Theoretisch kader
Wat houdt het begrip ‘patiëntenvoorlichting’ in?/ Wanneer voer je dit type gesprek?
Het begrip voorlichting duidt meestal een communicatieproces aan om de
zorgvrager te informeren en te ondersteunen om met zijn gezondheidsprobleem,
onderzoek of behandeling, en de emoties die daarmee samenhangen, om te
gaan. Soms wordt gesproken van voorlichting in engere zin. Dan is voorlichting
beperkt tot informatie geven. 1 In dit blok hebben we het vooral gehad over
voorlichting geven aan de zorgvrager die aansluit op de behoeftes/ wensen van
de zorgvrager.
Wanneer of waarvoor heb je als verpleegkundige deze vaardigheid nodig?
Als verpleegkundige heb je deze vaardigheid nodig als je informatie over moet
brengen op een manier die de zorgvrager ook aanstaat. Door deze vaardigheid
onder te knie te hebben, geef je informatie op een zo goed mogelijke manier
waardoor de zorgvrager het beter onthoudt en begrijpt.
Wat is de relatie met persoonsgerichte praktijkvoering?
In dit type gesprek liggen het doel en de manier van werken bij de zorgvrager.
De volledige regie heeft de zorgvrager niet, want er ‘moet’ door de zorgverlener
informatie worden gegeven en dat kan niet als de zorgvrager alleen praat over
de klachten die hij heeft. Daar zou je als zorgverlener ook aandacht aan moeten
besteden, alleen door een gezamenlijk doel op te stellen komen de behoeftes van
beide ‘partijen’ aan bod en verloopt het gesprek optimaal.
In welke fase van het verpleegkundig proces hoort dit type gesprek? Waarom?
Het hoort bij stap 3 van het verpleegkundig proces, doel. Als er geen gezamenlijk
doel wordt vastgesteld, is de samenwerking tussen zorgverlener en zorgvrager
niet optimaal wat de behandeling niet optimaliseert.
Het gesprek heeft een stappenreeks (Begrijpen, openstaan, willen, kunnen, doen,
blijven doen). Als de zorgvrager ergens niet uitkomt, stopt het ergens in deze
stappenreeks. Het is een cyclisch proces dus je kan ook terugvallen. Het is dus
geen reeks die je stap voor stap doorloopt. Een terugval kan onderdeel uitmaken
van een veranderproces. Als dit gebeurt, kan het hele proces, of een gedeelte
daarvan, weer worden doorlopen.
Welke fases of structuur kent je gesprek en waarom?
In de beginfase van het gesprek wordt er door beiden een gezamenlijk doel
opgesteld en vertelt de zorgvrager waar hij mee zit. Dan gaat de zorgverlener
informatie geven op de juiste manier en op het tempo van de zorgvrager.
Welke vaardigheden gebruik je hierbij?
Hierbij worden alle bovengenoemde vaardigheden gebruikt. Maar de meest
belangrijke zijn de 5B’s, ASE-model en de stappenreeks.
Welke rol of taak heb jij als verpleegkundige in dit gesprek?/ Wanneer of waarvoor heb je als
verpleegkundige deze vaardigheid nodig?
Als verpleegkundige geven voorlichting aan zorgvragers zodat de zorgvragers
weten hoe hun situatie op dat moment is. Zelfmanagmentondersteuning voert de
verpleegkundige uit vanuit verschillende professionele rollen. In het
1
van der Burgt, M., Terra, B., & van Mechelen-Gevers, E. (2016). Patiëntenvoorlichting door verpleegkundigen:
De stappen naar zelfmanagement (Dutch Edition) (6th ed. 2017). ’s Hertogenbosch, Nederland: Bohn Stafleu
van Loghum.
,beroepsprofiel van de verpleegkundige (V&V 2012 2) worden de volgende rollen
genoemd: zorgverlener, communicator, samenwerkingspartner,
gezondheidsbevorderaar en organisator. 3 Om op de juiste manier voorlichting te
geven heb je deze vaardigheid nodig, want als je het niet goed beheerst, zou je
op de verkeerde manier voorlichting geven waardoor de zorgvrager niet helemaal
begrijpt wat deze informatie inhoudt en waarom hij deze heeft gekregen.
Kale Plan van Aanpak
Voorbereiding
Juiste materiaal is aanwezig
Inlezen in de casus
Voorgaande taken wegleggen
Rustige omgeving regelen
Inleiding
Tijd benoemen
Wensen en behoeften peilen.
Doel en agenda van het gesprek samen bepalen.
Verdere vaardigheden die horen bij de stap openstaan
Voorstellen
Reden(en) voor het consult vaststellen
Samen agenda maken
Kern
De eerste 2 B’s : belangrijk en bruikbaar
De derde B : begrijpelijk
De vierde B : informatie beklijft
Afstemmen en aansluiten bij de zorgvrager
Vragen naar voorkennis
Controleren of de zorgvrager de informatie begrepen heeft
Belangrijkste informatie benadrukken.
Open vragen
Gesloten vragen
Actief luisteren
Stiltes laten vallen
Hardop denken
Parafraseren
Doorvragen op sleutelwoorden
Gevoelsreflectie
Erkenningsrespons
Tussentijds samenvatten
Markeren
ASE-model (Attitude)
ASE- model (Sociale invloed)
ASE- model (Eigen effectiviteit)
Copingstijlen
Interventies bij veranderende denkgewoonte
5 G’s
ABCDE
2
V&V 2020. Deel 3. Beroepsprofiel verpleegkundige. V&V 2012.
3
van der Burgt, M., Terra, B., & van Mechelen-Gevers, E. (2016). Patiëntenvoorlichting door verpleegkundigen:
De stappen naar zelfmanagement (Dutch Edition) (6th ed. 2017). ’s Hertogenbosch, Nederland: Bohn Stafleu
van Loghum.
, Slot
Vragen aan de zorgvrager of er nog onduidelijkheden of vragen zijn
Controleren of het doel bereikt is.
Afspraak maken over de volgende stappen
Afscheid nemen
Samenvatten
Consultevaluatie
Vangnet bieden
Attitude
Respectvol
Goede lichaamshouding
Taalgebruik
Oogcontact
De patiënt bij het onderzoek betrekken
Alles in samenspraak met de zorgvrager.
Open staan (van de zorgvrager)
Uitgebreide Plan van Aanpak
Voorbereiding
Juiste materiaal is aanwezig
Wat: De zorgverlener zorgt ervoor dat het juiste materiaal voor het
gesprek aanwezig is
Hoe: De zorgverlener zorgt ervoor dat de eventuele benodigdheden
uitgeprint zijn/ bij de hand zijn
Waarom belangrijk: De zorgverlener hoeft tijdens het gesprek niet weg te lopen of
iets uit te printen, maar kan gewoon bij de zorgvrager blijven
zitten
Effect: Het gesprek krijgt meer rust als de zorgverlener niet wegloopt en
de zorgvrager voelt zich serieuzer genomen, omdat de
zorgverlener de juiste materialen voor die zorgvrager bij de hand
heeft
Bronvermelding:
Eigen inbreng en van der Burgt, M., Terra, B., & van Mechelen-
Gevers, E. (2016). Patiëntenvoorlichting door verpleegkundigen:
De stappen naar zelfmanagement (Dutch Edition) (6th ed. 2017).
’s Hertogenbosch, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.
Voorgaande taken wegleggen
Wat: Voorgaande taken wegleggen/ rustige omgeving regelen
Hoe: Documenten en andere overige spullen die onnodig zijn
wegleggen
Waarom belangrijk: Minder rotzooi waardoor de patiënt meer rust heeft
Effect: Patiënt voelt zich rustiger en krijgt de volle aandacht, omdat er
geen spullen zijn die voor afleiding kunnen zorgen
