SAMENVATTING PSYCHOLOGIE
Vrije Universiteit
,Hoofdstuk 1: Geest, gedrag en psychologische wetenschap
Centrale vraag: Hoe zou je de bewering testen dat suiker kinderen hyperactief maakt?
KERNVRAAG 1.1: wat is psychologie en wat is het niet?
Kernconcept 1.1: psychologie is een breed veld, met vele specialismen, maar in wezen is psychologie de wetenschap
van gedrag en geestelijke processen.
Gedrag: waarneembare gedragingen (praten, glimlachen en lopen) -> extern
Geestelijke processen: indirect waarneembaar (denken en voelen) -> intern
Wat doet een psycholoog?
Houd zich met alles bezig wat met mensen te maken heeft
Bestuderen, verklaren en beïnvloeden hoe mensen zich gedragen, handelen, beslissen, denken, redeneren
Vooral ook over de gezonde mens
Relevant voor:
Onderwijs, marketing, gezondheid, politiek, sport, verkeer, reclame, communicatie, management, economie… En
geestelijke gezondheidszorg (GGZ)
3 soorten psychologen:
Experimenteel psycholoog (onderzoek psycholoog):
- Kleinste groep
- Psycholoog die onderzoek doet naar elementaire psychologische processen
- Voeren onderzoek uit dat nieuwe psychologische kennis creëert
- Meeste werkzaam aan universiteiten, waar ze lesgeven
Docenten psychologie
- Psycholoog met als primaire taak het geven van onderwijs (hbo en uni)
- Op universiteiten doen ze vaak ook wetenschappelijk onderzoek en soms behandelen ze daarbij ook mensen
Toegepast psychologen
- Door de experimenteel psychologen vergaarde kennis gebruiken om problemen van mensen op te lossen
- Twee derde van psychologen werkt zo
Specialisaties in toegepaste psychologie
Arbeids- en organisatiepsychologen (A&O psychologen)
- Aanpassingen aan de werkplek om productiviteit en de arbeidsmoraal te maximaliseren
Sportpsychologen
- Werken samen met atleten om prestaties te bevorderen, hierbij passen ze psychologische theorieën over
leren en motivatie toe
- Gericht op professionals en amateurs
Schoolpsychologen
- Deskundig op het gebied van lesgeven en leren
- Gezin, persoonlijke omstandigheden, zwangerschappen en verslavingen die schoolprestaties kunnen
beïnvloeden
- Werken voor meerdere scholen tegelijk
- Diagnosticeren leer- en gedragsproblemen en adviseren leraren, ouders en leerlingen
Klinisch psychologen en counselors
- Helpen mensen zich aan te passen op sociaal en emotioneel gebied of moeilijke keuzes te maken
- Helft van alle psychologen noemt dit als specialisme
- Opleiding hiervoor duurt 10 jaar
- Verbinding HS 13: klinisch psychologen helpen mensen om te gaan met uiteenlopende psychologische
problemen
Forensische psychologen
- Leveren expertise aan wets- en rechtssysteem
- Een van nieuwste specialisme
- Voorbeeld: ze kunnen gevangenen in penitentiaire inrichtingen of tbs-inrichtingen testen om vast te stellen
of ze vrijgelaten kunnen worden. Ook verklaringen beoordelen
,Omgevingspsychologen
- Proberen interactie met omgeving en het milieu te verbeteren
- Voorbeeld: bestuderen groene ruimten in binnenstad op schoolprestaties
Gerontopsychologen
- Een van nieuwe vakgebieden -> door vergrijzing
- Ouderen helpen hun gezondheid en welzijn te behouden en effectief te leren omgaan met leeftijd
gerelateerde problemen
- Beoordelen functioneren en verstrekken begeleiding om ouderen te helpen potentieel maximaal te
benutten in de latere fasen van het leven
Psychologie en psychiatrie
Psychiatrie: een medisch specialisme dat zich richt op de diagnose en behandeling van mentale stoornissen.
- Medische opleiding: geneeskunde -> kunnen medicijnen voorschrijven
- Ernstiger psychische stoornissen dan psychologen
- Vanuit medische invalshoek: mensen zijn ‘patiënten’ met geestelijke ‘ziekte’
- Veel kleiner vakgebied dan psychologie
- Diagnose stellen en testen
Psychologie
- Psychologische invalshoek
- Geen patiënten maar cliënten
- Diagnoses stellen, tests, therapieën geven, gesprekken voeren
Pseudopsychologie = GEEN psychologie
Pseudopsychologie: niet-onderbouwde psychologische aannamen die als wetenschappelijke waarheden worden
gepresenteerd
Voorbeeld: horoscopen of paranormale fenomenen
Wat is kritisch denken?
6 vaardigheden voor kritisch denken (Vragen die je jezelf stelt)
1. Wat is de bron?
2. Is de bewering redelijk of extreem?
3. Wat is het bewijsmateriaal?
- Anekdotisch bewijsmateriaal: getuigenissen die de ervaringen van iemand of enkele personen schetsen,
maar ten onrechte voor wetenschappelijk bewijs worden aangezien
Om zeker te weten of een bepaalde oplossing werkt is er wetenschappelijk bewijsmateriaal nodig
4. Kan de conclusie zijn beïnvloed door bias?
- Bias: een vooroordeel, vervorming of vertekening van een situatie, meestal op basis van persoonlijke
ervaringen en waarden
- Emotionele bias: de neiging om oordelen te vellen gebaseerd op attitudes en gevoelens, in plaats van op een
rationele analyse van het bewijsmateriaal
- Confirmation bias (bevestigingsbias): de neiging om informatie die niet bij je opvattingen aansluit te
negeren of te bekritiseren en om in plaats daarvan informatie te zoeken waar je het wel mee eens bent.
Gebeurtenissen herinneren die aanname bevestigen en tegenstrijdige bewijzen te negeren
Hersenen kunnen fysiek een ‘bevestigingsbiasmodus’ inschakelen als ze tegenstrijdig bewijsmateriaal
horen.
5. Worden veelvoorkomende denkfouten vermeden?
- Correlatie-causaliteit-denkfout: als we aannemen dat als twee dingen tegelijkertijd voorkomen, het ene het
andere moet veroorzaken
6. Zijn voor het oplossen van het probleem verschillende invalshoeken nodig?
- Een economische invalshoek of een sociologische invalshoek
, KERNVRAAG 1.2: wat zijn de 6 belangrijkste perspectieven van de psychologie
Kernconcept: 6 belangrijke perspectieven domineren het snel veranderende veld van de moderne psychologie: het
biologische, cognitieve, behavioristische, whole-person, ontwikkelings- en socioculturele perspectief. Alle kwamen ze
voort uit radicaal nieuwe ideeën over geest en gedrag
Geschiedenis
Moderne psychologie is vormgegeven door haar geschiedenis die 25 eeuwen teruggaat. Socrates, Plato en
Aristoteles speculeerden over bewustzijn en gekte en stelde dat emoties het denken kunnen verstoren en dat onze
waarnemingen slechts interpretaties zijn van ons omringde wereld -> vandaag de dag stemmen meeste mensen
hiermee in
Toch komt slechts klein deel voort uit Griekse filosofen. Ook in Aziatische en Afrikaanse samenleving werden
psychologische ideeën ontwikkeld.
Azië: boeddhisme en yoga
Afrika: persoonlijke en psychische stoornissen vanuit traditionele spirituele opvattingen. Op basis van
volkspsychologie ontwikkelen sjamanen behandelingen
Middeleeuwen: vooral met de kerk bezig. Kerk had weinig belangstelling voor de fysieke wereld en stelde dat de
geest en de ziel in losstaan van de natuurwetten. Voor middeleeuwse mensen was de geest net als de geest van god:
een mysterie dat je niet in twijfel diende te trekken
Er waren een aantal eeuwen en radicale ideeën nodig voordat de middeleeuwse opvattingen werden doorbroken
6 perspectieven:
Scheiding van lichaam en geest en het moderne biologisch perspectief
- Descartes: scheiding tussen de spirituele geest en het fysieke lichaam
- Handig omdat: de kerk de geest buiten de wetenschap kon houden, maar het bestuderen van menselijke
gevoelens en gedragingen toch door kon gaan
- Descartes behoorde tot het rationalisme: stroming die de ratio, het denken, als enige middel zag om aan
wetenschap en filosofie te doen
- Empirisme hadden veel kritiek op Descartes -> zij beweren dat waarnemingen, ervaringen en experimenten
de enige bron van kennis zijn
- Empirist John Locke: mens is een tabula Rasa: een onbeschreven blad dat door ervaring, leerprocessen en
opvoeding persoonlijkheid en vaardigheden krijgt
Tegenwoordig:
- Descartes perspectief legt de basis voor het moderne biologische perspectief
- Moderne biologische psychologen hebben lichaam en geest opnieuw samengevoegd
- Geest beschouwen ze als product van de hersenen
- Zoeken oorzaken in: zenuwstelsel, het endocriene stelsel (hormoonstelsel) en de genen
Twee variaties:
Neurowetenschap: het vakgebied dat zich richt op begrip van hoe de hersenen gedachten, gevoelens, motieven,
bewustzijn, herinneringen en andere mentale processen creëren
Dankzij ontwikkelingen van computers en beelvormingstechnieken
Evolutionaire psychologie: een relatief nieuw specialisme in de psychologie dat gedrag en mentale processen
beschouwt op basis van hun genetische aanpassingen aan overleving en voortplanting
Voortgekomen uit ideeën van Darwin
Onze genetische opmaak, die aan onze meest fundamentele gedragingen ten grondslag ligt, wordt
gevormd door de omstandigheden waarin onze genetische voorouders duizenden jaren geleden
verkeerden
Invloeden uit de omgeving hebben de stamboom gesnoeid
o Natuurlijke selectie