> nieuwe ontwikkelingen zorgen voor nieuwe
vraagstukken in het gezondheidsrecht. Er moet gewerkt blijven worden aan de
rechtstekorten; deze tekorten bestaan in de theorie en praktijk van het gezondheidsrecht.
Artikel Legemaate: Aanpassingen van de WGBO
1. Wetsvoorstel aanpassingen WGBO
2. Het recht van de patiënt op informatie ex art 7:448 BW
Nu: plicht om patiënt te informeren
Gewild: stimuleren van dialoog tussen patiënt en hulpverlener, tijdig overleggen, en
hulpverlener moet zich op de hoogte stellen van de situatie en behoeften van de
patiënt en hem uitnodigen om vragen te stellen; dit allen op een manier passende bij
het bevattingsvermogen van de patiënt.
Veranderd naar samen beslissen: shared decisionmaking, meer ruimte voor de
wensen van het model.
Mening Legemaate: meer rekening houden met de waarden en voorkeuren van de
patiënt dan nu het geval is, hij voelt meer voor de manier waarop het bij Obamacare
wordt omgeschreven en denkt dat situatie en behoeften niet omvattend genoeg is.
Ook verwijst hij naar art 2 Wkkgz; ‘reële behoefte van de cliënt’; dit lijkt moeilijk te
peilen.
7:448 lid 2 bw: limitatieve opsomming; geen info over financiële plaatje, mate van
ervaring van de hulpverleners, etc.
Kritiekpunt: patiënt moet info daadwerkelijk begrijpen en dit is niet opgenomen in
de WGBO, wel in sommige specialistische wetgeving zoals orgaandonatie. Zou voor
de hand liggen dat de hulpverlener ook in het algemeen moet checken of de patiënt
de info heeft begrepen. Belang: op zichzelf, maar ook checken of de hulpverlener het
bevattingsvermogen van de patiënt juist heeft ingeschat.
3. Kwesties rond het dossier
Ruimte voor digitalisering-> vervangen van woorden voor gegevens, breder begrip.
In het algemeen: nuttige aanpassingen volgens Legemaate die praktisch beter zullen
werken. Pleit eig ook voor 30 jaar dossier bewaren i.p.v. nu 20 jaar. Belang:
wetenschappelijk onderzoek en gezondheidsbelang van familieleden van patiënten.
De regering koos voor 20 jaar i.v.m. privacy.
4. Het inzagerecht van de nabestaanden
Opkomst van een meer uitvoerige inzagerecht van nabestaanden.
Ontbreekt: veronderstelde toestemming.
Redenen volgens regering: dat de rechtsgrond veronderstelde toestemming in de
praktijk tot tal van uitvoerings- en interpretatievragen leidt en dat er weinig
jurisprudentie is waarin op deze grond inzage wordt gegeven. Legemaate kan zich
, hier niet in vinden. Wat hij wel vindt: de rechtspraak vergt cumulatieve
voorwaarden: zwaarwegend belang en veronderstelde toestemming, dit moet
gescheiden zijn volgens Dute en Ploem, moeten alternatieve voorwaarden zijn.
Volgorde is dan: veronderstelde toestemming en daarna zwaarwegend belang. Meer
prioriteit geven aan veronderstelde toestemming strookt meer met patiënt centraal
stellen volgens Legemaate. Het niet opnemen van veronderstelde toestemming is
niet in lijn met de rechtspraak.
Twee benaderingen veronderstelde toestemming: subjectief en objectief.
Subjectief: aannemelijk dat een specifieke patiënt in dit specifieke geval inzage voor
nabestaanden zou hebben gewild; reële aanwijzingen voor inzage nodig.
Objectief: aannemelijk dat een patiënt in vergelijkbare omstandigheden geen
bezwaar zou hebben gehad tegen inzage door nabestaanden; inzage tenzij er contra-
indicaties zijn in de individuele casus.
Beide benaderingen gezien in rechtspraak en mogelijk volgens Legemaate.
Art 10 lid 3 Wkkgz: bij een melding kunnen nabestaanden/vertegenwoordigers
inzage krijgen en een klacht indienen. Als er geen melding is en ze inzage willen, dan
moeten ze een beroep doen op het zwaarwegend belang (7:458a lid 1 onder c
wgbo). Onder dit belang valt niet het enkele uitspreken door nabestaanden van het
vermoeden van een medische fout. Dit belang moet er zijn voor inzage, maar dat is
juist de reden wrm mensen om inzage vragen. Dit is ongewenst, omdat bepaalde
incidenten zo verscholen kunnen blijven.
2 argumenten van Legemaate voor makkelijkere inzage:
1. Gebruik kunnen maken van het klachtrecht van de Wkkgz en Wet BIG; hiervoor is
het nodig om relevante gegevens te hebben. Die moeten verstrekt kunnen
worden, behoudens duidelijke contra-indicaties.
2. Bij vermoeden van overlijden in samenhang met medische fout: art 2 EVRM;
hieruit vloeit voort dat de overheid goede juridische procedures moet faciliteren
voor het geval dat een burger overlijdt onder verantwoordelijkheid van de
overheid.
Invoeren van makkelijkere inzage past beter bij de recente rechtspraak en
geeft meer flexibiliteit. Niet invoeren kan leiden tot meer juridisering: meer
naar de rechter stappen.
Opmerkelijk: als de hulpverlener zich op het verschoningsrecht beroept, mag het
dossier niet gebruikt worden door het OM. Anders: toestemming van de rechter-
commissaris ex art 98 Sv. Legemaate: dit is onverenigbaar met dat het OM bij
verdenking het dossier kan opvragen, mede door art 2 EVRM, en de door de HR
genoemde veronderstelde toestemming van de overleden patiënt.
Conclusie:
Legemaate had meer aanpassingen willen zien en pleit dat er nog meer verbeteringen het
wetsvoorstel mogelijk zijn.
Handboek Leenen (2014 en 2017) HS 1
, 1.1.2 Gezondheidsrecht: het geheel van rechtsregels dat betrekking heeft op de zorg voor
de gezondheid en de toepassing van overig burgerlijk, bestuurs- en strafrecht in dat
verband.
Object van het gezondheidsrecht:
1. Preventieve activiteiten: cure bv diagnose, behandeling bij ziekte
2. Care: bv verpleging
1.1.3 Gezondheidsrecht en gezondheidsethiek-> zekere overlap; recht: rechten en plichten,
contractuele en andere verhoudingen, rechtsprocedures, jurisprudentie, etc.
1.2 Bronnen van het gezondheidsrecht:
- Bovennationale rechtsbronnen bv mensenrechtenverdragen, EU-recht
- Nationale wetten bv BW, Wkkgz, etc.
- Jurisprudentie
- Zelfregulering: personen, groepen of instellingen in de samenleving stellen regels
vast om normen aan te geven die ze onderling of in betrekking met derden in acht
zullen nemen. Niet dezelfde bindende werking als wetgeving, maar wel juridische
betekenis. Bv beroepscodes, gedragsregels, vakinhoudelijke regels, technische regels
en standaarden, richtlijnen, protocollen.
Hiërarchie regels: bovennationaal>nationaal>zelfregulering
1.3 Rechtsbeginselen en mensenrechten algemeen:
- Rechtsbeginselen bv gelijkheidsbeginsel, pacta sunt servanda(afspraken moeten
worden nagekomen).
- Grond- en mensenrechten bv UVRM, EVRM.
Klassieke en sociale rechten.
Klassieke grondrechten-> beschermen van het individu van de
overheid(onthouden/passief/laten).
Sociale grondrechten-> inspanningsverplichting van de overheid (actief/doen)
Reikwijdte en beperkingen grond- en mensenrechten: gebruik vooral internationale
mensenrechtenverdragen bv EVRM.
1.3.2 Specificering rechtsbeginselen en mensenrechten in het gezondheidsrecht:
- Bv zelfbeschikking, goede zorg, bescherming
- Belangrijkste beginselen: zelfbeschikking(heeft te maken met vrijheid),
beschermingsbeginsel, gelijkheidsbeginsel
- Belangrijkste mensenrechten uit Gw: art 1 (discriminatie), 10 (bescherming
persoonlijke levenssfeer), 11 (onaantastbaarheid menselijk lichaam), 15
(bescherming onrechtmatige vrijheidsbeneming), 22 (recht op gezondheid)
1.4 Professionele standaard:
- Art 7:453 BW-> de zorg van een goed hulpverlener & professionele standaard in acht
nemen daarbij.
1.4.1 Twee categorieën normen voor het medisch handelen
1. Medisch-professionele standaard: normen uit medisch-wetenschappelijke inzichten
en ervaringen die de beroepsgroep met medische handelingen heeft opgedaan
