“Een exploratief onderzoek naar de invloed van de
kenmerken, leeftijd en lengte dienstverband op de
veranderbereidheid van oudere medewerkers
werkzaam bij het UWV, SMZ, Noord- Holland
Noord en de rol van de leidinggevende ”
Naam: Vittali M.G.P NCOI Opleidingen
Studentnummer: 2473622 Master Management Cultuur en Verandering (MCC)
Datum: 19-01-2021 Onderzoekslijn: Slaagfactoren bij verandermanagement
Scriptiebegeleider: R. Heijblom
,Voorwoord
Voor u ligt de scriptie geschreven in het kader van de afronding van mijn studie Master Management
van Cultuur en verandering (MCC) aan de NCOI.
Nu het resultaat van mijn afstudeeronderzoek voor me ligt, kan ik terugkijken op een drukke maar
leerzame periode. Leerzaam door het UWV als organisatie, maar ook de medewerkers beter te leren
kennen. Op persoonlijk vlak was het meer dan leerzaam, omdat in de afgelopen periode kennis heb
mogen maken met alle onderdelen van het doen van onderzoek. Naast het werk met de nodige
uitdagingen was het een dynamische, soms hectische tijd, waardoor het afronden meer dan goed
voelt.
De interesse in onderwerp van dit afstudeeronderzoek, heeft zijn oorsprong in mijn eerste
kennismaking met het UWV als manager en de gesprekken die ik heb gevoerd met mijn teams.
Teams waarbij vele veranderingen de revue zijn gepasseerd en waar “nuttig” zijn voor de organisatie
een belangrijk thema bleek. Je nuttig voelen, een toegevoegde waarde zijn en ergens bij horen. Voor
iedereen een belangrijke invulling van het leven. De reden waarom ik dit onderwerp heb gekozen!
Ter afronding wilde ik mij verdiepen in de wijze waarop mensen binnen organisatieveranderingen
omgegaan wordt met medewerkers. Het is dan ook niet verwonderlijk dat het in kaart brengen van de
veranderingsbereidheid van medewerkers bij het UWV, en het onderzoeken door welke factoren deze
veranderingsbereidheid beïnvloed wordt, mij gedurende de hele onderzoeksperiode is blijven boeien.
De totstandkoming van dit afstudeeronderzoek is echter niet alleen te danken aan de interesse in het
onderwerp. Graag dank ik een ieder die heeft geholpen met het tot stand komen van deze scriptie. In
het bijzonder de (oud)collega's van het UWV, kantoor Alkmaar, die ondanks de drukte en hectiek tijd
hebben vrijgemaakt en niet te vergeten Ruud Heijblom, mijn scriptiebegeleider.
Ik wens u veel plezier met het lezen!
Mauro Vittali
Rijsenhout, December 2020
Master scriptie MCC, Een exploratief onderzoek naar de invloed van de kenmerken, leeftijd en lengte dienstverband op de veranderbereidheid
van oudere medewerkers werkzaam bij het UWV, SMZ, kantoor Alkmaar en de rol van leiderschap, Mauro Vittali, 2020
1
,Inhoud
Voorwoord............................................................................................................................................. 1
Samenvatting......................................................................................................................................... 3
Hoofdstuk 1 Inleiding............................................................................................................................. 4
1.1 De organisatie..........................................................................................................................4
1.2 Missie en Visie UWV................................................................................................................5
1.3 Inleiding onderwerp.................................................................................................................5
1.4 Probleemstelling......................................................................................................................6
1.5 Afbakening van het onderzoek................................................................................................8
1.6 Wetenschappelijke en maatschappelijke relevantie..............................................................................................................8
1.7 Opbouw onderzoek................................................................................................................................................................8
Hoofdstuk 2 Theoretisch kader.............................................................................................................. 9
2.1 Inleiding..................................................................................................................................................................................9
2.2 Weerstand & Veranderbereidheid..........................................................................................................................................9
2.2.1 Moeten, willen en kunnen veranderen...............................................................................10
2.3 Oudere medewerker en veranderingen...............................................................................................................................13
2.3.1 Leeftijd en Generaties.........................................................................................................13
2.3.2 Generatie X.........................................................................................................................13
2.3.3 (Bij)Scholing........................................................................................................................14
2.3.4 Veranderbereidheid oudere medewerkers.........................................................................14
2.3.5 Lengte dienstjaren..............................................................................................................15
2.3.6 Leeftijd en behoeften..........................................................................................................15
2.4 Leiderschap..........................................................................................................................................................................17
2.4.1 Leiderschap bij verandering................................................................................................18
2.4.2 Leiderschap en de oudere medewerker.............................................................................20
2.5 Definitief conceptueel model................................................................................................................................................20
2.6 Samenvatting.......................................................................................................................................................................21
Hoofdstuk 3 Methode van onderzoek.................................................................................................. 21
3.1 Onderzoeksontwerp.............................................................................................................................................................21
3.2 Literatuuronderzoek.............................................................................................................................................................22
3.2.1 Documentanalyse.............................................................................................................................................................22
3.2.2 Enquête medewerkers SMZ................................................................................................22
3.2.3 Onderzoekspopulatie..........................................................................................................23
3.2.4 Bruikbaarheid, betrouwbaarheid en validiteit....................................................................23
3.3 Dataverzameling..................................................................................................................................................................23
Hoofdstuk 4 Onderzoeksresultaten...................................................................................................... 24
Master scriptie MCC, Een exploratief onderzoek naar de invloed van de kenmerken, leeftijd en lengte dienstverband op de veranderbereidheid
van oudere medewerkers werkzaam bij het UWV, SMZ, kantoor Alkmaar en de rol van leiderschap, Mauro Vittali, 2020
2
, 4.1 Inleiding................................................................................................................................................................................24
4.2 Resultaten enquête..............................................................................................................................................................24
4.3 Resultaten DINAMO-vragenlijst...........................................................................................................................................27
Hoofdstuk 5 Conclusie en aanbevelingen............................................................................................30
5.1 Inleiding................................................................................................................................................................................30
5.1.1 Conclusies...........................................................................................................................31
5.1.2 Aanbevelingen....................................................................................................................32
5.1.3 Reflectie..............................................................................................................................34
Literatuur....................................................................................................................................................................................35
Bijlage 1: Uitnodiging medewerkers Enquête............................................................................................................................38
Bijlage 2: Vragen enquête medewerkers + Antwoorden...........................................................................................................39
............................................................................................................................................................. 41
Bijlage 3: Antwoorden open vraag enquête “Welke betekenis heeft het werk voor u?” (NB: Maatschappelijke relevantie,
zinvol werk komt veelvuldig terug).............................................................................................................................................45
Bijlage 4: Antwoorden extra vraag enquête (filmpje).................................................................................................................46
Bijlage 5: DINAMO uitnodiging..................................................................................................................................................48
............................................................................................................................................................. 48
Samenvatting
Doormiddel van literatuuronderzoek is het begrip veranderbereidheid onderzocht. Variabelen die zijn
meegenomen in het onderzoek zijn: leeftijd en dienstjaren. Het onderzoek, gedaan onder de oudere
medewerkers* (n=69) van Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV). Alkmaar, divisie
sociaal medische zaken, geeft vervolgens een beeld van de groep als geheel die de theorie toetst als
het gaat om kenmerken. Naast de enquête is er een DINAMO-vragenlijst (Metselaar, 1997) verspreid
onder dezelfde groep medewerkers (n=40), die antwoord moet geven op de vraag hoe het gesteld is
met de veranderbereidheid onder de oudere medewerkers. Ook de rol leiderschap en motivatie
worden vanuit de theorie belicht. De centrale onderzoeksvraag is:
“Wat is de invloed van de kenmerken, leeftijd en jaren dienstverband op de veranderbereidheid van
de oudere medewerker binnen het UWV, SMZ-district Noord-Holland-Noord en de rol van de
leidinggevende?"
Oudere medewerkers blijken onderling meer verschillen te hebben dan dat er overeenkomsten zijn.
Een bevinding, die voortkomt uit de literatuur (Peeters, Nauta, De Jonge & Schalk, 2005) en ook terug
te zien in de antwoorden vanuit de respondenten. Kalenderleeftijd is geen eenduidige factor, een
ieder voelt en gedraagt zich anders. Diverse literatuur (Schabracq, 1998 en Bontekoning 2017) laat
zien dat leeftijd gepaard gaat met bepaalde generatiekenmerken. De motivatie van medewerkers
veranderd bijvoorbeeld met het toenemen van de leeftijd van extrinsiek naar meer intrinsiek. Voor
generatie X zit dit vooral in zinvol werk, het gevoel mee te tellen en betrokken te worden.
Vanuit de theorie zijn er verschillende gedachtes met betrekking tot ouderen en het omgaan met
veranderingen. Enerzijds wordt er gezegd dat de combinatie van hoge leeftijd en een lange
functieverblijftijd een indicatie is voor een lage veranderingsbereidheid, waarbij het kunnen
veranderen onder druk staat (Baarda et al., 1994). Oudere medewerkers vinden het vaak moeilijk om
zich aan te passen aan veranderingen waaraan zij worden blootgesteld. Andere onderzoeken
(Metselaar & Cozijnsen, 2002) geven aan dat het belangrijk is bij veranderingen dat medewerkers
beschikken over ervaring en kennis. Zo wordt gesteld dat oudere medewerkers een bepaalde
ervaring en wijsheid ontwikkelen die de medewerkers in staat stelt om beter om te gaan met
veranderende omstandigheden.
Master scriptie MCC, Een exploratief onderzoek naar de invloed van de kenmerken, leeftijd en lengte dienstverband op de veranderbereidheid
van oudere medewerkers werkzaam bij het UWV, SMZ, kantoor Alkmaar en de rol van leiderschap, Mauro Vittali, 2020
3