PSYCHOMATIC MODELS OF EXPLANATION – COLLEGES
COLLEGE 1 – STRESS & HEALTH : STRESS MODELS – 29-01-2020
Psychosomatic medicine | the biological mechanisms through which psychological and social risk factors
influence clinical health outcomes. Psychosomatiek is een medisch gebied dat zich bezighoudt met de
ziektebeelden die zich vooral lichamelijk manifesteren, maar waarbij psychische factoren een duidelijke
factor zijn.
Biomedisch model of health & disease – psychomatische geneeskunde
➢ Dualisme | body versus mind (lichaam en geest zijn gescheiden van elkaar)
➢ Reductionisme | mens en het menselijk denken en handelen kunnen volledig worden verklaard op
basis van louter fysisch-biologische eigenschappen. Dit staat tegenover het holisme, want het
reduceert een persoon tot zijn ziekte en de biologische processen waar het mis gaat. Een persoon
wordt dus puur gezien als zijn aandoening / ziekte en er wordt niet gekeken naar het menselijk
lijden dat samengaat met deze ziekte
o → cellular & molecular processes, otherwise: no value → cold, impersonal style of clinical
practice (alleen cellulaire en moleculaire processen worden onderzocht, de rest is
irrelevant, hierom is de klinische praktijk ook koud en onpersoonlijk)
➢ Detached observer | volgt uit reductionisme? Pure objectief perspectief op het probleem
o → pure objectivity is expected → ignores human dimension of the physician and patient
Basisconcepten gezondheid en ziekte
➢ Gezondheid en ziekte
o Healthy individuals are in a state of dynamic equilibrium
o When adaption fails, disease commences
o Psychosomatic neemt niet alleen fysiologische toestand mee, maar ook psychologische
eigenschappen van het individu en socioculturele context, het gaat er vanuit dat
gezondheid een staat is van equilibrium (evenwicht) dat wordt bereikt doordat je lichaam
zich continu aanpast (immuunsysteem, gezond eten, bewegen, slapen).
o Het adaptatieproces (eerste linkje stress-theorieën) wordt goed beschreven in Allostatic
Load Theory van McEwan
➢ Nature of the disease | ziekte-aard
o Er is geen pure somatische ziekte : elke fysieke verwonding / aandoening zou bekeken
moeten worden vanuit een psychosomatisch perspectief
▪ Wondheling heeft bijvoorbeeld alles te maken het je immuunsysteem en diens
efficiëntie; bij veel stress of mentale instabiliteit heeft dat z’n weerslag op jouw
immuunsysteem en daarmee op de wondgenezing (bijv. pijnbeleving)
➢ Etiology of the disease
o Take into account that people’s behavior, upbringing, sociocultural and political
environment may affect their health, and thus may be etiological factors as well
➢ Pathogenese
o Stress en emoties zijn vaak onderdeel van het pathogenetische proces, dus ieder mens
wordt geboren met bepaalde genetische aanleg (kwetsbaarder voor ontwikkelen van
bepaalde ziekte), interactie genen en stress bepalen wat er gaat gebeuren
o Sociale en emotionele factoren worden hierin meegenomen
➢ Samenvattend : psychomatic medicine
o Is a health science based on the concept that the human organism is a psychosomatic unity
o In which bio and psychological processes are inextricably interrelated aspects of its function
, o Gives equal importance to biology and psychology in contrast to biomedical model
(dualism, reductionism), favoring complexity theory (veel aandacht voor interactie van
verschillende invloedhebbende factoren)
o Conceptualizes health differently, as well as the nature, etiology and pathogenesis of illness
Psychosociale factoren die bewezen medische uitkomsten beïnvloeden :
Psychologische factoren Sociale factoren
Stress, chronische stress SES
Stemming (angst, depressie) Sociale steun
Boosheid, agressie? Therapietrouw?
Type D persoonlijkheid, pessimisme
PTSD
Can stress cause cancer?
➢ Nee, maar mensen denken dit wel
➢ Indirect kan stress een effect hebben, maar niet direct (het is geen causaal verband)
o Het verband verloopt via biologische processen die invloed hebben op het immuunsysteem
o De stressreactie op zichzelf leidt niet direct tot kanker
➢ Acute en chronische stress hebben verschillende invloeden
➢ Incidentie en progressie van kanker moeten ook onderscheden worden
Stress is the common denominator (de gemene deler) :
Depression / anxiety / work stress / distressed personality zijn geïdentificeerde risicofactoren voor
stressresponsen. Deze risicofactoren leiden tot versterkte perceptie van continu doorgaande dreiging
(continued threat) → elicits a continued (chronic) response (continue dreiging leidt tot continue stress) →
altered stress responses (stress response verandert door constant verhoogde fysiologische reactie).
What is stress?
➢ Stress | een vorm van spanning die in het lichaam optreedt als reactie op externe prikkels en die
gevolgd wordt door een bepaald patroon van fysiologische reacties. Bij chronische stress is er
wordt er teveel stress response gevraagd dan je kan handelen
➢ Perception of continued threat → elicits a continued (chronic) response (stress is the common
denominator) → Altered stress response
➢ Restricted to conditions where an environmental demand exceeds the natural regulatory capacity
➢ Onderscheid stressor en stress response
o Stressor | stimulus that threatens homeostasis
▪ De mate hoe de stressor ervaren wordt heeft te maken met
• Perception (gevoel / gedachten over de mate van stress)
• Appraisal (heb ik de goede copingskills om hiermee om te gaan)
• Unpredictability (onvoorspelbaarheid van de stressor)
• Uncontrollability (oncontroleerbaarheid van de stressor)
o Stress response | reaction of the organism aimed to regain homeostasis
▪ Heeft als doel om weer balans te creëren
• Autonome component
o Autonoom zenuwstelsel : para en sympathisch zenuwstelsel
• Physiological
• Behavioral
• Cognitive
,Homeostasis | regulation of the balance of bodily functions
Allostase | verfijning van het begrip homeostase; samenvattende term voor de processen die optreden om
van het ene interne evenwicht (homostease) in het andere interne evenwicht over te gaan als de
omstandigheden daarom vragen. In de context van stress betekent dit dat stressreacties ingeschakeld
worden als een bepaald evenwicht verstoord is, zodat het lichaam kan terugkeren naar dat evenwicht, of
om een nieuw evenwicht in te stellen zodat weer zonder stress geleefd kan worden.
How do we assess stress?
➢ Acute stress
o Subjective stress levels
o Objective physiological & emotional reactivity
➢ Chronische stress
o Questionnaire about work stress, financial difficulties, marital problems
o Objective measurement: year to year increase in physiological arousal
Is stress a unitary response?
➢ De stress response is afhankelijk van de stressor, een andere stressor zorgt voor een andere stress
response (via appraisal)
➢ Situational stereotype | situatie-afhankelijke reactie op stress (andere situatie andere reactie)
o Bij actieve coping zie je in de fysiologie een fight/flight response
▪ ANS activatie, hormonale activatie
o Bij aversieve coping zie je vigilance (actieve inhibitie), waakzaamheid, je weet niet wat je
kan verwachten (freez response?)
▪ SNS activatie, actieve inhibitie van spieractiviteit
➢ Response stereotype | within an individual, the response to stress (balanced response between
systems) is similar across responses. In bepaalde situaties is de stress reactie hetzelfde, omdat die
reactie voor jou
‘’vastgelegd’’ staat, dus
je ’go to’ coping (actief,
bevriezen, angstig,
schrikken, etc.)
Zowel Selye als McEwen vonden
chronische stress belangrijk (veel
belangrijker dan de stress
reactie?). The intrinsically
adaptive stress response may become compromised by adverse social and environment events over time.
, Stress theorieën
➢ Lazarus: stress appraisal. Eerst de threat beoordeeld van is dit een bedreiging en daarna kijkt of je
er mee kan omgaan. Primaire en secundaire appraisal.
➢ Cannon: Vooral om woord stress: materiaal onder spanning komt. Dat woord kunnen we misschien
ook gebruiken als mensen onder spanning staan. Wat gebeurt er als mensen onder spanning staan.
Haren recht overeind, huid wit, hartslag omhoog, pupillen verwijden = sympathische arousal.
➢ Selye: beschreef het proces van stressreactie. Fase waarin je omgaat met stress en een derde fase
is uitputting waarin je eigenlijk niet meer kan dealen met de stress.
McEwen’s Allostatic Load Model breidt Selye’s General Adaptation Model uit door
➢ Describes processes how exhaustion is reached
➢ Introduces concepts of allostasis and allostatic load
➢ Assertion | gezondheid is a state of responsiveness and optimal predictive fluctuation to adapt to
the demands of the environment
➢ Allostasis | the process whereby physiological stability is maintained by changing parameters of the
internal milieu by matching them to environmental demand. Verfijning van het begrip homeostase;
samenvattende term voor de processen die optreden om van het ene interne evenwicht
(homostease) in het andere interne evenwicht over te gaan als de omstandigheden daarom vragen.
In een homeostatisch systeem is er een precies checkpoint bekend (setpoint of set-range, bijv.
lichaamstemperatuur onderkoeling tot koorts). Het homeostatisch systeem doet er bij afwijkingen alles aan
om het weer terug op het checkpoint te komen, zonder andere kennis, alleen op basis van het checkpoint.
Het allostatisch systeem gebruikt kennis om een voorspelling te doen van wat nodig is om jou optimaal te
laten functioneren, het gebruikt extra informatie bovenop het checkpoint, en hiermee bereidt het je alvast
voor op de situatie. (Hoe reageerde je de vorige keer op een bepaalde situatie, vast schrap zetten).
Allostatic load | the wear and tear that the body experiences when repeated allostatic responses are
activated during stressful situations. Hoe verder weg van
het setpoint, hoe dichterbij klinische waardes:
Er zijn 4 types van allostatic load
1. Repeated ‘’hits’’ | Veel verschillende stressoren
over tijd en telkens acuut reageren
2. Lack of adaptation | Telkens stressor terugkomen
(elke weeek presenteren) raak je op een gegeven
moment aan gewend. Zou je aan adapteren en
geen stress meer krijgen, maar stel je zou het
spannend blijven vinden terwijl je het al kent en
