Hoofdstuk 8
Model van Gross: Een model over emotieregulatie biedt een ordenend kader om het ervaren van
stress te reguleren. Dit model is ontwikkeld voor emotieregulatie, maar omdat pijn een emotionele
dimensie heeft is het ook daar toepasbaar.
Er bleek bijvoorbeeld dat benauwdheid evenals pijn een overlap heeft met emotienetwerken in de
hersenen, net zoals vermoeidheid. Daarom verwijst et model van Gross niet alleen naar het
reguleren van emoties, aar ook naar het reguleren van de emotionele dimensie pijn.
Psychologische interventiemogelijkheden bij stressmanagement: Situatie schets, situatie
modificaties, aandacht en cognities.
Situatie schets
De patiënt kan proberen de negatieve emoties en stress proactief te voorkomen. Ze staan vaak voor
de keuze of ze iets wel of niet gaan doen. Allerlei kleine of grote levensbeslissingen bepalen of het
pad dat de patiënt loopt, naar negatieve of positieve emoties gaan.
Binnen de Fysiotherapie zijn er 3 keuze gebieden relevant:
- Specifieke beslissingen rond ziekte en gezondheid: wel of niet de pijn en zwelling van reuma
negeren?
o Hierbij kan de fysiotherapeut vanuit beroep specifieke kennis de patiënt informeren
over de gevolgen van bepaalde keuzes op zijn klachten.
- Algemene leefstijlbeslissingen in relatie tot ziekte en gezondheid: minder koffie, voldoende
slaap etc.
o Het is niet de kern van fysiotherapie maar is zowel vanuit gezondheidsperspectief als
algemeen humaan perspectief ( medemens bijstaan) verdedigbaar.
- Levensgeluk nastreven, stress voorkomen.
o Hierbij treedt de fysiotherapeut vooral als mens naar voren die door scholing, lezen
en levenservaring een aanzienlijke dosis levenswijsheid heeft verworven. De fysio
adviseert niet, maar vormt voor de patiënt een spiegel of zelfs een sparringpartner.
Keuzes in leefstijl:
Cafeïne gebruik:
Gematigd cafeïne gebruik kent een aantal positieve effecten. Zoals het in lichte mate verbeteren van
taakprestaties die verminderen door vermoeidheid, slaapgebrek of langdurige oplettendheid. Een
normale dosis heeft ook een positief effect op subjectief welzijn, blijdschap, energie, arousal en
alertheid.
Bij een hoge dosis is er echter ook een negatief effect. Bij een acute dosis hoger dan 200 mg geeft het
een toename in angstige bezorgdheid, zenuwachtigheid, trillen, gespannen negatieve stemming,
gespannen gevoel in de maagstreek. Vooral mensen met een gegeneraliseerde angststoornis,
paniekstoornis of een hoge anxiety sensitivity zijn extra gevoelig hiervoor.
Naast het nadelige effect van disstress gevoelens beinvloed cafeine ok het inslapen, de slaapduur, de
slaastadie en slaapkwaliteit.
Onthouding geeft hoofdpijn, vermoeidheid, slaperigheid, negatievestemming, minder energie,
sloom, griepachtige symptomen, misselijkheid en spierpijnen. Deze symptomen zijn 12-24 uur na de
laatste inname en piekt rond 20-51 uur.
De fysiotherapeut kan het advies geven om geleidelijk af te bouwen waarbij om de paar dagen 10-
25% wordt geminderd.
, Slaapgebrek:
Slaapgebrek is een voorspeller van chronische aandoeningen waaronder cardiovasculaire
problematiek, maar ook huidproblemen, problemen met het ademstelsel, meer overgewicht etc.
Het tast ook het psychologisch functioneren aan. Het vermindert het functioneren van het
werkgeheugen en het lange termijn geheugen, maar ook de creativiteit, uitvoeren van taken etc.
Daarbij komt er ook emotionele problematiek zoals depressie, stemmingswisselingen, irritatie en
toegenomen agressie.
Dit komt voor een deel omdat slaapgebrek de rem vanuit de mediale prefrontale cortex naar de
amygdala vermindert.
In het kader van stressmanagement is het dus van belang dat de fysiotherapeut oog heeft voor het
slaapgebrek.
Overgewicht, roken en meer bewegen:
Bewegen in ingezet worden ter stressreductie en emotieregulatie. Roken en overgewicht kunnen
stress veroorzaken door onvrede over gedrag.
Situatie modificatie:
Wanneer er eenmaal problemen zijn kan de patiënt leren deze systematisch op te lossen. De patiënt
wordt daardoor zelfstandiger in de sturing van zijn leven en vermindert de kans om negatieve
emoties en stress. Problem solving therapy bestaat uit 4 delen:
- Probleem verhelderen ( wat is er aan de hand?)
- Alternatieve oplossingen ( brainstormen etc)
- Beslissing nemen ( na evalueren van opties)
- Oplossingen toepassen ( en effect beoordelen)
Een andere manier is oplossingsgericht werken waarbij je de negatieve fixatie op het probleem
weghaalt en het naar een open, positieve gerichtehid van oplossingen brengt.
Aandacht:
Aadacht kan zowel top-down ( welbewust) als bottum-up ( automatisch) aangestuurd worden.
Aandacht bij emoties of stress kan p verschillende manieren een rol spelen, bijvoorbeeld dor
afleiding te zoeken, aandacht selectief te richten of door middel van mindfulness in het moment te
leven. Bij chronische pijn is aandachtmodulatie effectief gebleken.
- Afleiding: Negatieve emoties kunnen verminderd worden door afleiding. Voor afleiding heeft
met concurrende prikkels nodig die nieuw of interessant zijn zodat ze gemakkelijk via top-
down of bottom-up processen de aandacht kunnen vasthouden.
- Selectieve positieve aandacht: Het herstellen van de balans in aandacht door niet alleen te
focussen op negatieve aspecten maar ook op positieve aspecten van een situatie. Dit moet
een patiënt wel oefenen en leren.
- Mindfulness: Dit is een manier van waarnemen die open en onbevooroordeeld is. Je neemt
waar wat er aanwezig is. Het heeft gunstige effecten op mentaal en fysiek functioneren.
Cognitief: meer bewust, betere aandacht, minder piekeren en oordelen
Fysiek: relaxatie respons, toegenomen lichaamsbewustzijn, pijnvermindering.
Emotioneel: minder reactief, meer bewust van emotionele patronen, meer positieve emoties
Gedrag: minder impulsief, meer bewust van wijze van reageren
Relatie tot zelf en ander: meer zelfbewust en zelfacceptatie, minder egogericht, empathie
Spiritueel: meer spiritueel betrokken, mystieke ervaringen, meer compassie.