Samenvatting sociale psychologie
Reader sociale psychologie
Hoofdstuk 1
1.1 wat is sociale psychologie?
Psychologie: de wetenschap van het gedrag en de psychische processen van het individuele
Sociale psychologie: de wetenschappelijke studie naar de manier waarop gedachten, gevoelens en
gedragingen van mensen worden beïnvloed door de werkelijke of imaginaire aanwezigheid van
andere mensen.
Sociale invloed: het effect dat de woorden, daden of alleen al de aanwezigheid van andere mensen
hebben op onze gedachten, gevoelens, attitudes of gedrag.
Gaat verder dan gedrag: het omvat zowel de gedachten en gevoelens als onze zichtbare
handelingen.
Sociale invloed heeft meer uitingsvormen dan alleen de opzettelijke pogingen tot overreding.
We worden vaak alleen al door de aanwezigheid van anderen beïnvloed, ook volslagen vreemden
met wie we zelf geen contact hebben. Anderen hoeven niet eens aanwezig te zijn om ons te
beïnvloeden: zoals goed of afkeuring, van ouders, vrienden en leraren. Soms botsen die invloeden.
1.1.1 wat kunnen we over sociale invloed vertellen?
Mensen zijn niet altijd bewust van zijn oorsprong van hun eigen reacties en gevoelens.
De meeste mensen hebben moeite om te begrijpen hoeveel macht de omgeving kan hebben op de
gevoelens en gedachten van mensen.
Vaak zien we dat we ons beter voelen wanneer we iemand de schuld kunnen geven van een dergelijk
drama. Het reduceert onze verwarring, maar het mag geen vervanging zijn voor een grondig inzicht
in de complexiteit van situaties die tot dit soort gebeurtenissen leiden. (aanslagen,
zelfmoordpogingen).
Sociaal psychologen willen weten welke van deze verklaringen – of heel andere – het meest
waarschijnlijk is.
Als wetenschappers hebben we het doel objectieve antwoorden te vinden op zeer uiteenlopende
belangrijke vragen. Om vragen te kunnen beantwoorden, moeten sociaal psychologen eerst een
schatting doen op basis van onderbouwde aannames, dat wil zeggen een hypothese opstellen.
Een van de taken van de sociaal psycholoog is het formuleren van de gefundeerde veronderstellingen
(=hypothesen) over de specifieke situaties waarin hetzij de ene, dan wel andere uitkomst zal
optreden. Na het opstellen van een hypothese ontwerpt de sociaal psycholoog een experiment dat
gedetailleerd genoeg is om de situaties op te roepen die tot de ene of de andere uitkomst zullen
leiden. Nog een taak is het onderzoeken van specificaties van de omstandigheden waaronder het een
of het ander het waarschijnlijkst is.
De sociale psychologie onderscheidt zich vooral doordat ze zich niet zozeer bezighoudt met sociale
situaties in een objectieve betekenis, maar doordat ze zich in eerste instantie richt op de manier
,waarop mensen beïnvloed worden door hun interpretatie, of construct, van hun sociale omgeving.
Het is begrijpen en interpreteren. In hun ogen is dat belangrijker dan te weten wat de objectieve
eigenschappen van die sociale wereld precies zijn.
Construct: de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen en interpreteren.
De sociale psychologie hecht dus veel belang aan de manier waarop mensen de sociale wereld
interpreteren en daarom besteden sociaal psychologen speciale aandacht aan de wortels van deze
interpretaties.
Determinant: bepalende factor in een ontwikkeling of toestand.
Een ander kenmerk waarop de sociale psychologie zich van verwante disciplines onderscheidt, is dat
het een op experimenten gebaseerde wetenschap is.
1.1.2 waarin verschilt sociale psychologie van de meest verwante disciplines?
Individuele verschillen: die aspecten van de persoonlijkheid van mensen die hen onderscheiden van
andere mensen.
De inzichten van persoonlijkheidspsychologen onze kennis over het menselijk gedrag vergroten, zijn
sociaal psychologen ervan overtuigd dat je, als je gedrag primair op gerond van
persoonlijkheidsfactoren probeert te verklaren, een essentieel onderdeel van het verhaal buiten
beschouwing laat: namelijk de machtige rol van de sociale invloed.
De situatie is bepalend hoe je gedrag overkomt naar anderen: grote groep verlegen, een op een thuis
heel gezellig en flapuit.
Sociologie richt zich op onderwerpen als sociale klasse, sociale structuur en sociale instituties. Er is
overlapping tussen sociologie en sociale psychologie. Het verschil is dat sociologie zich niet
concentreert op de psychologie van het individu, maar naar de samenleving als geheel kijkt. Het
analyse niveau is de groep of een sociaal systeem.
Voor sociaal psychologen is het analyseniveau het individu in de context van een sociale situatie.
Waar het steeds om gaat, is dat wanneer we proberen iemands gedrag in een complexe situatie te
begrijpen zonder dat we die situatie volledig doorzien, de meeste mensen die oorzaak van dat gedrag
zullen zoeken in de persoonlijkheid van de betrokkene. En dat feit – dat we dikwijls geen rekening
houden met de situatie – is belangrijk voor sociaal psychologen, omdat het een ingrijpende invloed
heeft op hoe mensen met elkaar omgaan.
Het doel van sociale psychologie is het identificeren van de universele eigenschappen van de
menselijke natuur die maken dat iedereen gevoelig is voor sociale invloed, onafhankelijk van sociale
klasse of cultuur. het doel van sociaal psychologen is dergelijke universele wetten te ontdekken,
maar ook culturele verschillen te ontdekken in de manier waarop deze wetten tot uiting komen.
Cross cultureel onderzoek is uiterst waardevol, omdat hierdoor de theorieën worden aangescherpt,
ofwel doordat hun universaliteit
wordt aangetoond, ofwel doordat
er aanvullende variabelen naar
voren komen waarmee we
uiteindelijk meer accurate
voorspellingen kunnen doen over
het menselijk sociaal gedrag.
, 1.2 de macht van de situatie
het gaat er om dat de meeste mensen, zonder belangrijke informatie over een situatie, iemands
gedrag proberen te verklaren op grond van iemands persoonlijkheid. Ze concentreren op de
buitenkant, maar niet in wat voor situatie diegene leeft. Het feit dat veel mensen vaak geen rekening
houden met de situatie, is belangrijk voor sociaal psychologen, want dat heeft grote invloed op de
manier waarop mensen met elkaar omgaan.
De sociaal psycholoog die mensen ervan probeer te overtuigen dat hun gedrag grotendeels wordt
bepaald door hun sociale omgeving, heeft het niet gemakkelijk: we hebben allemaal de neiging om
het gedrag van mensen te verklaren in termen van hun persoonlijkheid fundamentele
attributiefout.
Fundamentele attributiefout: neiging om de mate waarin iemands gedrag wordt veroorzaakt door
interne, dispositionele factoren te overschatten en de rol van externe, situationele factoren te
onderschatten.
Bizar gedrag willen we onszelf geruststellen dat die mensen bijvoorbeeld gestoord zijn. Dat geeft het
gevoel dat het je nooit zal overkomen. Maar dit vergroot de persoonlijke kwetsbaarheid voor
mogelijk destructieve sociale invloeden, omdat ons bewustzijn van onze eigen ontvankelijkheid voor
sociaalpsychologische processen daalt. Als we de macht van de situatie niet doorgronden, hebben
we de neiging om het probleem overdreven te vereenvoudigen. De overdreven vereenvoudiging kan
ertoe lijden dat we geneigd zijn het slachtoffer de schuld te geven.
Competitief spelen: alleen aan jezelf denken
Coöperatief spelen: aan jezelf en aan de ander denken
We denken aan de persoonlijkheid van onze vrienden en baseren daar ons antwoord op. Bij het
formuleren van onze voorspellingen staan we meestal nauwelijks stil bij de aard van de sociale
situatie.
Ogenschijnlijk onbelangrijke kenmerken van de sociale situatie kunnen een enorme invloed hebben
die veel groter is dan de verschillen tussen de persoonlijkheden van de betrokkenen. Dat wil niet
zeggen dat persoonlijkheden niet van elkaar verschillen of dat ze onbelangrijk zijn: ze bestaan en zijn
vaak heel belangrijk. Maar we hebben geleerd dat de sociale situatie en de omgeving zo machtig
kunnen zijn dat ze op bijna iedereen een dramatisch effect kunnen hebben.
1.3 de macht van sociale interpretatie
we kunnen wel zeggen dat de sociale situatie vaak een ingrijpend effect heeft op het menselijk
gedrag, maar wat is sociale situatie? Een manier om deze term te definiëren is de objectieve
eigenschappen van de situatie te bepalen, zoals hoe belonend die situatie is voor mensen, en
vervolgens te kijken naar het gedrag dat door die objectieve eigenschappen onstaat.
Als een gedrag wordt beloond, is de kans groot dat we daarmee doorgaan. Als een gedrag wordt
bestraft, is de kans groot dat het gedrag afneemt en uiteindelijk eindigt.
Behaviorisme: stroming in de psychologie die de stelling verdedigt dat men, om menselijk gedrag te
kunnen begrijpen, slechts hoeft te kijken naar de bekrachtigende eigenschappen van de omgeving –
dat wil zeggen: hoe positieve en negatieve gebeurtenissen in de omgeving verband houden met
specifieke gedragingen.
