H1. Cultuur en cultuurelementen
1.1 Inleiding
De samenleving verandert in een global village, hierdoor is een proces van transculturalisatie op gang
gekomen.
Transculturalisatie is een veranderingsproces met als doel de realisatie van een gelijkwaardige positie van
iedereen, ongeacht zijn culturele achtergrond.
In een transculturalisatieproces is een transculturele attitude van belang. Deze attitude is van belang voor
contacten met mensen uit andere culturen, maar ook voor het omgaan met mensen uit je eigen cultuur.
1.2 Cultuur
Defenities van cultuur:
- Cultuur is een samenhangend stelsel van voorstellingen, opvattingen, kennis, gewoonten,
verwachtingen, waarden en normen dat de leden van een samenleving overdragen aan volgende
generaties.
- Cultuur is een dynamisch proces van uitstraling, opname, wijziging, confrontatie, verwerping,
reconstructie en interventie.
- Cultuur is een samenhangend stelsel van oplossingen voor bepaalde problemen.
Cultuurelementen die blijven bestaan worden tradities genoemd.
Een traditie is een oud cultureel gebruik dat de nieuwe krachten van differentiëring en integratie tegengaat.
Cultuur wordt vaak in een adem genoemd met waarden en normen.
Een waarde is een object dat voor leden van een groep emotionele betekenis heeft, maar staat ook voor de
emotionele betekenis zelf die de leden van een groep ergens aan hechten.
Een norm is een gedragsregel. Deze regel kan van tweeërlei aard zijn:
- Statistisch, de meerderheid gedraagt zich als in de norm beschreven.
- Ideëel, men behoort zich als in de norm gesteld te gedragen
Definities van cultuur zijn in 5 categorieën in te delen:
1. Opsommende definities: cultuur is een samenhangend stelsel van kunst, wetten, gewoonten,
enzovoort, dat mensen zich eigen maken als lid van een bepaalde gemeenschap.
2. Historische definities: cultuur is het van de voorouders geërfde stelsel van gewoonten en aannames
dat ons leven bepaalt.
3. Normatieve definities: een samenleving bestaat uit mensen, de wijze waarop ze zich gedragen wordt
bepaald door hun cultuur.
4. Psychologische definities: cultuur is een gezamenlijk aangeleerd patroon van gedragingen waardoor
biologische behoeften gereguleerd worden.
5. Structurele definities: cultuur bestaat uit vaste onderling samenhangende gewoonten van bepaalde
sociale groepen.
1.2.1 Elk individu kent meerdere culturen
Ieder individu bestaat uit een unieke combinatie van verschillende culturele oriëntaties en invloeden, en ieder
maakt deel uit van een aantal uiteenlopende culturele groepen. Het is van belang de invloed van deze
verschillende culturen op ons leven te herkennen. Op basis van ons erfgoed en levenservaring ontwikkelen we
elk onze eigen idiosyncratische multiculturele identiteit.
Cultuurelementen zijn onderdelen van een cultuur die kenmerkend zijn voor een bepaalde (groeps-) cultuur.
, 1.2.2 Hoe een cultuur te leren kennen?
Een hulpmiddel om enig inzicht in cultuur te krijgen is het ui-diagram van Deal en Kennedy. Het bestaat uit een
aantal elementen: waarden, rituelen, helden en symbolen.
Een waarde is een object dat voor leden van een groep emotionele betekenis heeft, maar staat ook voor de
emotionele betekenis zelf die men ergens aan hecht.
Een ritueel is sterk geformaliseerd gedrag ten aanzien van bepaalde waarden.
- Godsdienstige rituelen
- Overgangsrituelen (rites de passage)
- Intensiveringsrituelen
Een held is iemand die voor een groep een belangrijk identificatiemodel is. Het kan gaan om een levende of
reeds overleden persoon, die eigenschappen vertegenwoordigt die in een cultuur in hoog aanzien staan.
Een symbool is een voorwerp, een teken of een gebaar dat verwijst naar een persoon, een idee of een
kwaliteit.
Bepaalde praktijken kunnen uitdrukking geven aan de elementen van het ui-diagram.
symbolen
helden
rituelen
Praktijken waarden
1.3 Levensbeschouwing, religie en godsdienst
De mens zoekt naar een verklaring voor de dingen die hij om zich heen ziet en naar de zin van datgene wat
hem overkomt. Dit leidt tot een bepaalde levensbeschouwing.
Als deze levensbeschouwing de verklaring van allerlei verschijnselen en gebeurtenissen buiten de alledaagse
werkelijkheid zoekt, spreekt men van religie.
Zodra religie geïnstitutionaliseerd wordt in een geloofsgemeenschap of een kerk, spreekt men van godsdienst.
Godsdienst heeft invloed op bijna alle terreinen van het leven. Er zijn wereldgodsdiensten (jodendom,
christendom, islam hindoeïsme, boeddhisme en shintoïsme) en natuurgodsdiensten (winti, santeria en
candomblé). Bij natuurgodsdiensten worden dieren en voorwerpen ook een ziel toegekend.