De buitenvrouw
Eerste druk 1994, schrijver Joost Zwagerman 1963-2015 (pleegde zelfmoord)
1
Theo Altena ( geoefend in afkeer van de wereld) docent Nederlands, Westfries college, ongeveer 34
jaar, bijnaam de Neus, echtgenoot van Sylvia (Houtman (6 jaar jonger) 7 jaar en ongeveer 4 maanden
getrouwd. Ze hebben elkaar ontmoet bij Dansen bij Jansen. Wonen in Alkmaar/Bergermeer (Noord-
Holland). Hij staat 6 jaar voor de klas.Auto Toyota
Verhouding met Iris Pompier-Duivenpoort, gymnastiekdocent, vindt schaatsen en fietsen typische
blanke aangelegenheden, bijnaam Blackie, Nelli, echtgenoot van Sidney Pompier. Woont in Hoorn.
Auto Volvo. In 1977 toen ze 10 jaar was is ze met haar ouders en 3 broers/zussen uit Paramaribo
naar de Bijlmer verhuisd.
Iris haar interesse voor Theo was gewekt toen zij leerlingen over hem had horen praten als dat hij
een scheetje/schatje was die helemaal uit zijn bol ging van wartaalpiëzie.
Ze zagen elkaar op dinsdag in 2 tussenuren ze vertrekken gelijktijdig van school naar Iris haar huis
maar keren op verschillende tijdstippen terug naar school.
2
Theo is te laat op school voor Havo 3, klas F. Hij ziet dat op het schoolbord is getekend: zijn gezicht
met daarnaast Blackie is the best.
Hij vraagt Wouter Nijman het uit te wissen met de mouw vab zijn trui. Doet hij dat niet dan moet hij
naar de conrector. Theo zegt als dit weer gebeurd dat hij dan een paar leerlingen gewoon naar de
conrector stuurt.
3
Iris is een aanwezigheid op haar hakken zó hoog, van schoenen zo hip... ze vertelde Theo dat
docenten hun best deden om op een correcte manier met haar te praten (discriminatie vermijdend).
Ze voelden zich niet op hun gemak bij haar. Vooral de wat oudere, mannelijke leerkrachten stonden
zichzelf voortdurend te objectiveren (= te bekijken) wanneer zij met haar in gesprek waren: ik ben
een blanke man, communicerend met een zwarte vrouw en ik breng het er verdomde fatsoenlijk can
af, al zeg ik het zelf. Soms speelt zij met de docenten door de uitbundig lachende stereotype Creoolse
rol te spelen en te praten over roti, bakkeljauw en broodje pom tegen docenten die alleen
aardappelen en groenten kennen. En die praten met een Noordhollands accent of Westfries dialect
en dan gaat zij praten in een eigengemaakte mix van ABN, Surinaams-Nederlands, Sranantongo en
hoofdstedelijke rap-jargon. Zij daagde ze uit, maakte dat ze zich ongemakkelijk voelden.
4
Ze wonen in een nieuwbouwwijk. Zij hebben alleen geen kinderen maar wel poezen. De mannen in
de wijk komen laat thuis, ze gaan er vanuit dat ze vreemd gaan. Theo deed niet mee aan die
gewoonte van de mannen in de huizen om hem heen. Hij was thuis wanneer hij thuis hoorde te zijn.
Zijn overspel was niet zichtbaar voor de buurt, niet voelbaar voor zijn vrouw, en dus pleegde hij
goedbeschouwd helemaal geen overspel.
Sylvia werkte als juridisch adviseur bij de Gemeentelijke Dienst Huisvesting en verdiende bijna 2x
zoveel. Sylvia was lui, noch saai noch lelijk. Iedere dinsdag schaamde Theo zich voor zijn overspel.
5
S avonds gaan Theo en Sylvia naar haar ouders. Theo heeft last van dwanghandelingen (wijventic) en
voordat ze vertrekken heeft hij gecontroleerd of de deur echt op slot zit en wil hij Sylvia vragen of het
gas uit is, de beugels van het zolderraam dicht zijn gedraaid en de buren echt een sleutel hebben. zijn
neiging is niet alleen toe te schrijven aan een hinderlijke neurose maar ook omdat er veel inbraken
zijn in de buurt. Ze gaan met de fiets en trein dan moeten ze met de laatste trein terug.
Theo vindt dat je na je 30ste je sportschoenen moet verruilen voor sloffen. Daarom is hij voor Iris
gevallen, zij leefde zo ontzettend zonder doodsbesef (ze is dus heel anders dan dat hij is). Theo is een
ander buitenshuis: te vaak en te snel gespannen, achterdochtig en verongelijkt (voelen dat je onrecht
1
, wordt aangedaan). Thuis is hij een bodhisattva (= een boedha, rustig). Er was echter te weinig in zijn
leven om je aan te hechten.
Bij Iris voelde hij zich weer 18.
6
Theo hield van Sylvia en Sylvia hield van haar ouders dus zag Theo het als zijn plicht zijn liefde uit te
breiden (eigenlijk zijn schoonouders te accepteren). ‘s Avonds (als er niets meer is om over te praten)
gaat de tv aan en zegt Bert de schoonvader bij een quiz : ‘Kijk, zitten ze ook al in de Telebingo, de
zwarten.’ Theo opent de discussie.... (lezen p50-54). Op het laatst vraagt Theo wat als de man die can
je dochter houdt, toevallig zwart was geweest? Theo denkt dan was hij met Iris en zat hij ergens in de
Bijlmer op de bank te luisteren naar gekanker over bakra’s, witte pieren... de schoonvader zegt dan
waren wij even goede vrienden.
7
In de trein terug naar Alkmaar is Sylvia boos dat Theo haar vader beschuldigde racist te zijn. Theo
voelt zich schuldig over zijn ruzietoon en alle dinsdagmiddagen van de laatste 14 maanden. Thuis
zegt Sylvia dat zij vindt dat hij arrogant en betweterig was geweest dat hij ook indirect en
constructief had kunnen reageren. Hij had iets aardigs over de allochtonen kinderen op zijn school
kunnen vertellen. Theo zegt dat dat er niet veel zijn. Hij had echter toen zijn affaire met Iris de 4de
week in ging een woordenboek Sranantongo en een aantal algemene boeken over Suriname
aangeschaft en tegen Sylvia iets gezegd over de morele taak van de leraar Nederlands zich op de
hoogte te stellen van de moedertalen van zijn gekleurde leerlingen. Hij had ook wat flinterdunne
boekjes over het Turks en Marokkaans gekocht om het geloofwaardig te laten zijn. Sylvia zegt je kunt
ook eens je Surinaamse collega van gym ter sprake brengen om haar vader ervan te doordringen dat
een Surinaamse vrouw lesgeeft. Dat is een betere methode om iemand een beetje tolerantie en
ruimdenkendheid bij te brengen. Sylvia zegt ik vind het vreselijk als mijn vader zoiets zegt. Maar ik wil
begrijpen hoe het kont dat hij zoiets zegt. Je kunt niet alles wegzetten als rascisme. Een man die
schrikt als er een Turk in zijn straat komt wonen is geen racist maar een bange man aan wie veel uit
te leggen valt. Ze vraagt Theo sinds wanneer maak jij je druk over het lot van minderheden en
buitenlanders. Theo, jij verafschuwt mensen. Tijdens je studie heb je nooit meegedaan aan anti-
racismedemonstraties. Sylvia vraagt zich af waarom hij opeens de moraalridder uit gaat hangen.
Theo vreest dat Sylvia weet van Iris.
Theo begint als de ruzie gesust is te vertellen dat er wel meer allochtonen kinderen op school zijn. Hij
weet dat hij niet door moet praten omdat hij zijn verhouding met Iris aan het licht zou kunnen
komen. Hij vertelt een leugen dat er niet alleen een karikatuur van hem (is waar) maar ook van Iris op
het bord stond... dikke lippen, bolle kont en overdreven kroezend afro kapsel. Hij wist niet wat hij er
mee aan moest. Door dit soort incidenten op school kan hij er iets minder goed tegen als haar vader
iets doms zegt.
8
1980 kroning Beatrix. Er waren veel rellen tussen de krakers en de politie in Amsterdam.
Theo is eerstejaarsstudent en bij zijn opa en oma voor een oranjefeest. Opa wordt boos om alle
relletjes in die verdomde jodenstad (racisme! Van Theo zijn opa)en zet de tv uit. Er is een bedrukte
stemming.
Theo heeft kort verkering gehad met Elza zij is Katholiek (moeder) Joods (vader). Ze voelt zich Joods
en heeft niets met Van Agt (was toen minister president en is tegen abortus —> anti-abortuspaap
een paap is een scheldwoord voor een katholiek). Elza had strogeel kort haar. Ze was new wave (een
stijl) en geen punk (een stroming). Thuis komen met een meisje als Elza was voor Theo een daad van
verzet. Hij zag eruit als een rechtse bal. Theo vond het bekrompen om je uiterlijk af te stemmen op je
politieke voorkeur. Zijn medestudenten dachten dat hij door zijn kleding ( bandplooibroeken en
katoenen streepjesoverhemden) dat hij conservatief, christen-democratisch (rechts) was.
Opa gaf 3 jaar later ook commentaar op de nieuwe burgemeester van Amsterdam, ‘Alweer een
rotjood.’ Zijn moeder herinnert Theo er aan dat opa 3 jaar lang onder de Duitsers dwangarbeid heeft
verricht. Als zijn broer eindelijk een vriendin heeft en een foto aan oma laat zien, zegt zij’Ach gut, een
zwartje.’ Haar moeder is Indisch in de 2 jaar verkering neemt hij haar nooit mee naar zijn familie.”
2
