Medische Kennis Module 3 – Orgaanstelsels deel 2
Inhoud
Week 1 Zenuwstelsel..............................................................................................................................3
Anatomie & Fysiologie HS 12..............................................................................................................3
12.5 Grote hersenen.......................................................................................................................3
12.6 Tussenhersenen......................................................................................................................5
12.7 Hersenstam.............................................................................................................................6
12.8 Kleine hersenen......................................................................................................................7
12.9 Ruggenmerg............................................................................................................................7
12.12 Hersenvliezen.......................................................................................................................9
12.13 Ventrikels en liquor.............................................................................................................10
12.14 Doorbloeding van de hersenen...........................................................................................10
Klinische Pathologie HS 10................................................................................................................11
10.1 Zenuwstelsel.........................................................................................................................11
10.3 Epilepsie................................................................................................................................11
10.4 Cerebrale uitval.....................................................................................................................12
10.5 Hydrocephalus (waterhoofd)................................................................................................13
10.6 CVA/beroerte........................................................................................................................13
Week 2 Zintuigen..................................................................................................................................15
Anatomie & Fysiologie HS 13............................................................................................................15
13.1 Sensoren...............................................................................................................................15
13.2 Reukzintuig...........................................................................................................................16
13.3 Smaakzintuig.........................................................................................................................17
13.4 Huidzintuigen........................................................................................................................17
13.5 Gezichtszintuig......................................................................................................................18
13.6 Gehoorzintuig.......................................................................................................................21
13.7 Propriosensoren...................................................................................................................22
13.8 Interosensoren.....................................................................................................................23
Klinische Pathologie HS 18................................................................................................................23
18.1 Zintuigen/sensoriek..............................................................................................................23
18.2 Cataract................................................................................................................................23
18.3 Glaucoom..............................................................................................................................23
18.4 Otitis media..........................................................................................................................23
Week 3 Pijn...........................................................................................................................................24
Anatomie & Fysiologie blz 354..........................................................................................................24
, Klinische Pathologie HS 10.2 Pijn......................................................................................................24
10.2 Pijn........................................................................................................................................24
Farmacologie HS 6............................................................................................................................25
6.1 De fysiologie van pijn en pijnbanen........................................................................................25
6.2 De pathologie van ontsteking en pijn.....................................................................................26
6.3 Geneesmiddelen voor de behandeling van ontsteking en pijn...............................................26
Week 4 Afweer en immunologie..........................................................................................................29
Anatomie & Fysiologie HS 6..............................................................................................................29
6.8 Lymfevatenstelsel...................................................................................................................29
6.9 Immuniteit..............................................................................................................................30
Klinische Pathologie HS 4..................................................................................................................33
4.1 Afweer....................................................................................................................................33
4.2 Ontsteking..............................................................................................................................33
4.3 SIRS, sepsis en septische shock...............................................................................................35
4.4 Hiv en aids...............................................................................................................................36
4.5 Allergie....................................................................................................................................37
Week 5 Oncologie................................................................................................................................37
Klinische Pathologie..........................................................................................................................37
5.1 Tumorleer...............................................................................................................................37
5.2 Mammacarcinoom (borstkanker)...........................................................................................40
7.7 Longkanker.............................................................................................................................41
13.5 Colorectale carcinomen........................................................................................................42
17.2 Prostaathyperplasie en prostaatkanker................................................................................43
Week 6 Bewegen..................................................................................................................................44
Anatomie & Fysiologie HS 14............................................................................................................44
14.1 Skelet....................................................................................................................................44
14.2 Botverbindingen...................................................................................................................45
14.6.1 Algemene bouw en functies van spieren...........................................................................46
Klinische Pathologie HS 15 & HS 10.7...............................................................................................49
15.1 Bewegingsapparaat..............................................................................................................49
15.2 Fractuurleer (botbreuken)....................................................................................................49
15.3 Osteoporose.........................................................................................................................51
15.4.2 Artrose/artrosis deformans...............................................................................................52
10.7 Ziekte van Parkinson.............................................................................................................53
Week 7 Voeding...................................................................................................................................53
Anatomie & Fysiologie HS 7.1 Voedingsstoffen................................................................................53
,Week 1 Zenuwstelsel
Anatomie & Fysiologie HS 12
12.5 Grote hersenen
Dit is het grootste deel vh brein (grote hersenen/cerebrum) en hebben als functie: gedachten,
gevoelens, bewuste functies/zelfbewustzijn, creativiteit, geheugen, aan-/bijsturing van (complexe)
bewegingen.
Ze bestaan uit twee hemisferen (hersenhelften), die de tussenhersenen overkoepelen, en worden
gescheiden door een spleet (fissura longitudinalis). Tussen de helften lopen verbindingen, bv de
hersenbalk. Het cerebrum bestaat uit heel veel neuronen, waarvan cellichamen (grijze stof) aan de
buitenkant liggen cortex (schors), die sterk geplooid is. Hierin liggen verbindingsbanen (witte stof)
medulla (merg).
De buitenkant vd hersenen bevat groeven (sulci) en windingen (gyri).
De sulcus lateralis: horizontaal op 1/3 van beneden. De sulcus
centralis (centrale groeve): in het midden vanaf de sulcus lateralis
fissura longitudinalis. De gyrus precentralis ligt voor de sulcus
centralis, de gyrus postcentralis ligt er achter en ze lopen parallel.
Door de groeven zijn er kwabben (lobi): de lobus frontalis
(voorhoofdskwab), de lobus parietalis (wandbeenkwab), de lobus
temporalis (slaapbeenkwab) en de lobus occipitalis
(achterhoofdskwab).
De medulla bestaat uit gemyeliniseerde axonen (witte stof) en heeft 3 functionele delen:
Associatiebanen: verbindingen tussen schorsgebieden binnen een hemisfeer, waardoor info
over verschillende functies kan worden uitgewisseld. Deze banen kruisen de mediaan niet.
Commissuren: verbindingen tussen hemisferen, kruisen de mediaan dus wel. Het corpus
callosum (hersenbalk) ligt tussen de middenlijn en het dak vd zijventrikels en is de
belangrijkste commissuur. Zo kan informatie tussen hersenhelften worden uitgewisseld.
Banen: verbinden met andere delen vh CZS. Dit zijn bv de afferente/efferente banen naar en
van het ruggenmerg. Afferente, sensibele banen stoppen eerst in de thalamus, waarna ze
eindigen in de gyrus postcentralis. Efferente, motorische banen worden in 2 groepen
onderscheiden:
o Piramidebanen: beginnen in de gyrus precentralis en de axonen lopen in een bundel
naar caudaal. Neuronen hebben een groot cellichaam en een lang axon.
o Extrapiramidale banen: de rest. Deze vezels lopen minder in bundels en komen langs
een aantal hersencentra.
Tussen delen vd hersenen, lopen ook afferente en efferente banen als verbindingen.
In elke hemisfeer ligt een holte, de ventriculus lateralis (zijventrikel). Hiernaast bevinden zich een
paar kernen: basale ganglia (basale kernen: horen tot extrapiramidale kernen); de nucleus caudatus
(staartkern) en de nucleus lentiformis (lenskern).
De capsula interna (binnenste kapsel) is een vezelband die van beneden tot boven ‘’uitwaaierd’’. Die
bevat vezels van piramidebanen en sensibele banen.
Een schorsgebied heeft een specifieke functies en is min
of meer afgegrensd. De schorsgebieden voor de sulcus
centralis gaan over motoriek, die er achter gaan over
sensoriek:
,Motoriek: in de primaire motorische schors liggen piramidevormige cellichamen vd motorische
neuronen die skeletspieren innerveren (piramidebanen). Elke spier heeft z’n eigen ‘’plek’’ op de
motorische schors, motorische somatotopie/motorische homunculus (afbeelding vd lichaamsdelen
op bijbehorende schorsdeel).
In de secundaire motorische schors/premotorische schors liggen vooral cellichamen vh
extrapiramidale systeem + neuronen betrokken bij coördinatie van complexe bewegingen.
Het brocacentrum is het motorische spraakcentrum: bestuurt spieren die bij spraak betrokken zijn.
Ligt maar in één hemisfeer (vaak links, bij rechtshandigen). Hierboven ligt het centrum voor
gecoördineerde oog- en hoofdbewegingen, wel in beide hemisferen.
De basale ganglia schakelen motorische impulsen door naar efferente banen bewegingen.
Sensoriek: vlak achter de sulcus centralis ligt de primaire sensorische schors, waar info van zintuigen
en spiergevoel binnenkomt. Lichaamsgebieden hebben een eigen ‘’plek’’ op deze schors:
somatotopie. Het in kaart brengen hiervan: sensorische homunculus. Hoe groter de gevoeligheid vh
lichaamsdeel, hoe meer neuronen. Ook liggen de sensorische en motorische schors dichtbij elkaar
voor snelle reacties.
De secundaire sensorische schors zorgt voor betekenis van de sensoriek. Zo interpreteer je nieuwe
informatie en kun je dingen vaststellen (fijn of niet, warm of koud, ondergrond, pijn?).
In de primaire auditieve schors komen gehoorprikkels binnen: toonhoogte en volume worden
waargenomen. Voor de interpretatie hiervan komt de secundaire auditieve schors in beeld.
De primaire visuele schors ligt achterin de hersenen, en hier komen lichtprikkels binnen uit de
netvliezen. De secundaire visuele schors zorgt voor begrip & interpretatie van wat je ziet.
De smaakcortex ligt diep in de frontale kwab, vlakbij de sensorische schors. De olfactorische cortex
(reukgebied) ligt aan de binnenkant van de temporale kwab.
Het wernickecentrum is het spraakcentrum voor begrijpen van gesproken en geschreven taal. Dit
centrum bevindt zich aan één kant vd hersenen.
De associatieve schorsgebieden zorgen voor het samenvoegen van informatie uit verschillende
schorsen die wel vanuit één prikkel komen (bv een vuur: je voelt, ruikt, hoort, ziet het). Op deze
manier worden ze geïntegreerd. Deze delen liggen tussen de andere schorsgebieden.
Emoties zijn gevoelens als reactie op een
bepaalde prikkel en ze komen uit het limbische
systeem (ringvormig). Het bevat complexe
zenuwverbindingen intern en met hoger en
lagere hersendelen. Het omvat de olfactorische
schors, delen vd thalamus, hypothalamus en vd
hersenschors, waaronder de amygdala
(amandelkern) en hippocampus. Door dit
systeem ontstaan emoties: harmonie, plezier,
woede, agressie, onrust, angst, seksuele
gevoelens, schuld, beloning en straf. Ook
lichamelijke, bijpassende reacties komen hieruit
(hogere hartslag bv, of bewust gedrag: huilen). De prefrontale cortex is betrokken bij dit systeem:
het interpreteert en reageert op informatie uit alle delen vd grote hersenen. Ook het vermogen om
in te schatten, te beheersen, te controleren van eigen gedrag en plannen komt hier vandaan.
Het geheugen is voor kennis en ervaringen te onthouden en terug te halen. Onthouden begint in het
kortermijngeheugen: je onthoudt een waarneming even, en zonder herhaling zal je het weer
vergeten. Het langetermijngeheugen zorgt voor het kunnen terughalen van herinneringen en feiten
van (soms) lang geleden. Hoe snel het hierin komt, hangt af van herhaling, emoties, kunnen
,associëren en intelligentie.
Het sensorisch geheugen worden zintuiglijke herinneringen vastgelegd. Ligt grotendeels in het
limbisch systeem; emotie speelt namelijk een grote rol in wat je onthoudt. Het motorische geheugen
onthoudt aangeleerde bewegingen en bewegingspatronen. Is veel verbonden met primaire
motorische schors.
Hersenactiviteit kan worden bekeken dmv een elektro-encefalogram (EEG) om elektrische activiteit
te meten. Overdag, in rust met de ogen dicht is er een golfpatroon met een frequentie van ong 10
Hertz, het alfaritme. Met open ogen komen er meer prikkels, dus meer activiteit, wat het bètaritme
is van ong 15-30 Hertz. Ook te zien bij een geconcentreerde taak.
Als je slaapt komen er onbewust prikkels op je af. Als je bent ingeslapen, kom je in het thètaritme (θ-
ritme), met onregelmatige golven van 4-7 Hertz. Dit is je eerste slaap, waar je soms levendige
beelden meemaakt en wakker kan worden. Door fase 2 en 3 kom je uiteindelijk in fase 4, diepe slaap,
waar geen dromen zijn. Hier is het deltaritme (δ-ritme) met 2 Hertz. In deze fase kun je bijna niet
gewekt worden, en hier komen slaapwandelen, praten en bedplassen voor. Tijdens diepe slaap zijn
er perioden van remslaap (rapid eye movement), wat erg lijkt op het bètaritme. Hier ontstaan
dromen, spiercontracties en erectie (mannen) en goede doorbloeding vd geslachtsdelen (vrouwen).
De remslaap treedt 5 keer op per nacht. Vaak in ieder geval vlak voor ontwaken, wat zorgt dat je
droomfragmenten nog kan herinneren soms.
12.6 Tussenhersenen
Het diencephalon ligt tussen de hersenstam en het cerebrum. Het bevat het derde ventrikel, de
epifyse (hormoonklier), de thalamus en de hypothalamus:
De thalamus: opgebouwd uit kernen (grijze stof) die schakelstations vormen van afferente banen
met sensorische informatie, om juiste informatie naar z’n plek in de hersenschors te brengen.
Het is een filter, om te voorkomen dat er te veel sensorische informatie binnenkomt. Ook is het
een schakelstation tussen kleine en grote hersenen: door info uit spieren en de huid kunnen de
complexe bewegingen uitgevoerd worden door beide hersenen. Ook maakt de thalamus deel uit
vh limbische systeem
De hypothalamus: is de bodem vh derde ventrikel. Een deel beïnvloedt de hypofyse (de
hormoonproducent). Ook is het een schakel binnen het limbisch systeem en heeft invloed op
emoties en gedrag. Ook is de hypothalamus belangrijk voor homeostase: reguleert vegetatieve
functies:
o Temperatuurcentrum: (samen met verlengde merg). De T van het bloed wordt
gemerkt. Hierop kan dit centrum reageren door bloedvatverwijding of -vernauwing
te regelen. Ook ‘hijgen’ en hogere schildklieractiviteit zijn acties van de
hypothalamus.
o Dorstcentrum: veel zout & weinig water in het bloed zorgt voor dorst. Dit wordt
gemerkt en je gaat drinken. Ook wordt ADH afgegeven (aan hypofyse), zodat je meer
water vasthoudt.
o Hongercentrum: als insuline en glucose afnemen, wordt dit centrum geprikkeld, wat
de eetlust bevorderd. Na het eten is de glucose- en insulinespiegel verhoogd. Ook
leptine komt vrij door vetcellen. Deze drie verminderen dan weer de eetlust.
o Biologische klok: in de suprachiasmatische kern in de hypothalamus bevindt zich de
biologische klok.
, 12.7 Hersenstam
De truncus cerebri ligt tussen het diencephalon en het ruggenmerg. Bestaat vooral uit afferente en
efferente banen. Er zijn 4 functionele delen:
Middenhersenen/mesencephalon: ligt tussen de pons en de tussenhersenen. Hier ligt de
aqueductus mesencephali (uit het 4de ventrikel). Aan de voorkant liggen twee zenuwbundels (de
pedunculi cerebri) die verbinding met de rest vd hersenen vormen; bevatten vezels vd
piramidebanen en ook sensorische vezels.
Er liggen ook belangrijke kernen: kernen van hersenzenuwen die hier ontspringen, de nucleus
ruber (rode kern) aan de voorkant en de substantia nigra (zwarte kern) daaronder.
Pons: bestaat uit dwarslopende zenuwvezels die de verbinden tussen de helften vd kleine
hersenen verzorgen. Ook heeft de pons kernen die bij de reticulaire formatie horen. Ook een
kern die impulsen vd hersenschors kleine hersenen schakelt.
Verlengde merg/medulla oblongata: dit is het caudale deel vd hersenstam, die uitloopt in het
ruggenmerg. Hier ontspringen veel hersenzenuwen en bevat zenuwbanen van en naar de
hersenen. Ook de piramidebanen zijn te zien, die 2 dikke bundels vormen, waarvan de vezels
tussen verlengde merg en ruggenmerg kruisen, in de decussatio pyramidum. Verticaal liggen
beide oliva (olijfkernen) die het schakelcentra voor gehoor en evenwicht zijn. Ook het
hartregulatiecentrum, vasomotorisch centrum, braakcentrum en temperatuur-
regulatiecentrum liggen hier. Het braakcentrum zorgt bij overrekking vd maagdarmwand voor de
braakreflex. Het hoestcentrum ligt ook in het verlengde merg.
Al deze centra horen bij het vegetatieve zenuwstelsel en staan onder invloed van hoger gelegen
hersencentra, zoals het limbisch systeem.
Centraal in het verlengde merg bevindt zich de uitloper vd 4 de ventrikel, wat voorzet in het
canalis centralis vh ruggenmerg.
Reticulaire formatie: netwerk van onderling verbonden neuronen op de hersenstam. Dit
reguleert het functieniveau vh CZS en bepaalt ‘staat van paraatheid’ vh lichaam. Hoe meer
signalen langs dit deel komen, hoe actiever deze functionele eenheid is. Het slaapcentrum
bevindt zich tussen pons en verlengde merg. Verschillende toestanden vh lichaam:
o Wakker zijn: continu hoge activiteit en veel impulsen van en naar spieren. Je bent bewust
en je staat paraat. Door die activiteit blijft de reticulaire informatie ook geprikkeld.
o Sluimeren: door biologische klok en vermoeidheid wordt het lichaam steeds minder actief.
Activiteit vd grote hersenen wordt gedempt en je suft weg.
o Slapen: door afname van activiteit, nemen de prikkels ook af (neerwaartse spiraal) en je
valt in slaap. Je bent je dan niet bewust van sensorische en motorische prikkels.
Onbewuste functies gaan gewoon door.
o Ontwaken: een ‘ongewone’ prikkel, leidt tijdens het slapen wel tot ontwaken. Ook door je
ritme neemt de prikkelbaarheid vd reticulaire informatie toe naarmate het ochtend wordt
en je slaapt minder diep. Hierna is er steeds meer activatie.
