SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
Samenvatting Mens & Samenleving
Maatschappelijk krachtenveld, cultuur en interculturele communicatie
In deze samenvatting komt de gehele reader aan bod inclusief extra lesmateriaal.
1
, SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
Inhoudsopgave
Deel 1 3
Posities, rollen en stereotypering 3
Sociale posities leiden tot verwachtingen 3
Rollenconflicten 3
Vooroordelen 4
Deel 2 5
Cultuur 5
Normen en waarde, twee verschillende zaken 5
Hoe mensen elkaar vormen socialisatie, civilisatie 6
Wat mensen geloven, weten en bedenken: oriëntatie 6
Socialisatie 8
Institutionalisering 8
Culturen in Nederland 8
Definitie allochtonen 9
Deel 3 10
Wat is cultuur? 10
Cultuurdefinities 10
Cultuur – paradigma’s 11
Sociale kaders 11
Stakeholder mapping 11
Deel 4 12
Cultuur dimensies 12
Cultuurpatronen 12
Typen samenlevingen 14
Deel 4.2 15
Interculturele communicatie 15
Communicatie in hoog- en laag-context-culturen 15
Monochrone en polychrone cultuur 16
Persoonlijke ruimte 16
Snelle en langzame boodschappen 16
Deel 5 17
Interculturele ontmoetingen Bennett Scale 17
Verschillen overbruggen 17
Cultuurschok W-Curve 18
Deel 6 18
Waardedilemma’s Trompenaars’ 18
Convergentie of divergentie? 19
Cultuurverschillen communicatie 19
Omgaan met cultuurverschillen 20
2
, SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
Deel 1
Posities, rollen en stereotypering
- Sociologie: studie over de samenleving en menselijk gedrag.
à Onderzoekt gedragspatronen binnen een samenleving.
à Samenlevingen veranderen.
- Samenleving: groep mensen die een territorium en cultuur delen.
- Social locations: sociale posities à social class, age, race, religion.
1. Ascribed (toegewezen, sekse/leeftijd/afstamming) – Adel man Nederlander
2. Achieved (behaald) – HBO student
Rechten en plichten
Aan iedere positie wordt in de maatschappij (of groep) een aantal rechten en verplichtingen
toegekend.
Sociale posities leiden tot verwachtingen
Verwachtingen en normen zijn dus afhankelijk van de situatie en sociale positie van een persoon.
Roldistantie: afstand van een rol/een ‘rol’ spelen zonder dat je er echt mee identificeert. Oftewel: het
spelen van een rol zonder er zelf in te geloven, het slechts uiterlijk aan verwachtingen
tegemoetkomen; een vorm van vervreemding.
Rol: geheel van gedragskenmerken dat door een bepaalde groep aan een bepaalde plaats in de
samenleving wordt gekoppeld.
Rolgedrag: mensen nemen bepaalde sociale posities in. Aan deze positie is bepaald gedrag
gekoppeld, dat we rolgedrag noemen. Bv. Politie à voorbeeldfunctie.
Rollenconflicten
Role-set van Merton; rollenstelsel: dat is het geheel van uiteenlopende verwachtingen die
verschillende personen met onderling verschillende posities koesteren ten aanzien van het gedrag
van degene met één bepaalde positie.
Dissensus: niet alle patiënten hebben dezelfde verwachtingen ten aanzien van hun arts.
Rol van een docent (functie):
- Rol 1: kennis bijbrengen aan studenten
- Rol 2: (mee)werken aan hun opvoeding
-
Positieset: geheel van posities zoals die verenigd zijn in één persoon: Nederlander, echtgenoot,
vader en docent.
1. Intern rollenconflict: tegenstrijdige verwachtingen van dezelfde rol.
2. Extern rollenconflict: tegenstrijdige verwachtingen meerdere rollen, keuzes maken wordt
moeilijker.
3
, SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
Oplossen rollenconflict:
1. Proberen rollen gescheiden te houden:
2. Zoeken naar compromis, waarin beide partijen worden voldaan
3. Een van de rollen voorrang geven
Significant other: voorkeur geven aan de verwachtingen van diegene aan wiens oordeel de meeste
waarde hecht, of die het meest wordt gevreesd.
Rollenwisseling: meerdere rollen wisselen elkaar in hoog tempo af.
1. Status: los van persoonlijke invulling
2. Aanzien: afhankelijk van persoonlijke invulling
Rolattributen: computer, kleding, vervoersmiddel (te koppelen aan een functie).
Utillitair: gericht op wat nodig is bij rolvervulling, bv: dokter à witte jas.
Statussymbolen: flat of villa, pak of casual, fiets of Cabrio.
Rolverwildering: het komt steeds vaker voor dat de één zich elementen uit de rol van de ander
toeëigent.
Rol spelen of vervullen?
Spelen: iets uitbeelden dat voor een bepaalde positie door anderen is opgelegd.
Vervullen: waarden, normen en vormen van geïnstitutioneerd gedrag die samenhangen met een
bepaalde positie.
Sociale identiteit
1. Sociale positie en rollen
2. Verwachtingen van anderen
3. Beelden in samenleving
a. Spiegelbeeld: hoe iemand denkt dat anderen hem zien en beoordelen.
b. Zelfbeeld: het beeld dat wij van onszelf hebben, wordt meestal al sterk beïnvloed door de
ervaring dat anderen bepaalde beelden van ons hebben en door ons vermoeden hoe
anderen over ons denken.
Hoe je in de maatschappij staat, hoe anderen naar jou kijken en welke rollen jij invult in deze
maatschappij.
Vooroordelen
Een niet door feiten ondersteund – vaak negatief – gevoel over anderen. Verschillende typen
vooroordelen:
1. Stereotype: alle leden van een groep worden als identiek (hetzelfde) beschouwd.
Nederlanders zijn gierig, Amerikanen zijn materialisten.
2. Stigma: aan een hele groep een kenmerk toeschrijven op grond van een incidentele ervaring.
Marokkaanse jongeren zijn boefjes.
Self-fulfulling prophecy: een zichzelf vervullende voorspelling; domme blondjes.
Vervreemding: hoezeer mensen de beheersing over hun eigen schepping de rollen, verloren hebben
en nu zelf door hun rollen worden beheerst.
Rollenopvatting: iemands opvatting; de wijze waarop iemand zijn rol meent te moeten vervullen
afwijken van de verwachtingen die anderen van hem hebben.
4
, SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
Deel 2
Cultuur
Nature = aangeboren
Nurture = aangeleerd
Universals: cultuurelementen toepasbaar voor alle volwassen mensen (ideeën gewoontes, emoties)
voorbeeld: huwelijk tussen ouder en kind, taboe op incest.
Specials: elementen gedeeld door een bepaalde groep of categorie mensen.
Alternatives: herkenbaar voor alle volwassenen, maar vrije keuze.
Normen en waarde, twee verschillende zaken
Normen en waarden kunnen ook tegengesteld zijn; voorbeeld: gezelligheid en vechten tijdens het
uitgaan.
Waarde
Sociale waarden zijn idealen en motieven die in een samenleving of groep als nastrevenswaardig
worden beschouwd. Oftewel: wat je echt belangrijk vindt in het leven, bv: respect.
Normen
Vertaling van een onderliggende waardes van een groep of samenleving in concrete gedragsregels en
voorschriften dit kan zijn vastgelegd in bv: rechtsregels, maar is niet altijd het geval. Normen sturen
met het sociaal handelen. Oftewel regels over hoe je je moet gedragen, bv: niet liegen of stelen.
Normen(regels) komen voort uit je waarden.
5
, SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
1. Folkways: informal little rules (wat niet netjes is), deur ophouden et cetera. Onbelangrijk.
2. Mores: codified formalized rules (wat niet mag), bij de wet vastgelegd. Belangrijk.
3. Taboos: behaviour that is always negatively sanctioned (gedrag dat altijd negatief wordt
bekeken)
Gedragsvorm naast norm en waarde
Gestandaardiseerd gedrag: stemplicht en schoolplicht.
Hoe mensen elkaar vormen socialisatie, civilisatie
• Sociale vorming aangeboren mogelijkheden
Onwillekeurige trekkingen van de mondspieren: de ontwikkeling van en glimlach.
• Socialisatie als leerproces
1. Bescherming (kinderen)
- Macroparasieten à roofdieren en rovers, maar deze zijn in de samenleving niet meer de
eerste bedreiging. Wel die huishoudelijke apparaten, huishoudmiddelen en straatverkeer.
- Microparasieten: bacteriën en virussen.
2. Affectie
Kinderen hebben aandacht en koestering nodig, anders worden ze ziek. Voorbeeld:
experiment: kleine appjes worden in isolatie gehouden, geen affectie. Ze raken in de war en
zijn niet in staat hun eigen kinderen groot te brengen.
3. Sturing
- Zindelijkheid
- Persoonlijkheidsvorming
- Tafelmanieren
- Sociale dwang tot zelfdwang: de regels die mensen in de omgeving van het kind
voorhouden, neemt het kind op den duur in zich op als eigen overtuiging.
- Internalisatie: het gaat een regel in de buitenwereld beleven als iets dat ook vanbinnen zit.
Het kind zal dan eerder geneigd zijn die regel in zichzelf ook uit zichzelf te na te leven. De
balans verschuift van externe dwang meer naar zelfdwang.
- Actuele verhoudingen: iemand leeft in het heden en in de realiteit, met de mensen die op
dat moment aanwezig zijn.
- Virtuele verhoudingen: herinneringen aan vroegere relaties en met fantasieën en
verwachtingen over mogelijke en toekomstige verhoudingen.
Wat mensen geloven, weten en bedenken: oriëntatie
Oriëntatiemiddelen (sociale gedragingen) die deel uitmaken van cultuur
1. Taal
- Vijf talen totaal verschillend van elkaar: Russisch, Latijns, Perzisch, Hindostaans en
Nederlands. Gemeenschappelijke oorsprong vijf Indo-Europese talen.
- Als sprekers van verschillende streektalen elkaar nog kunnen verstaan, hier sprek je
van een dialect; plaatselijke varianten.
- Algemeen Beschaafd Nederlands; ABN.
- Men spreekt wel van een sociolect om een taalvariant aan te duiden die wordt
gebruikt in een bepaald sociaal milieu.
6
, SAMENVATTING MENS EN SAMENLEVING 2018
2. Religie
- Religie of een godsdienst. Kern van de godsdienstige praktijk zijn rituelen en
ceremonieën.
- Brengt orde aan in het leven van mensen, en in de geschiedenis van hun
samenleving. En geeft betekenis en samenhang aan onbegrijpelijke gebeurtenissen, kan
troost bieden bij tegenslagen.
3. Recht
- Bezitsrecht: roven en stelen, je mag niet iemands anders bezit toe-eigenen.
- Intellectuele eigendommen/auteursrecht: teksten, afbeeldingen, merken en ontwerpen
zijn in het bezit van de maker.
- Contractrecht: overeenkomst tussen partijen; hypotheek/lening kom je jouw deel van
de afspraak pas op later tijdstip na.
- Familierecht: boedelverdeling, vererving, onderlinge zorg en gezag.
4. Wetenschap
5. Kunst
7
