Samenvatting Artikelen Technisch lezen
Protocol Dyslexie Diagnostiek en Behandeling
Hoofdstuk 2: Afbakening en typering van dyslexie
Prevalentie van ernstige lees-en spellingproblemen aan het einde van BO wordt geschat op 9%, waarvan 40%
dyslexie. Dit komt neer op een prevalentie van dyslexie van 4%, 40.000 lln in BO en jaarlijkse incidentie van
7000 nieuwe dyslectische kinderen.
Dyslexie is een subtiele stoornis in de ontwikkeling van de hersenen o.b.v. een genetische predispositie, die
leidt tot verstoringen in de verwerking van taalspecifieke info, die primair tot uiting komt bij verwerking van
fonologisch-orthografische info en zich voornamelijk uit in het moeizaam lezen en spellen van woorden.
In SDN wordt diagnose dyslexie gesplitst in 3 vormen: onderkennende, verklarende en indicerende diagnose.
Werkdefinitie PDDB dyslexie: Dyslexie is een specifieke lees- en spellingstoornis met een neurobiologische
basis, die wordt veroorzaakt door cognitieve verwerkingsstoornissen op het raakvlak van fonologische en
orthografische taakverwerking. Deze specifieke taalverwerkingsproblemen wijken proportioneel af van het
overige cognitieve en m.n. taalverwerkingsprofiel en leiden tot een ernstig probleem met het lezen en spellen
van woorden ondanks regelmatig onderwijs. Dit specifieke lees- en spellingprobleem beperkt in ernstige mate
een normale educatieve ontwikkeling, die op grond van de overige cognitieve vaardigheden geïndiceerd zou
zijn. Belangrijkste kenmerken van dyslexie:
Ernstige lees- en spellingproblemen af te leiden uit zwakke prestaties.
Het trage/moeizame leerproces is specifiek voor lezen en spellen. Is meest hardnekkige kenmerk.
De lees- en spellingproblemen betrekken zich op woord en subwoordniveau.
Verwerking van spraakklanken is verstoord/vertraagd.
Snel serieel benoemen (van letters en cijfers) is verstoord/vertraagd.
Visueel/orthografische woordherkenning is onnauwkeurig/vertraagd.
Koppelen van visuele/auditieve letter/woordverwerking is verstoord/vertraagd.
Een minderheid vertoont verbale werkgeheugenproblemen.
Belangrijkste aanleunende condities/stoornissen bij dyslexie, waarbij zwakke aanleg/andere ontwikkeling
anomalieën de oorzaak zijn van een verminderde/verstoorde cognitieve informatieverwerking, die kan leiden
tot lees- en spellingproblemen zijn: Algemeen leesprobleem (waarbij ontwikkeling van schoolse vaardigheden
in brede zin traag verloopt), algemene taalstoornis, specifieke taalstoornis (Specific language impairment (SLI)).
Bekendste gerapporteerde comorbiditeiten bij dyslexie zijn: auditieve waarnemingsproblemen, visuele
waarnemingsproblemen, ADHD, ASS, rekenproblemen, LVB.
Hoofdstuk 3: Vertrekpunten diagnostiek en indicatiestelling
Naast lees- en spellingproblemen dienen andere schoolvaardigheden in ogenschouw te worden genomen die
wel beheerst worden, om het onderscheid mogelijk te maken met lln met algemene leerproblemen. Dyslectici
verschillen meestal niet van normale lln als het gaat om niet-talige vakken. Lln met algemene leerproblemen
verschillen significant in meeste schoolvakken van normale lln. Dit wijst op noodzaak van zorgvuldige analyse
van leerprestaties in brede zin.
Dyslexie is niet eenduidig vast te stellen op grond van lees- en spellingproblemen alleen. Daarnaast bestaan er
geen lees- en spellingtests die dyslexie detecteren. Alleen zekere mate van ernst van de lees- en
spellingstoornis is op deze wijze vast te stellen.
De analyse van negatieve en positieve criteria leidt tot een differentiaaldiagnose van de lees- en
spellingproblemen, die afbakening t.o.v. andere leer- en ontwikkelingsstoornissen mogelijk maakt. Basis voor
stellen van indicatie voor dyslexiebehandeling is een differentiaal diagnostische analyse van het cognitief
informatie-verwerkingsonderzoek.
Hoofdstuk 4: Diagnostisch proces
Doel van diagnostisch onderzoek is een geïntegreerde inventarisatie en analyse van de gesignaleerde lees-
en/of spellingproblemen en het cognitieve vaardigheidsprofiel van de cliënt, zodanig dat een empirisch
gefundeerde indicatie voor dyslexie behandeling kan worden gesteld.
Hiervoor is een analyse van zowel de schoolsignalering en leeranamnese gegevens als een differentiaal
diagnostische analyse van het criterium en cognitieve vaardigheidsondrzoeken noodzakelijk, eventueel
,aangevuld met info over familiaire invloeden op de lees- en spellingproblemen. Er kan pas gesproken worden
van differentiaal diagnostiek indien zowel een maat voor algemeen niveau van cognitief functioneren als
meerdere verwerkingsniveaus van betrokken cognitieve domeinen worden onderzocht, waarbij zowel maten
zijn geïncludeerd voor intact als gestoorde functies, waarvan bekend is dat deze differentiëren tussen dyslexie
en andere cognitieve ontwikkelingsstoornissen. Daarnaast dient de potentiële invloed van klinisch manifeste
co-morbide verschijnselen empirisch geschat te worden.
Criteria/procedure signalering en doorverwijzing school
Een aanmelding voor diagnostisch dyslexieonderzoek vanuit de school is ontvankelijk, indien de
schoolanamnese en signaleringsgegevens stagnatie aantonen en de gegevens betreffende extra begeleiding op
school aantonen dat hierin geen of onvoldoende verbetering optreedt. Periode van 3 tot 6 maanden extra
begeleiding is hierin leidraad. Verwijzing door school dient te gebeuren door daartoe bevoegd en deskundig
iemand. Indien er sprake is van dyslexie in familie kan vroegtijdig verwijzing worden overwogen.
Diagnostisch proces bestaat uit verschillende
deelprocessen:
(Bassigegevens zijn gegevens die vastgelegd
moeten worden uit wet- en regelgeving en voor
machtiging- en declaratieverkeer. Plusgegevens
zijn alle overige gegevens die relevant zijn voor
bereiken van hoofddoelen van verslaglegging-
geheugensteun en communicatie.
Stap 1: Verwijzing en aanmelding
Doel: methodisch handelen in verwijzing en
aanmelding van cliënt bij dyslexiebehandelaar.
Dyslexiebehandelaar stelt vast of verwijzing
volledig en duidelijk is en of kan worden
doorgegaan naar stap 2. Onderdelen:
1. Basisgegevens:
- Persoonsgegevens cliënt.
- Verzekeringsgegevens van cliënt.
- Dyslexiebehandelaar.
- Contactpersoon onderwijs.
- Verwijsgegevens: verwijzer, verwijsdatum,
signaleringsgegevens/schoolanamnese
gegevens, eventuele consultvraag.
2. Plusgegevens:
- Datum van aanmelding, is van belang om
inzicht te krijgen op periode tussen
verwijsdatum en aanmelding en periode die
verstrijkt tussen aanmelding, diagnostisch
onderzoek en eerste behandeling.
- Aanvullende gegevens van verwijzer: ook aanvullende verwijsgegevens of psychosociale gegevens van
cliënt, verzoek dat verwijzer doet tot verlenen van bepaalde dienst of verrichting en beleid van verwijzer
tot nu toe.
- Overige behandelaren.
Schoolanamnese rapport bestaat uit:
Basisgegevens lln volgsysteem.
Beschrijving lees- en spellingprobleem.
Signalering lees- en spellingproblemen: datum, onderzoek (instrumentarium, criteria, resultaten),
onderzoeker.
Duur en inhoud extra begeleiding op school, begeleider.
Resultaten extra begeleiding en beschrijving evaluatie instrumentarium.
Vaststelling stagnatie met vermelding instrumentarium en normcriteria.
, Argumentatie voor vermoedelijke dyslexie.
Vermelding en beschrijving eventuele andere leerstoornissen.
Rapportage door bevoegd schoolfunctionaris.
Stap 2: Anamnese
Doel: dyslexiebehandelaar is op zoek naar gegevens rond ervaren leerprobleem van cliënt die richting kan
geven aan onderzoek.
Anamnese vindt plaats in de vorm van een intake-gesprek, waarin:
Bespreking schoolanamnese rapport.
Info m.b.t. eventuele comorbiditeit, leeromgeving en gezinssituatie.
Regelmaat onderwijs.
Inventarisatie lees en/of spelling- en andere leerproblemen.
Inventarisatie mogelijke alternatieve oorzaken lees- en spellingproblemen; medisch, gedragsproblemen,
andere ontwikkelingsproblematiek.
Inschatting motivatie van cliënt en ouders/begeleiders.
Info betreffende moedertaal en meertaligheid.
1. Basisgegevens:
- Contact reden/hulpvraag van cliënt en/of betrokkenen.
- Ervaren functioneringsproblemen: aard van problemen, ernst van problemen, (persoonlijke of externe)
factoren die functioneringproblemen positief dan wel negatief beïnvloeden en beloop van
functioneringsproblemen van cliënt tot nu toe.
- Voorgeschiedenis: signalering- en begeleidingsgegevens van school, erfelijkheid en familiariteit, andere
cognitieve-, gedrags- en/of ontwikkelingsproblematiek en medicatie.
- Andere of eerder verleende zorg.
2. Plusgegevens:
- Motivatie en leeromgeving kenmerken: motivatie van cliënt en ouders om kind thuis te motiveren en
uitvoeren van oefeningen van behandeling.
- Gebruik van hulpmiddelen.
- Wijze van omgang met functioneringsproblemen: hoe gaat cliënt om met eigen problemen en wat heeft
hij er zelf aan gedaan.
- Verwachtingen van de cliënt.
- Voorlopige conclusie/hypothese.
Stap 3: Diagnostisch onderzoek
1. Basisgegevens:
- Omschrijving en afbakening lees- en spellingproblemen.
- Beschrijving van lees- en spellingproblematiek in cognitieve factoren.
2. Plusgegevens:
- Eventueel aanvullende tests en bevindingen in verband met comorbide stoornissen.
- Aanvullende testen in verband met gerelateerde consultvragen, bv schoolkeuze.
Onderzoek naar:
Criterium variabelen -> niveau bepaling lezen en spellen van woorden.
Dyslexie typerende cognitieve vaardigheden -> koppeling van visuele/auditieve klank/letter/woordvormen,
fonologische taalvaardigheden, snel serieel benoemen en verbale werkgeheugenvaardigheden.
Aandoeningen die mogelijk contra-indicatief zijn voor dyslexie -> semantische taalvaardigheden, algemene
geheugenproblemen.
Algemeen cognitief niveau van functioneren -> algemene intelligentiebepaling.
Comorbiditeit -> afhankelijk van het geconstateerde klachtgedrag.
Stap 4: Analyse/indicatiestelling
Doel: analyse van verkregen gegevens. O.b.v. analyse formuleert dyslexiebehandelaar een diagnose/conclusie.
1. Basisgegevens:
- Diagnose/conclusie -> diagnose wordt beknopt genoteerd. Naast diagnose spelen volgende gegevens rol
