Aantekeningen Kennisclip 1 college 1
Stress wordt veroorzaakt door meerdere stressoren. Het is dan ook een lichamelijke en
psychisch respons op een uitdaging of een bedreigende situatie. Het is een cumulatief
proces. Dat wil zeggen dat alle stressoren van begin tot eind de hoeveelheid stress vormen
dus een soort opstapeling. Het hoeft dus niet een traumatische ervaring te zijn.
De kenmerken van een stressor zijn bijvoorbeeld; situatie is negatief, bedreigend, geen
controle erover, dubbelzinnig (ambigue), teveel en er is geen onderscheid tussen psychisch
of werkelijk voor het brein. Er zijn meerdere stressoren;
- Traumatische stressor; Situatie waarin iemand lichamelijk of geestelijk
bedreigd/angst ervaart op het gebied van veiligheid.
- Chronisch stressor; Toestand van stress die langere tijd aanhoudt. Dit kan leiden tot
een burn-out (emotionele, fysieke en cognitieve uitputting).
- Voorbeeld rouw/miskende rouw.
- Voorbeeld compassion fatigue; Uitputting bij hulpverleners.
- Voorbeeld maatschappelijke stressor; Thuisproblemen, werk, school en
dagelijkse ergernissen.
Stress kan je meten met de SRRS. Hier komt een schaal uit.
Er zijn meerdere factoren (moderatoren) die voorkomen dat de stressoren die dagelijks in
het leven voorkomen gaan leiden tot stress. Hierbij moet je denken aan
persoonlijkheidstype, locus of control, optimisme, weerbaarheid
en veerkracht.
Je hebt ook nog factoren die ervoor zorgen dat de stress niet
gaan leiden tot een ziekte. Denk hierbij aan probleem-of
emotiegerichte coping, cognitieve herstructurering, sociale
vergelijking, positieve emoties en betekenis vinden. Je kan
zeggen dat het is hoe je met stress omgaat.
De positieve keuzes beïnvloeden zowel de moderatoren als de
coping wat kan leiden tot ziekte. Denk hierbij aan sociale
ondersteuning, lichaamsbeweging, voeding en dieet en slaap en
meditatie. Hiernaast zie je een afbeelding die dit kort samenvat.
Op de volgende pagina wordt dit verder toegelicht.
Hiernaast zie je het model van de BIG FIVE (5 factoren
trekken model). De woorden vormen het woord ´OCEAN´.
Dit kan ook een rol spelen met de stressoren en stress.
/
,Moderatoren; (paarse vlak) -> Factor die zorgt dat stressoren stress veroorzaakt.
Je hebt 2 soorten gedragspatronen. Type A is pessimistisch, ongeduldig, competitief,
perfectionistisch en vijandig. Type B is weer het tegenovergestelde dus ontspannen zonder
schuldgevoel, zelfwaarde is niet afhankelijk van prestaties, geduldig en optimistisch. Type B
mensen zijn daarom ook vaker gezonder.
De locus of control een gevoel en eigenschap. Je hebt weer 2 soorten;
- Intern; Gelooft dat hij zijn eigen leven bepaald. Ik bepaal mijn toekomst, ik ga erop af,
wat kan ik veranderen?
- Extern; Gelooft dat anderen hun leven bepaald. Ik doe het toch nooit goed. Ik moet
wel. Ik heb toch geen invloed. Soort van met hopeloos gevoel.
Optimisme speelt ook een grote rol. Denk je in oplossingen of in problemen?
Weerbaarheid is de weerstand/houding die je hebt tegen de stress. Je ervaart dan ook
controle. Ook je grenzen kunnen aangeven etc. Veerkracht is dan meer hoe bestendig je
kent tegen de stressoren. Dus het vermogen om aan te passen, het omgaan met
tegenslagen en terug kunnen veren.
Coping/Afweer; (rode vlak)
Probleem/emotiegericht is wanneer je actie onderneemt om de oorzaken van stress weg te
nemen of om je aan te passen. Dit kan door;
- Cognitieve herstructurering; Opwaarts of neerwaarts sociale vergelijking (inspireren).
- Zingeving; Zoeken naar een betekenis en doel.
- Sociale steun vinden/vragen.
- Positieve emoties genereren zoals humor vinden en positieve momenten te vinden.
Deze copingstrategieën zijn dus gericht op het verminderen van de invloed van de beleefde
stress op de gezondheid.
- Afweer; De stress te ontkennen, afleiding zoeken zoals naar een feestje gaan.
- Coping; Stress onder ogen zien.
Positieve keuzes; (groene vlak)
Dit zijn meer dingen die je levensstijl verbeteren. Sociale/informationele steun is de
belangrijke factor. Lichaamsbeweging versterkt de gezondheid en verlaagt stress. Voeding
en dieet verlaagt de bloeddruk en verhoogt de energie. Slaaphygiëne zorgt voor
ontspanning en rust. Yoga voor rust en bewustwording.
/
, Toepassingsvragen Casus Shaida; college 1
Je werkt in een huisartsenpraktijk als praktijkondersteuner daar tref je Shadia Gefferie, een
vrouw van 41 jaar. Shadia heeft diabetes type 2 in het beginstadium. Dit betekent dat zij
vooralsnog met medicatie (pillen) goed haar bloedsuiker onder controle kan houden, mits ze
die geregeld neemt, en mits ze haar leefstijl aanpast. Het is voor haar belangrijk dat ze stopt
met roken, meer gaat bewegen, af gaat vallen, en regelmatig en gezond eet. Als ze dit doet,
voorkomt ze dat ze in een later stadium insuline moet gaan spuiten. Je hebt in eerdere
gesprekken voorlichting gegeven over deze zaken. Shadia zegt op alles ‘goed hoor!’ en
glimlacht. Als je echter nu opnieuw de controles bij haar doet, merk je dat het niet zo goed
met haar gaat. Ze is aangekomen, ze rookt nog steeds en haar bloedsuikerwaardes zijn niet
ok. Als je hier haar voorzichtig naar vraagt, zegt ze dat ze het te druk heeft en teveel stress
heeft. Shadia is net sinds 4 weken een eigen bedrijf begonnen; een nagelsalon. Haar vorige
eigen bedrijf (verkopen van verzorgingsproducten via het internet) is failliet gegaan en
daarom voelt ze extra de druk dat ze moet presteren. Ze zegt dat ze werkweken draait van
60 uur en nooit tijd heeft voor zichzelf. Bewegen en gezond eten is voor haar geen optie.
Roken (ook al probeert ze dit zoveel mogelijk voor haar klanten te verbergen…) is haar
redmiddel bij stress. Verder voelt Shadia zich gezond, ze heeft nergens last van, en ze
neemt die pillen toch? Volgens Shadia wordt haar diabetes bepaald door haar genen;
waarom zou ze stoppen met roken en gezonder gaan eten? Ze heeft net een leuke man
ontmoet via een datingsite; maar die heeft ook al geklaagd dat ze al haar aandacht in haar
werk stopt. Waarom loopt iedereen toch zo aan haar te trekken?
a. Wijs de stressor/stressoren aan in de casus en geef aan welke kenmerken er
aanwezig zijn (negatief, oncontroleerbaar, ambigue, overload, central life task,
materieel/ immaterieel)?
- Hoge werkdruk. -> negatief
- Extra druk om te presteren. -> overload
- Voelt dat iedereen teveel aan haar trekt. -> central life task
----------------------------------------------------------
- Ze heeft het druk
- Net een eigen bedrijf gestart
-Vorig bedrijf is failliet gegaan
-Draait werkweken van 60 uur
-Heeft weinig/geen tijd voor zichzelf
b. Hoe zou je de Health Locus of Control van deze patiënt beschrijven? Intern/
extern, waar blijkt dit uit? De locus of control is zowel intern als extern. Intern,
omdat Mw. zelf haar leven bepaald en haar toekomst. Dit zie je aan haar toewijding
voor haar werk. Extern, omdat zij een stressor een beetje wegschuift. Dit zie je aan
de vraag ´waarom loopt iedereen toch zo aan haar te trekken´.
----------------------------------------------------------
Extern, omdat zij niet het idee dat dat wat zij doet van invloed is. Ze ziet niet dat haar
aanpassingen effect hebben.
c. Welke copingstijl(en) herken je bij deze patiënt?
Afweer, omdat Mw. haar stress wilt ontlopen door te roken en is erg afhankelijk. Ze
noemt het haar redmiddel. Ze zegt ook dat ze vindt dat alleen de pillen nemen
genoeg is.
/
