Onderwijsgroep 5. Deviantie en criminaliteit in de stad
Leerdoelen bij probleem 1.
Gelezen bronnen:
Newburn
Becker
Kolthoff
Van Swaaningen
Wat is criminaliteit?
Newburn
Edwin Sutherland
Criminologie omvat het maken van weten, het breken van wetten en de reactie vanuit de
samenleving op het breken van wetten. De leer kijkt naar 3 aspecten:
1. De leer van de misdaad (criminaliteit)
2. De leer van degenen die misdaden plegen (daders)
3. De leer van criminal justice en strafsystemen (rechtbanken, vervolging)
Hillyard & Tombs kritische criminologie
Volgens hen moet de focus niet liggen op criminaliteit, maar op sociale schade. Hierbij
hebben ze 4 kritiekpunten:
1. Misdaad heeft geen ontologische werkelijkheid (wat we misdaad noemen hangt af
van de context vb. geen moord in oorlogstijd, wel in vredestijd)
2. Criminologie zet de mythe van misdaad voort (er wordt gepraat over criminaliteit alsof
het niet problematisch is, want er wordt telkens een uitleg voor gegeven)
3. Misdaad bestaat uit vele kleine gebeurtenissen (die bijvoorbeeld weinig of geen
fysieke of financiële gevolgen hebben, soms zelfs geen slachtoffer)
4. Misdaad sluit vele serieuze vormen van schade uit (sommige zaken worden niet
gezien als crimineel, terwijl ze veel schade aan kunnen richten belastingfraude)
Visies over criminaliteit
Misdaad en strafrecht
Er is sprake van criminaliteit binnen het strafrecht, wanneer een daad kan leiden tot
vervolging en/of straf in de rechtszaal. Deze visie helpt ons echter niet om te begrijpen
waarom iets als crimineel gezien wordt, hiermee kunnen we het slechts identificeren.
Kritiek: als er geen wetten zouden zijn, dan zou er volgens deze visie ook geen misdaad
bestaan. Daarnaast worden daden waarvoor iemand niet veroordeeld wordt niet beschouwd
als crimineel.
Edwin Sutherland: een essentiële eigenschap van criminaliteit is, dat het gedragingen bevat
die door de staat verboden zijn als het de staat schade aandoet, en waartegen de staat een
straf uit kan voeren als laatste redmiddel.
Misdaad als een sociaal construct
Mensen met deze visie zien criminaliteit als een label dat aan bepaalde acties in bepaalde
situaties wordt gegeven, als product van cultuurgebonden sociale interactie.
Edwin Schur: misdaad is geen vast gegeven, want strafrecht verschilt internationaal.
Het labelen van deze daden (= criminalisering) is vanuit deze visie logischerwijs bestemd
voor een kleine groep binnen de samenleving.
Nils Christie: criminaliteit bestaat niet, er bestaan alleen daden en betekenissen waaraan in
bepaalde contexten het label ‘misdaad’ wordt gegeven.
Criminaliteit is geen vast gegeven. Het is bijvoorbeeld veranderlijk over de tijd en is anders
per land. De verschillen tussen landen worden wel steeds kleiner door de globalisering.
Internationaal recht is lastig uit te voeren in de praktijk, juist omdat we allemaal andere
definities en interpretaties van criminaliteit hebben.
,Criminologie in GB is een vrij jonge leer, werd pas onderwezen vanaf 1921-22 en was
voornamelijk voor psychiaters.
Becker
Sociale groepen maken hun eigen regels en proberen die af te dwingen. In bepaalde
situaties gelden volgens hun geode en slechte gedragingen. Personen die zich hier niet aan
houden worden gezien als outsiders. Andersom kan iemand die buiten de groep valt juist de
groep zien als outsiders.
Regels kunnen formeel en wettelijk vastgelegd zijn en worden gehandhaafd door
bijvoorbeeld de politie, maar ze kunnen ook informele afspraken zijn waarbij ze door
verschillende soorten informele sancties worden gehandhaafd.
In hoeverre iemand als een outsider wordt gezien, is verschillend per situatie. Zo wordt
iemand die een keer heel veel alcohol drinkt nauwelijks gezien als outsider, iemand die steelt
meer en iemand die een moord pleegt zien we als iemand die mijlenver van ons vandaan
staat.
Definities van deviantie
Het is moeilijk voor wetenschappers om met een goede definitie voor deviantie te komen. Er
zijn dan ook verschillende benaderingen.
Statistische benadering (alles dat afwijkend is van het normale/het gemiddelde)
Pathologische visie (aanwezigheid van een ziekte/afwijking geen consensus)
Sociologisch-functionalistisch (dysfunctioneel voor doelen van de groep)
Sociologisch-relativistisch (falen in het gehoorzamen aan de groepsregels)
Sociale groepen creëren deviantie door regels te maken, waarbij het overtreden ervan
deviantie maakt. Als je het op deze manier bekijkt is deviantie dus niet een eigenschap van
een daad, maar eerder een consequentie van de regels die anderen hebben gemaakt. Deze
manier van labelen is niet onfeilbaar en daardoor is deviantie moeilijk te bestuderen.
Daarnaast is zo’n groep ook niet homogeen en zullen nooit alle deviante gevallen erin
meegenomen zijn.
De regels van een groep/samenleving worden niet altijd door iedereen goed gevonden. Zo
kan een deel van de bevolking een bepaalde formele wet bijvoorbeeld niet gepast vinden.
ook kan het zo zijn dat leden binnen een groep het oneens zijn met één van de idealen van
de groep.
Vaak worden regels ons opgelegd. Over het algemeen worden regels ook opgesteld door
volwassenen voor jongeren. Dit wordt geaccepteerd, want jongeren zouden niet wijs en
verantwoordelijk genoeg zijn om zelf goede regels op te stellen. Een dergelijke verhouding
geldt eigenlijk voor al het maken van regels: de groepen met de beste sociale positie (die
macht en middelen hebben) maken de regels en handhaven die.
Kolthoff
Wat we crimineel gedrag noemen hangt af van de gevolgen die het gedrag heeft voor zowel
de slachtoffers als de samenleving, van de (morele) opvattingen van de machthebbers, van
de publieke opinie, en vaak ook van de context waarin het gedrag plaatsvindt. Wat als
crimineel wordt gedefinieerd kan dus over de tijd veranderen.
Decriminaliseren: het schrappen van een strafbaar feit (overspel vroeger strafbaar, nu niet)
Criminaliseren: nieuwe feiten strafbaar maken (verkrachting binnen huwelijk nu strafbaar)
Tussen crimineel en niet-crimineel gedrag ligt geen scherpe en onbetwiste grens
mishandeling is strafbaar, maar wat valt er onder mishandeling?
Criminaliteit als sociaal construct
Criminaliteit is een sociaal construct, het is wat we zo noemen, waarover binnen de
samenleving afspraken zijn gemaakt.
,Bonger: criminaliteit is een ernstige antisociale handeling, waarop de staat door toevoeging
van leed bewust reageert
Sellin: criminaliteit is één van de vele verschijningsvormen van regel overschrijdend gedrag
Sutherland: voegde het element ‘maatschappelijke schade’ toe. Hij beschouwde
wederrechtelijk of onrechtmatig gedrag als criminaliteit, ook als dat niet zo in de
strafwetgeving was opgenomen, maar door andere rechtsgebieden werd gereguleerd.
Van Swaaningen
In onderzoek gaan criminologen er vaak vanuit dat mensen wel weten wat het begrip
criminaliteit inhoudt, door er geen definitie aan te geven. Terwijl, als ze het over de betekenis
van het woord hebben, ontstaat er vaak discussie. Toch is er enige consensus: de uitleg van
het begrip criminaliteit is afhankelijk van hoe we tegen de samenleving en de overheid
aankijken en welke normen en waarden we het belangrijkst achten. Dit verschilt van mens tot
mens, en van tijd tot tijd, en dus ook onze kijk op criminaliteit.
David Garland: criminologie heeft een zwakke epistemologische basis, omdat het zich
vooral via externe factoren en toevalligheden ontwikkelt.
Ontwikkeling van de criminologie
Émile Durkheim
Koppelde criminaliteit los van religie en bracht het i.v.m. culturele ontwikkelingen
Beschouwde criminaliteit als universele inbreuk op de collectieve moraal
Zag criminaliteit als een normaal maatschappelijk verschijnsel (i.p.v. pathologie)
Draagt bij aan de vorming van een collectief geweten
Willem Bonger (1932)
Criminaliteit als subcategorie van alle immorele en maatschappelijk schadelijke
handelingen waartegen de overheid d.m.v. straf optreedt
Kritiek: wat is maatschappelijke schade? Schade voor wie?
Thorsten Sellin (1938)
Criminologen dienen algemene gedragsnormen te bestuderen
Criminaliteit is één van de vormen van regel overtredend gedrag
Normen en waarden zijn sterk cultuur- en tijdsgebonden
Edwin Sutherland (1945)
Witteboordencriminaliteit
Domein van criminologie uitbreiden: alle maatschappelijk schadelijk handelen waarop
met juridische middelen kan worden gereageerd
Becker (1963)
Nadruk op labelling (anders dan straf/reactie van Bonger en Sutherland)
Becker heeft (in tegenstelling tot Durkheim) een pluralistische kijk op normen en
waarden: ‘sommige sociale groepen weten hun normen aan andere op te leggen’
3 fasen van labelling: regels maken, regels toepassen op personen en ze van het
etiket outsider voorzien
Hulsman (1986)
Er moet beter inhoudelijk naar zaken worden gekeken, want criminaliteit is geen
afgebakend objectief begrip, maar juist heel veranderlijk en subjectief. Sociaal
construct is geen goede oplossing, want dan kan er niet objectief naar criminaliteit
gekeken worden.
Kritische criminologen hanteren in de jaren 70 een conflict perspectief: een invloedrijke
minderheid legt zijn normen op aan een machteloze meerderheid.
In de hedendaagse culturele criminologie wordt er vooral gewezen op de aantrekkelijke
kanten van criminaliteit. Officieel wordt het verworpen en afgewezen, maar in o.a. films en
series worden criminele gedragingen verheerlijkt.
Criminaliteit is een containerbegrip, waaronder zeer uiteenlopende handelingen vallen.
Criminaliteit als vorm van sociale controle
, Motieven van daders: zoeken naar spanning en sensatie, neutraliseringstechnieken
(gedrag goedpraten), en criminaliteit als sociale controle (ze menen een goede daad te
verrichten). Een voorbeeld hiervan in Nederland is de moord op Pim Fortuyn. Ook
afrekeningen binnen het criminele circuit behoren tot deze categorie.
4 scenario’s waarin criminaliteit wordt gepleegd om sociale controle uit te oefenen:
1. Criminele circuit: drugsdealers kunnen niet naar de politie om betaling af te dwingen
2. Zelf oplossen wanneer eigen succeskansen laag worden ingeschat
3. Wanneer het recht te laat komt: burgers nemen zelf het recht in handen
4. Onbevredigende uitkomst van juridische procedure leidt tot eigenrichting
Een belangrijk argument van plegers van criminaliteit als sociale controle is dat er geen
onschuldige buitenstaanders worden getroffen, maar dat het slachtoffer het verdient.
Scott Greer & John Hagan definitie criminaliteit
Iets is crimineel, omdat iemand in staat was het legitiem te verbieden en dit ook heeft
gedaan. Hiermee wordt iedere aard van bepaalde praktijken ontweken.
Moral entrepeneur (= morele kruisvaarder): zorgt voor criminalisering van daden. Voor het
krijgen van publieke aandacht voor je zaak kunnen moral panics zeer behulpzaam zijn. Zo’n
moral panic ontstaat door een morele verontwaardiging over afwijkende gedragingen die
misschien niet eens zo vreselijk schadelijk zijn, maar die wel de burgerlijke moraal te kakken
zetten. Met zo’n moral panic wordt de lijn tussen goed en slecht op scherp gezet.
Atypische morele kruisvaarders dringen aan op criminalisering om bijvoorbeeld
emancipatoire redenen, als tegen verkrachting in het huwelijk, racisme of milieuvervuiling.
Het beeld en de kennis die wij van criminaliteit hebben komen voornamelijk via verhalen van
bekenden. Ons beeld wordt bepaald door het uitzonderlijke (Marcus Felson). Deze feiten
worden gegeneraliseerd en daardoor ziet men het uitzonderlijke als het normale.
Daarnaast wordt ons beeld natuurlijk gevormd, of eigenlijk vervormd door de media. Met hun
grote bereik wordt ons algemene beeld beïnvloed. Maar ook zij laten het uitzonderlijke zien.
Multidimensionale benadering van criminaliteit (Stuart Henry & Mark Lanier prisma)
