GESCHIEDENIS
HC DE VERLICHTING
EMPIRISME EN RATIONALISME. De Verlichting komt voort uit de
Wetenschappelijke Revolutie (16e en 17e eeuw). Tijdens de
Wetenschappelijke Revolutie ging men op een systematische
manier kennis verwerven door middel van empirisme en
rationalisme. Empirisme houdt in dat je nieuwe kennis opdoet
door waarneming, ervaring en experiment. Rationalisme houdt in
dat je nieuwe kennis op doet door je verstand te gebruiken.
Tijdens de Wetenschappelijke Revolutie werd besloten dat goed
wetenschappelijk onderzoek gebaseerd moet worden op
empirisme en rationalisme. Deze nieuwe manier van onderzoek
doen heeft gevolgen.
De natuurwetten werden ontdekt.
De vooruitgangsgedachte ontstond. De vooruitgangsgedachte
houdt in dat wetenschappers uit de 16e/17e/18e eeuw een
gevoel van optimisme kregen, omdat er nieuwe kennis kon
worden opgedaan. Dit optimisme is een kenmerk van de
Verlichting.
Verlichte denkers gingen voortborduren op de
Wetenschappelijke Revolutie. De Verlichting is een stroming
van geleerden die meende dat alles met behulp van het
verstand kon worden verklaard. Wetenschappers uit de
Wetenschappelijke Revolutie deden dit al, maar paste dit vooral
toe op de natuur. Verlichte denkers dachten dat alles met het
verstand kon worden verklaard en dus niet alleen hoe de natuur
in elkaar zat.
De Verlichting zorgde ervoor dat dat er grote veranderingen
kwamen in het denken over de samenleving. De samenleving
was tot ver in de 18e eeuw gebaseerd op erfelijke rechten en
plichten of religieuze ideeën. De adel, de vorsten en de kerk
hadden al eeuwenlang heel veel macht. Het gewone volk
leefden op de manier hoe de adel, de vorsten en de kerk dat
wilden. Het gewone volk leefden een leven dat gebaseerd was
op tradities en bijgeloof. De verlichte denkers vonden deze
sociale verhoudingen die al eeuwenlang zo waren helemaal
niks, omdat het eigen verstand niet werd gebruikt. In de
periode van de Verlichting kwam er langzamerhand een
,samenleving gebaseerd op de rede, waar mensen dus wel zelf
nadachten en niet eeuwen oude sociale verhoudingen volgden.
GEMATIGDE EN RADICALE VERLICHTING. Verlichte denkers wilden de
samenleving verbeteren. Verlichte denkers dachten daarom na
over allerlei aspecten van de samenleving:
Ze dachten na over de politiek: ze dachten na over waar
de soevereiniteit moest liggen (bij de koning of bij de
bevolking?). Soevereiniteit gaat over wie het voor het zeggen
heeft in een land/ wie de hoogste macht heeft. De
verlichte denkers dachten verder na over de relatie tussen
de vorst en onderdaan en de relatie tussen de staat en de
burgers. Ook dachten de verlichte denkers na over de
vrijheid en gelijkheid van de burgers (dit zegt ook wat over
de sociale verhoudingen).
Ze dachten na over religie: de kerk had in de 18 e eeuw nog
heel veel macht. Verlichte denkers waren zelf vaak ook
gelovig, maar ze begonnen vragen te stellen over hoeveel
invloed God had op het dagelijks leven. Er waren verlichte
denkers die vonden dat deze invloed niet heel groot was.
Ze dachten ook na over de hoeveel invloed de kerk moest
hebben op het bestuur van een land/moet er een scheiding
van kerk en staat komen. In de 18e eeuw waren er
vanwege het geloof ook veel oorlogen. De verlichte
denkers dachten na of er niet meer religieuze tolerantie
moest komen: moet elk geloof worden geaccepteerd?
Er waren twee stromingen onder de verlichte denkers: de
gematigde verlichte denkers en de radicale verlichte denkers. De
gematigde verlichte denkers wilden wel wat verandering in de
samenleving, maar vonden dat er een balans moest worden
gezocht tussen de oude ideeën en de nieuwe verlichte ideeën.
De radicale verlichte denkers waren voor grote veranderingen
in de samenleving: ze vonden dat democratie, gelijkheid en
vrijheid van meningsuiting de basis van de samenleving
moesten vormen. Dit ging in tegen de ideeën die al eeuwenlang
bestonden.
Immanuel Kant was een Duitse verlichte denker. Kant gaf een
definitie van wat de verlichting inhield; Sapere Aude!; durf je
verstand te gebruiken! (neem niet zomaar alles aan, maar denk
na over dingen). Immanuel Kant vond dat de meeste mensen
, niet gewend zijn om hun verstand te gebruiken doordat ze lui
en laf zijn. Kant vond daardoor dat het volk slechts langzaam
verlicht kon worden; hij sprak hier radicale verlichte denkers
mee aan. Kant vond namelijk dat niet alles in één keer moest
veranderen, het zou beter zijn als alles stapje voor stapje zou
gaan. Immanuel Kant stond dus meer aan de kant van de
gematigde verlichte denkers. Kant vond ook dat te veel nadruk
op het rationalisme door radicalen niet goed was; hij vond dat je
alleen maar verder komt als je het rationalisme combineert met
het empirisme: kennis zonder rede kan niet bestaan en kennis
zonder ervaring is inhoudsloos en nutteloos. Kant pleitte dus
voor een vermenging van het rationalisme en empirisme; deze
zaken versterken elkaar.
INVLOED VAN GOD. Het traditionele idee van de invloed van god op
het dagelijks leven was:
God heeft de wereld geschapen.
God staat buiten de wereld en heeft alle invloed op het
dagelijks leven en hij heeft alle touwtjes in handen.
De verlichte denker Baruch de Spinoza uit Portugal had hele andere
radicale ideeën over God, die de traditionele ideeën van de
katholieke kerk onderuithaalden.
God is de schepping. Alles wat bestaat is een verschijning
van God.
God is dus geen buitenstaander die ingrijpt in het dagelijks
leven en heeft geen invloed op het lot en de handelingen
van mensen.
Alles verloopt in de schepping volgens natuurwetten.
Wonderen bestaan dus niet.
Spinoza ging op een rationele manier naar de invloed van god
op het dagelijks leven kijken. Hij ging tegen alle traditionele
ideeën van de kerk en over het geloof in. Er was veel kritiek op
de ideeën van Spinoza (ook in de tolerante Republiek) met
name van strenge calvinisten.
HET SOCIAAL CONTRACT. Het sociaal contract heeft te maken met
de vraag ‘waar ligt de soevereiniteit?’. Soevereiniteit houdt in
wiens wil er wordt eruit gevoerd; van het volk, de koning of een
andere kleine groep?
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper bkarseboom. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,49. Je zit daarna nergens aan vast.
