In deze samenvatting over de Nederlandse literatuur van de 18e en 19e eeuw worden de nieuwe stromingen uitgebreid uitgelegd aan de hand van beroemde voorbeelden van werken, romans en gedichten. Onder andere komen de stromingen romantiek, realisme, Fin de Siècle, impressionisme en naturalisme duide...
Samenvatting Nederlands literatuur 18e en 19e eeuw
7 kenmerken van de verlichting:
1. Opstand tegen het gezag: door inzichten in Engeland (door Newton en Locke oa) kwamen de
Franse filosofen in opstand tegen het bestaande gezag. Het individu moest zelf de
antwoorden op alle vragen verzinnen
2. Rationalisme: enorm vertrouwen in de menselijke rede
3. Verlichtingsgedachte: de verlichtingsfilosofen zagen het als hun taak om ook voor de moraal,
de religie en de ethiek een basis te leggen die in overeenstemming was met de
onveranderlijke rede van de mens.
4. Cultuuroptimisme: als de rede en kennis maar zouden toenemen, zou de mensheid een
grote stap vooruit maken. Aan opvoeding van kinderen en het hele volk werd grote aandacht
besteed.
5. Terug naar de natuur: menselijke rede is een gave van de natuur, in tegenstelling tot de kerk
en beschaving. Rousseau: ‘de natuur is goed en de mens is van nature goed.
6. Humanisering van het christendom: geloof moest via de rede worden geïnterpreteerd:
onlogische geloofsopvattingen werden weer verwijderd. Deïsme = men gaat ervan uit dat
God de wereld ooit heeft geschapen, maar dat hij zich daarna niet meer aan de wereld heeft
geopenbaard. God regelt de natuurwetten. Aristoteles ‘God is de eerste oorzaak van het
universum’
7. Mensenrechten: ze streden actief voor de natuurlijke rechten van de burgers. In de
‘Verklaring van de rechten van de mens en burger’ door de Nationale vergadering in 1789
stonden de rechten voor de mens die de basis vormden voor de grondwet in 1814. VRIJHEID,
GELIJKHEID, BROEDERSCHAP
34. Historische achtergrond 1700-1800
- 17e en 18e eeuw: Absolute monarchieën: koninkrijken waarin alle macht op de vorst berustte,
later steeds meer verovering van de politieke macht
- Republiek der Verenigde Nederlanden met een Staten-Generaal (wel machteloos) ipv vorst
- Tweede helft 18e eeuw: twee politieke stromingen -> patriotten: democratie (hulp Franse
revolutionairen), prinsgezinden: aanhangers stadhouders en huis van Oranje
- 1973: fransen vallen Republiek binnen, Willem 5 vlucht naar Engeland, Bataafse Republiek,
1798 eerste grondwet, scheiding Kerk en staat en kiesrechtuitbreiding
- Verlichting bloeide in Frankrijk en Engeland
35. De verlichting
- De wereld is langzaam maar zeker duidelijk, helder, verlicht aan het worden.
- Door het empirisme (onderzoeken) is men tot talrijke nieuwe wetenschappelijke inzichten
gekomen: de ratio is in staat alles op te lossen (=rationalisme)
- Deïsme: de opvatting dat er wel een Opperwezen bestaat, maar dat de verering daarvan in
de vorm van godsdienst zinloos is.
- uitgaan van je eigen goedheid. Het humanisme betekent dat deugdzaamheid in jezelf zit, en
niet in de voorschriften van de staat of de kerk (tolerantie).
, - John Locke: Engels filosoof, empirisme (kennis verkrijgen door zelfstandig nadenken) en
deïsme
- Charles de Montesquieu: trias politica (uitvoerende macht-> regering, wetgevende macht ->
parlement en de rechterlijke macht gescheiden) hierdoor regering gecontroleerd door
vertegenwoordigers van het volk en de rechters kunnen oordelen adhv wetten.
- Voltaire: de essentie van alle godsdiensten is hetzelfde, dus moet je ook elke
geloofsbelijdenis tolereren.
- Optimisme: verkeerd gedrag komt voort uit gebrek van kennis
- Later -> liberalisme: overheid moet zich zo weinig mogelijk bemoeien met de economie,
onderlinge concurrentie en vraag en aanbod is bepalend. Adam Smith
- Nu -> dictatuur is tegenovergestelde van verlichting, Franse en Amerikaanse revolutie
hebben kenmerken van de verlichting
37. Literatuur
In de literatuur:
1. Neoclassicisme = Dit is een strakke vorm van het classicisme. Het was erg verstandelijk en
tegen de uitbundigheid van het maniërisme en vooral de barok. Het neoclassicisme streeft
naar orde, zuiverheid, evenwicht en artistieke samenhang. -> wederzijds huwelijksbedrog
(1714) van Pieter Langendijk.
2. De Encyclopédie van Diderot, waarin alle beschikbare kennis stond. (lezer de juiste rationele
weg te tonen)
3. Didactische literatuur = drie soorten: imaginaire reisverhalen, tijdschriften en
jeugdliteratuur.
- Imaginaire reisverhalen:
Sentimentalisme: preromantiek
Verlichting (met realisme en classicisme) werd opgevolgd door de Romantiek en later Realisme in de
‘Fin de Siècle’:
40. Hieronymus van Alphen – Kleine gedichten voor kinderen (1778-82)
- Schreef eerst anoniem ‘Proeve van kleine gedichten voor kinderen’
- Klein: weinig roem mee te behalen maar hij wilde dat kinderen het konden onthouden
- Aanleiding: maker heeft zelf kinderen, dat er weinig van zulke kleine gedichtjes zijn, hij is
graag voor anderen nuttig, andere vergelijkbare werken vond hij leuk ‘Lieder für kinderen’
- Populair omdat het begrijpelijke taal was voor kinderen en wijze lessen (kenmerk verlichting)
- Hij wil de kinderen aansporen hun verstand te gebruiken, dingen af te vragen en praten.
Onderwerpen: leergierigheid, gehoorzaamheid, naastenliefde, vaderlandsliefde,
godsdienstigheid.
- Rousseau: ‘mensen zijn in wezen goed, maar worden door de maatschappij verpest.’
Kinderen moeten vrijgelaten worden, zo kunnen ze zich zelf goed ontwikkelen tot goede
mensen.
- Gevolg: ontstaan jeugdliteratuur
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper annabusé1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.
