Samenvatting

Samenvatting examenkatern Koude oorlog

0 keer verkocht

Vak
Geschiedenis

Niveau
VWO / Gymnasium

Dit document bevat een volledige samenvatting van het boek Historische context; Koude oorlog . Deze samenvatting is nog verder aangevuld met aantekeningen van de lessen geschiedenis.

[Meer zien]

Voorbeeld 3 van de 22 pagina's

Bekijk voorbeeld

Geupload op 10 maart 2021
Aantal pagina's 22
Geschreven in 2020/2021
Type Samenvatting

de supermachten in wording
het ontstaan van de koude oorlog in europa
de koude oorlog in azië en afrika
afwisselend spanning en ontspanning
het einde van de koude oorlog

Instelling Middelbare school
Niveau VWO / Gymnasium
Vak Geschiedenis
School jaar 6

€3,99

In winkelwagen

Op verlanglijstje

100% tevredenheidsgarantie
Direct beschikbaar na je betaling
Lees online óf als PDF
Geen vaste maandelijkse kosten

Examenkatern: De koude oorlog
Hoofdstuk 1: de supermachten in wording
1. Inleiding
1945: Nederlaag van de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog en het begin van de spanningen tussen
de Verenigde Staten en de Sovjet-Unie
1991. Einde van de koude oorlog: implosie en het verdwijnen van zowel het communisme en de
Sovjet-Unie als geheel. Er ontstond een nieuw kapitalistisch Rusland.

Op 24 augustus 1936 stuurde Josef Stalin een kort, maar veelzeggend telegram: ‘oké’. Dat was de
toestemming om Kamenev en Zinovjev, twee bolsjewieken te laten executeren. Deze gebeurtenis in
1936 vormden de opmaat voor een nieuwe golf van ‘zuiveringen’, die in de daaropvolgende jaren
bekend staat als ‘de Grote Terreur’. Stalin was niet de bedenker om op deze manier tegenstanders
uit de weg te ruimen.

De goelag was een verzamelnaam, strafkampen en de kampen voor misdadigers en politieke
gevangen. In 1937 begon een van bovenaf opgezette golf van zuiveringen. In Moskou werd een lijst
opgesteld met de opgave van het aantal mensen dat in specifieke gebieden wonen gearresteerd
moest worden. Op de lijst werd er een onderscheid gemaakt in twee categorieën. Sommige hiervan
moesten veroordeel worden en de andere werden opgesloten in een werkkamp.

2. De Verenigde Staten als democratisch land.
De eerste kolonisten in Noord-Amerika hadden verschillende achtergronden: Brits, Nederlanders,
Spaans en Frans. Zo vluchtten sommige om te ontkomen aan godsdienstige onderdrukking.
Later ontstonden dertien Britse koloniën aan de Amerikaanse oostkust die zich op 4 juli 1776
onafhankelijk verklaarden van Engeland. Na de Amerikaanse Vrijheidsoorlog (1775-1783) werden de
Amerikanen echt onafhankelijk. In de onafhankelijksverklaring (opgesteld door Thomas Jefferson)
worden verlichte ideeën verwoord: ieder mens is gelijk geschapen. Daarnaast ligt de macht bij het
volk. In 1787 zonden de dertien staten afgevaardigden naar Philadelphia om een neiuwe grondwet
op te stellen die meer eenheid moest brengen. Deze founding fathers onder leiding van George
Washington stelden de grondwet vast en de symboliek van de dertien staten zat verpakt in de vlag
van de Verenigde Staten.

De Verenigde Staten werd nu een federatie, een land met evenwicht in machtsverdeling tussen de
deelstaten en het centrale bestuur. Ze namen ook de Trias Politica van de Franse verlicht denker
Montesquieu in:
A. Wetgevende macht: Congres  Senaat twee leden uit elke deelstaat en huist van
afgevaardigden.
B. Uitvoerende macht: President  om de vier jaar verkozen.
C. Rechtelijke macht: Supreme court hooggerechtshof.
Verder was er nog een aanvulling op de grondwet: de amendementen die de burgervrijheid van
meningsuiting, godsdienst, rechtsbescherming en het recht van petitie en wapenbezit. In 1789 waren
de presidentsverkiezingen en George Washington werd de eerste president. De echte test naar de
jonge staat kwam tussen 1861 en 1865 toen de Amerikaanse burgeroorlog tussen Noord en Zuid
werd uitgevochten. Lincoln werd in november president en wilde de slavernij afschaffen en dat was
een rede voor de zuidelijke staten om uit de Unie te stappen. Het was het bloedigste conflict van de
Verenigde Staten tot nu toe. Abraham Lincoln schaft in 1863 de slavernij af.

,3. De Verenigde Staten als kapitalistisch land
De Verenigde staten werd dus een land van immigranten: tussen 1815 en 1880 11 miljoen en tussen
1880 en 1920 nog eens 23 miljoen. Het merendeel kwam uit Europa en hoopte daar een beter
bestaan op de bouwen. De Amerikanen geloven in andere principes dan Europeanen:
1. De regering houdt zich afzijdig van de economie.
2. In de economie geldt het recht van de sterkste. Niet de zwakken gaan ondersteunen, want
dat lijdt tot het verval van de gehele samenleving
3. De rijken bewezen de beste te zijn en moeten het land leiden.
Verder geloofden de Amerikanen in The American Dream, iedereen van krantenjongen kon miljonair
worden. Zo werd J.P Morgan multimiljonair met banken, verzekeringsmaatschappijen en
vervoerondernemingen. Daarnaast geloofden de Amerikanen dat hun land een zogenaamde
Manifest Destiny had: de Verenigde Staten werd geleid door een onzichtbare hand.
In Texas was er een enorme droogte en er werd door het Congres een wet aangenomen die de
getroffen boeren een tegemoetkoming verschafte. De Amerikaanse president Cleveland torpedeerde
op 16 februari 1887 deze wet met een veto.

4. De Russische Revolutie 1917
In 1913 was er de herdenking van driehonderd jaar regering van Rusland door de familie Romanov.
Tsaar Nicolaas II bestuurde zijn land net als zijn voorgangers op autocratische wijze. Sinds 1906 was
er weliswaar een parlement, de Doema maar deze had weinig in te brengen. Vrijheid, gelijkheid en
broederschap was in Rusland nog niet doorgedrongen. Het grootste deel van Rusland was platteland
waar nog middeleeuwse feodale verhoudingen heersten. Langzaam kwam er kritiek op de Tsaar, met
name in de industriesteden, Sint-Petersburg en Moskou. De Bolsjewieken en Mensjewieken
geïnspireerd door Karl Marx en Friedrich Engels.
In januari 1905 was er de kleine revolutie na de nederlaag van Rusland tegen Japan. De bevolking
onder leiding van Pope Gapon werd door de keizerlijke orde neergeschoten: bloedige zondag.

In de Eerste Wereldoorlog was Rusland aangesloten bij de Entente, dus bij Groot-Brittannië en
Frankrijk. De Russen gingen vechten voor God, Tsaar en vaderland. Maar het Russische leger was dan
wel groot, maar de meeste soldaten waren incompetent en slecht uitgerust. Nicolaas II nam het
bevel over van het leger, wat alleen leidde tot nog meer nederlagen.
De strenge winter van 1917 eiste zijn tol op het slagveld en in de steden van Rusland waar grote
tekorten heersten, omdat de spoorwegen niet meer gebruikt konden worden. In Petrograd kwam er
door de honger en extreme kou een spontane opstond tegen het regime: De Februarirevolutie. De
Tsaar werd gedwongen af te treden en de Doema kreeg meer invloed. Er ontstonden twee
machtscentra:
1. Voorlopige regering: Doema onder leiding van de liberaal Kavinski
2. Sovjet in Petrograd: Sovjet= arbeiders en soldaten.
3.
De Voorlopige regering geloofde nog in een overwinning voor het Russische leger en focuste hier
helemaal op. Daardoor brokkelde de steun voor de voorlopige regering af. De plaatselijke boeren
namen de hef in eigen hand: zij verdeelden de grond zelf.
De bolsjewieken waren op de achtergrond tijdens de Februarirevolutie. In april 1917 keerde Vladimir,
bijnaam Lenin, terug naar Rusland uit Zwitserland. Hij had hulp gekregen van de Duitsers. De
aprilstellingen van Lenin aan het Russische volk waren: Brood, grond, vrede. De Eerste Wereldoorlog
was een oorlog van de uitbuiters van de kapitalisten. Lenin riep arbeiders en boeren op tot revolutie
en de macht aan het proletariaat.
In oktober 1917 planden de Bolsjewieken onder leiding van Lenin en Trotski, de revolutie tegen de
voorlopige regering van Kavinski: De Oktoberrevolutie. De Bolsjewieken namen de macht met geweld
over. De geplande verkiezingen gingen gewoon door, maar Lenin haalt niet de meerderheid en
daarom wilde Lenin een oorlog tegen de rijken, de leeglopers en de parasieten.

, Lenin wilde de Sovjetburger omvormen tot een nieuwe solistisch mens. Die werkte naar vermogen.
Ze zouden zich helemaal opofferen voor de nieuwe Sovjet staat. Ook begon Lenin vanaf het eerste
moment met tegenstanders op te laten pakken door de Tsjèka (de geheime dienst) en ze weg te
laten voeren naar Siberië of elders.

5. De Sovjet-Unie als totalitaire staat
In het begin was het communisme in Rusland nog een ‘grannots’ beweging: de Sovjets hadden lokaal
de macht in handen. Later trok de communistische partij, steeds meer macht naar zich toe. Er vond
centralisme plaats: in maart 1919 was er een vijfkoppig bestuur die de koers bepaalde. De leden
werden voortaan geacht de bevelen van hogere partijorganen te gehoorzamen in plaats van de
plaatselijke Sovjets. De geheime politie Tsjèka en KGB, moest de andersdenkenden opsporen en
gevangenzetten of vermoorden.
De Sovjet-Unie werd een éénpartijstaat die de hele samenleving wilde controleren: een totalitaire
staat. De staat bemoeide zich met de economie, het leger, de ordering, de kust etc. Het aantal
regeringsfunctionarissen steeg enorm.

Lenin en Trotski sloten in maart 1918 uiteindelijk een vrede met Duitsland; de vrede van Brest-
Litovsk, waarbij de Russen de Baltische staten, Polen en Oekraïne verloren aan Duitsland.
Vrij snel hierna ontstond de Russische burgeroorlog tussen de Roden (de Bolsjewieken aanhangers)
en de Witten (aanhangers van de Tsaar, Mensjewieken, buitenlandse legers als Amerikanen,
Tsjechen, Fransen). De Roden onder leiding van Trotski konden winnen dankzij de onderlinge
verdeeldheid van de Witte en daarbij de spoorwegen.
In economisch opzicht probeerde Lenin het oorlogscommunisme uit. Soldaten en arbeiders moesten
vechten voor eten, kleding en onderdak. Maar arbeiders en soldaten wilden niet altijd gaan werken
voor de staat. Echter, lag het tempo te laag en Lenin kwam met een nieuwe tactiek: de nieuwe
economische politiek wet: een mengelmoesje van kapitalisme en communisme. Er mocht wat van
hun producten op de vrije markt verkocht worden.

In 1922 werd Lenin ziek, wat niemand mocht weten, en in 1924 sterft hij. Hierna ontstond een
machtsstrijd tussen Trotski en Stalin. Stalin won deze strijd, omdat hij zich positioneert als opvolger
van Lenin en zijn ideeën. Trotski werd zowel uit de partij als uit het land gezet in 1927. Stalin begon
zijn positie, die van de partij en de staat te versterken. Hij stopte met de NEP en begon met de
vijfjarenplannen om de van de Sovjet-Unie van een agrarisch land een modern industrieel land te
maken. Iedereen in de Sovjet-Unie moest twaalf uur of meer werken. De streefcijfers moesten koste
wat het kost gehaald worden. Nadruk lag op de zware industrie.

Stalin voerde ook met harde hand de collectivisatie in. Alle privélandbouw met boeren werd
omgevormd naar collectieve boerderijen als kolchozen en Sovchozen. De Kolchozen moesten de
plannen van de partij uitvoeren en hier mochten boeren nog iets van de opbrengst houden, het
overgrote deel ging naar de staat, want daar moest ook de huur van landbouwmachines mee worden
betaald. De latere Sovchozen waren moderner met een directeur aan het hoofd en ze moesten alles
opdragen aan de staat in ruil voor een vast loon ongeacht de opbrengst.

De collectivisatie mislukte grotendeels omdat, Stalin dacht dat hij de landbouw kon runnen als een
industrie. Door meer bevelen uit te vaardigen en meer druk te leggen ging de opbrengst niet
omhoog. Bovendien maakt het voor de voormalige boeren niet meer uit of ze veel of weinig
opbrengst hadden.

De opbrengsten in de landbouw gingen alleen maar omlaag. Er kwamen zelfs hongersnoden voor op
het platteland. Het was de schuld van de rijke boeren, de koellakken, volgens Stalin. Het waren
mensen die het collectivisme negeerde en voedsel achterhielden. Iemand met één koe kon al een

Dit zijn jouw voordelen als je samenvattingen koopt bij Stuvia:

Bewezen kwaliteit door reviews

Studenten hebben al meer dan 850.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet jij zeker dat je de beste keuze maakt!

In een paar klikken geregeld

Geen gedoe — betaal gewoon eenmalig met iDeal, creditcard of je Stuvia-tegoed en je bent klaar. Geen abonnement nodig.

Direct to-the-point

Studenten maken samenvattingen voor studenten. Dat betekent: actuele inhoud waar jij écht wat aan hebt. Geen overbodige details!

Veelgestelde vragen

Wat krijg ik als ik dit document koop?

Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.

Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?

Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.

Van wie koop ik deze samenvatting?

Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper TreesvanHam. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.

Zit ik meteen vast aan een abonnement?

Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €3,99. Je zit daarna nergens aan vast.

Is Stuvia te vertrouwen?

4,6 sterren op Google & Trustpilot (+1000 reviews)

Afgelopen 30 dagen zijn er 68175 samenvattingen verkocht

Opgericht in 2010, al 15 jaar dé plek om samenvattingen te kopen

Begin nu gratis