Samenvatting Literatuurgeschiedenis Nederlands Laagland, cursus 8: Voorgeschiedenis en middeleeuwen en cursus 9: Zestiende en zeventiende eeuw, geschikt voor bovenbouw vwo.
3.1 Schrijver en publiek:
Van veel middeleeuwse teksten kennen we de schrijvers niet, we kennen
soms alleen de naam/namen maar weten niets over hun leven en
persoonlijkheid.
Een clericus – iemand met een kerkelijke opleiding, maar niet noodzakelijk
priester. Een clericus was gevormd in de kerk, maar werkte voor adellijke
opdrachtgevers.
Schrijvers in de middeleeuwen kwamen uit de schrijvende beroepsgroepen.
Middeleeuwse literatuur werd in opdracht gemaakt. Schrijvers kenden
daardoor hun publiek goed. schrijvers konden rekening houden met
wensen, verwachtingen en literaire voorkeuren en kennis v.h. publiek.
Een opdrachtgever (mecenas) gaf de opdracht een literair werk te schrijven of
vertalen. Deze betaalde de materiaalkosten en voorzag de schrijver in
levensonderhoud.
Schrijver wilde het publiek vermaken maar wilde zijn publiek vooral iets leren.
Een schrijver was vooral vertaler/bewerker: hij streefde niet naar originaliteit,
maar was bewust v.d. literaire traditie en benoemde voorgangers.
Middeleeuws verhaal gaat altijd terug op een of meerdere andere teksten, de
bronteksten.
Middeleeuwse teksten functioneerden binnen een voorleescultuur.
Omdat teksten deel werden voorgelezen waren ze op rijm: de tekst kon
daardoor beter onthouden worden.
3.2 Ridderroman:
Vanaf 13e eeuw werden er in de Lage Landen ridderromans geschreven.
Verscheidene van deze werden vertaald of bewerkt vanuit het Frans; andere
werden in het Middelnederlands geschreven op basis v. bestaande
ridderverhalen.
Ridderroman was eliteliteratuur – literatuur voor de adel, ridderschap en leden
v.h. patriciaat.
Publiek voor ridderromans is vooral jongeren aan het hof, ridders en ridders in
opleiding.
Ridderromans hadden verschillende functies: educatieve functie, maar ook ter
ontspanning.
Een Oosterse roman gaat hoofs om een liefdesverhaal dat in het Oosten
speelt.
Daarnaast waren er ridderromans spelend in Troje (ook antikiserende romans
genoemd
Karelepiek: middeleeuws verhaal waarin Karel de Grote of zijn vazallen
centraal staan.
De Karelepiek gaat terug op het chanson de geste (liederen over
heldendaden)
Chansons de geste werden bewust gecomponeerd, waarbij gebruik werd
gemaakt van verhalen uit een orale verteltraditie.
, Een aantal chansons de geste gaat terug op een historische gebeurtenis.
Voorbeeld: Chanson de Roland = Roelandslied.
Epische concentratie speelt hierbij een rol: historische feiten over
verschillende personen worden toegedicht aan één beroemd persoon.
In chansons de geste komen twee onderwerpen vaak voor (omdat toen deze
werden geschreven, kruistochten en centralisatiepolitiek actueel waren):
De strijd tegen de heidenen
Spanningen binnen het feodale systeem
Arthurepiek = benaming v. verhalen over koning Arthur en zijn ridders.
In jaren 70 v.d. 12 eeuw werden de eerste Arthurromans geschreven:
In een van de Arthurromans is het hof van Arthur een hoofs
modelwereld waarin geen feodale conflicten bestaan.
De romans hebben een doordachte structuur die een diepere betekenis
moet duidelijk maken.
De verhaalwereld van een Arthurroman is sprookjesachtig.
In een Arthurroman trekt een ridder van Arthur erop uit, hij gaat op
queeste.
Een beroemd handschrift vol verhalen over Arthur en zijn ridders is het
Haagse Lancelotcompilatie.
3.3 Liederen:
Hoofse lyriek = liederen die gaan over hoofse liefde, draait om een minnaar
die een bewonderde maar onbereikbare geliefde aanbidt.
De minnaar verwoordt zijn liefde in termen die ontleend zijn aan de feodaliteit.
De liederen waren variaties op een bekend onderwerp.
De dichters van deze hoofse liederen werkten in dialoog met de traditie.
Veel hoofse liederen beginnen met een Natureingang – de bescrijving van het
ontluikende voorjaar met kwetterende vogels.
3.4 Dierverhaal:
Een dierverhaal is een verhaal met dieren als personages.
De dieren met hun eigenschappen stellen mensen voor: deze ‘dieren als
mensen’ misbruiken de taal.
Van den vos Reinaert lijkt op veel aspecten op een Arthurroman maar op één
belangrijk punt wijkt het af: in een Arthurroman staan hoofsheid, beschaafd
gedrag, zelfbeheersing en gemeenschapsbelang centraal. Reinaerts
slachtoffers laten zich juist leiden door individuele belangen en hebzucht.
het hoofse levensideaal wordt als uiterlijke schijn ontmaskerd.
In de 12e/13e eeuw was de overgang feodale maatschappij stedelijke
samenleving.
De stedelijke samenleving stond kritisch tegenover de machts- en
rechtsuitoefening van de feodale samenleving.
3.5 Geestelijke letterkunde:
De hoofse cultuur was een wereldlijke cultuur.
De geestelijke letterkunde propageren geen wereldlijke cultuur; het hoort bij
de kerkelijke cultuur en gaat over religieuze zaken, kracht v.h. christendom.
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper evagaal. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €2,99. Je zit daarna nergens aan vast.
