Een uitgebreide samenvatting van het tekstboek Durf te denken! voor het vak filosofie in de bovenbouw vwo. Ik heb de 5de klas afgerond met gemiddeld een 8,4 voor het vak filosofie met deze samenvatting!
De vraag van wijsgerige antropologie --> ‘wat is de mens?’
1 – de mens is een dier dat kan denken
Socialisatie:
1. Primaire socialisatie:
- binnen gezin, vriendengroepen (individual)
2. Secundaire socialisatie:
- op school, werk en grotere vriendengroep (social)
3. Tertiaire socialisatie:
- anonieme massa media bijv. instagram (civilization, human history scale)
- Sociale functie – de samenleving beïnvloedt jou
- Politieke functie – jij creëert de samenleving door deel te nemen en
bijdragen
Tuckman groepsvorming; 1965:
- Forming – de groep wordt gevormd. Afwachtende houding
- Storming – elkaars grenzen opzoeken
- Norming – je weet welke regels er zijn maar ze moeten af en toe herhaald
worden
- Performing – de groepsleden weten wat ze aan elkaar hebben en weten
waar ze toe zijn opgericht
Volgens sommige hebben dieren zoals dolfijnen en apen zelfbewustzijn
Wijsgerige antropologie -> aparte tak van filosofie sinds begin 20 e eeuw. Het
uitgangspunt is biologie
Friedrich Nietzsche
- Duitse filosoof 1844-1900
- De mens is niks meer dan ‘wil tot macht’ gericht zoals alle andere wezens
- Mensen zijn dieren zonder vacht, snelheid en kracht. Wel zijn ze intelligent
- Mangelwesen – de mens is een wezen met gebrek
- De mens moet zich uitvinden. Dieren hun leven staat vast, mensen zijn vrij
en moeten kiezen. Dit kan ongeluk veroorzaken.
Helmuth Plessner
- Duitse filosoof 1892-1985
- Mensen moeten kiezen omdat in de aarde van de mens ligt cultuur om te
scheppen
- Mens -> van nature kunstmatig
- De mens is een cultuurwezen. Qua wezens zijn we hetzelfde als dieren, we
moeten eten en zijn sterfelijk, maar de mens kan hier afstand van nemen
door het uit te stellen
- De mens maakt de cultuur en de cultuur maakt de mens
- Enculturatie – onze (waarde) oordelen worden voor een groot deel
bepaald door de cultuur waarin we zijn opgegroeid
-
3 copernicaanse wendingen:
1. Copernicus – wij zijn niet het middelpunt van het universum (controle
over universum weg)
2. Darwin – wij zijn niet anders dan dieren (controle over dierenrijk weg)
1
, 3. Freud – de mens heeft geen controle over zichzelf (controle over jezelf
weg)
2 Lichaam en Geest
John Locke (1632-1704)
- Tabula rasa – het onbeschreven blad; ervaringen maken wie je bent. Er is
geen kern.
- Hij was een empirist – evidence is de belangrijkste claimtester
Hume (1711 – 1776)
- Het enige wat je voelt is warmte of kou, honger of dorst, pijn of genot.
- Je kan niks anders voelen en dus ook niet de eigenaar zijn van jezelf
- Vergelijking met ui -> verzameling van schillen (ervaringen en
herinneringen) maar we hebben geen kern, het begint nergens
Plato (927 v.Chr)
- Wij hebben wel een kern, namelijk ons ziel
- Ideeënwereld – de ‘echte’ wereld waar alle objecten enzovoort echt zijn
- Op de aarde zie je het idee van een stoel, paard etc. je ziet niet het ware
object
Dualisme VS Monisme
Plato:
- Dualisme -> twee substanties
1. Geestelijk (ziel) – onstoffelijk dus geen evidence
2. Materiele (lichaam) – evidence
- Je hebt een lichaam
Ari:
- Monisme -> één substantie
1. Materiele (lichaam) – evidence
- Je bent een lichaam
Descartes:
- Dualist -> logic
1. Je kan aan alles twijfelen
2. Er is dan iets dat nu twijfelt
3. Dat ‘iets’ noemen we ‘ik’
4. Als ik twijfel, moet ik ook wel bestaan
- Cogito ergo sum – ik denk, dus ik besta
Maakte onderscheid tussen:
1. Het denkende (niet aanraken)
- Een ziel (onstoffelijk)
- Res cogitans – de zaken van het denken
2. Het lichamelijke (aanraken)
- Het lichaam
- Res extensa – neemt de ruimte in
2
,Halo-effect – op basis van één bepaalde eigenschap verzinnen wij de rest van
de eigenschappen erbij
Fysiologische emotietheorie – gebeurtenis -> lichamelijke reactie/ registratie
(ziel) -> besef
Cognitivistische emotietheorie – gebeurtenis -> besef -> lichamelijke reactie
(geen ziel)
Bij congitivisme kan je je emotie onderdrukken
Een monist kan ook geloven in de fysiologische emotietheorie omdat bij hun het
besef gevoel gewoon in de hersenen gebeurt.
Dualist -> hoe kan iets onstoffelijks iets stoffelijke beïnvloeden (de geest moet je
lichaam aansturen om iets te doen)
Determinisme:
- Elke gebeurtenis heeft weer een oorzaak
- Dingen die we doen worden volledig bepaald door gebeurtenissen uit het
verleden
- Onze vrije wil is een illusie -> wij hebben geen invloed
Julien Offray de La Mettrie (1709-1751)
- Alleen gezonde mensen kunnen denken dat geest en lichaam apart zijn
- Als je ziek bent merk je dat geest en lichaam elkaar beïnvloeden, dat ze
niet los van elkaar staan
- Er is maar een substantie -> materie. Wordt materialisme genoemd
Benedictus de Spinoza (1632-1677)
- Er is maar een substantie -> God
- Denken en lichamelijke zijn twee aspecten van God. Twee aspecten van
dezelfde substantie
Klokken theorie dualisme en monisme:
1. Descartes -> een klok lichamelijk andere klok geestelijk. Zijn met elkaar
verbonden door mechanische wisselwerking
2. Spinoza -> een klok waarvan er twee wijzerplaten (een lichamelijk en
ander geestelijk) zijn. Die zijn verbonden door mechanische wisselwerking.
Immanuel Kant (1724-1804)
- Onderscheid tussen onze waarneming en objecten
- Wij kennen alleen de manier waarop de wereld verschijnt via onze ogen
Husserl (1859-1938)
- Onderscheid tussen de manier waarop wij dingen ervaren (fenomenen) en
hoe dingen los van onze ervaring staan
- Zet de wereld tussen haakjes, want we weten toch niet wat buiten onze
ervaring gebeurt
Plessner antropologie:
- Beginpunt -> biologie
- Methode -> fenomenologisch – hij bekijkt op welke manier dingen,
planten, dieren en mensen zich verhouden tot hun omgeving
- Centrisch – je bent in het centrum van je omgeving
3
, - Excentrisch – je mentaal buiten je omgeving kunnen plaatsen en je daarin
kunnen terugzien/ voorstellen. Alleen bij mensen.
Maurice Merleau-Ponty (1908-1961)
- Uitgangspunt -> het lichaam
- De wereld is niet buiten de mens, maar omvangt de mens
Kunnen computers denken:
1. Alan Turning – ‘Ja’, zolang je niet doorhebt of je met een mens of computer
praat kan die denken
2. John Searle – ‘Nee’, ze volgen voortdurend duidelijke instructies maar
kunnen uit zichzelf niet denken
Antropocentrisme (de mens centraal) -> zorgt voor projectie -> zorgt voor
antropomorfisme
Antropomorfisme – het toeschrijven van menselijke kenmerken aan
onmenselijke dieren/objecten
Voelen dieren wel pijn -> descartes?
- Hij geloofde in het cognitivistische -> eerst besef en dan lichamelijke
reactie. Als dieren niet beseffen (geen ziel hebben), hebben ze ook geen
lichamelijke reactie
- Fysiologische -> eerste lichamelijke reactie en dan besef.
Bepaalde dingen heb je wel/geen controle over:
- Stoïcijn – denken dat je kan leren je gevoelens te controleren en trainen
- Lot/gebeurtenis -> geen controle
- Reactie/emotie -> wel controle
Nussbaun 4 factoren:
1. Emoties hebben een object (bijv. toets)
2. We interpreteren dat object (dit is er aan de hand…bijv. ik heb een hoog
cijfer gehaald)
3. Overtuiging (ik ben ervan overtuigd dat… bijv. dit cijfer mij helpt om over
te gaan)
4. Waarden toe aan het object (ik vind het belangrijk… bijv. dat ik over ga)
3 vrijheid
Zijn wij vrij?
- Existentialisme: Ja
- Structuralisme: nee -> gebaseerd op determinisme
Freud: de mens wordt bepaald door zijn driften
Darwin: de mens wordt bepaald door zijn genen
3 soorten determinisme:
1. Natuurwetmatig determinisme – alles wordt bepaald door
natuurwetten, totaal geen vrije wil
4
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper FreekeBoerrigter. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,29. Je zit daarna nergens aan vast.
