Samenvatting van het boek Sanctierecht van F.W. Bleichrodt & P.C. Vegter (derde druk). In de samenvatting staan alle hoofdstukken van het boek. Deze samenvatting bevat alle stof die je moet leren voor het vak Sanctierecht.
Hoofdstuk 1 Historische en theoretische achtergronden van het sanctiestelsel......................5
1.2 Ontwikkeling van het sanctierecht vanaf 1800...............................................................5
1.3 Vrijheidsbeneming als straf............................................................................................5
1.4 Het sanctiestelsel van het Wetboek van Strafrecht van 1881........................................6
(1) Relatief mild................................................................................................................ 6
(2) Overzichtelijk.............................................................................................................. 6
(3) De vrijheidsstraf als centrale straf...............................................................................6
(4) Eensporig: de straf......................................................................................................7
(5) Prominente rol voor de strafrechter.............................................................................7
1.5 Theoretische achtergronden..........................................................................................7
1.5.1 (Neo-)klassieke strafrechtvaardigingstheorieën.......................................................7
1.5.2 De Moderne Richting...............................................................................................7
1.6 Ontwikkeling van het sanctiestelsel vanaf 1900.............................................................7
Hoofdstuk 2 Hoofdlijnen van het strafrechtelijk sanctierecht....................................................9
2.2 Begripsafbakening en verhouding tot andere rechtsgebieden.......................................9
2.3 Legaliteit en bronnen van sanctierecht..........................................................................9
2.4 Soorten sancties............................................................................................................ 9
2.4.1 Straffen en maatregelen..........................................................................................9
2.4.2 Voorwaardelijke en onvoorwaardelijke sancties......................................................9
2.4.3 Hoofdstraffen en bijkomende straffen....................................................................10
2.5 Straftoemeting en strafmotivering................................................................................10
2.6 Combinatie van sancties..............................................................................................10
2.7 Strafminima en -maxima..............................................................................................11
2.7.1 Hoofdlijnen............................................................................................................ 11
2.7.3 Strafverhogende en -verlagende omstandigheden................................................11
2.8 Samenloop..................................................................................................................11
2.8.1 Meerdaadse samenloop........................................................................................11
2.8.2 Eendaadse samenloop en voorgezette handeling.................................................12
2.9 Het rechterlijk pardon...................................................................................................12
2.10 Uitvoerbaarheid.........................................................................................................13
2.11 Gronden voor uitstel of afstel van executie................................................................13
2.11.1 Opschortende en schorsende werking gratieverzoek..........................................13
2.11.2 Verstrijken tenuitvoerleggingstermijn...................................................................13
2
, 2.11.3 Dood van de veroordeelde..................................................................................14
2.11.4 Geestelijke stoornis.............................................................................................14
Hoofdstuk 3 Verdeling van verantwoordelijkheden................................................................15
3.2 Openbaar Ministerie....................................................................................................15
3.2.2 Uitvoerbaarheid van de sanctie.............................................................................15
3.2.3 Wijze van tenuitvoerlegging...................................................................................15
3.3 Minister van Justitie en Veiligheid c.s..........................................................................15
3.4 Rechter........................................................................................................................ 16
Hoofdstuk 4 Vrijheidsbenemende straffen.............................................................................17
4.1 Gevangenisstraf en hechtenis; een introductie............................................................17
4.3 Mogelijkheden tot oplegging van hechtenis en gevangenisstraf..................................17
4.3.1 Hechtenis.............................................................................................................. 17
4.3.2 Tijdelijke gevangenisstraf......................................................................................17
4.3.3 Levenslange gevangenisstraf................................................................................17
4.4 Verantwoordelijkheden in het kader van de tenuitvoerlegging van de vrijheidsstraf.....19
4.4.2 Openbaar Ministerie..............................................................................................19
4.4.3 Directeur van een penitentiaire inrichting en selectiefunctionaris..........................19
4.5 Uitgangspunten en doelstellingen van de tenuitvoerlegging........................................20
4.6 Inleiding en differentiatie van inrichtingen....................................................................20
4.6.2 Indeling van penitentiaire inrichtingen...................................................................20
4.6.3 Huizen van bewaring en gevangenissen...............................................................21
4.6.4 Huizen van bewaring.............................................................................................21
4.6.5 Gevangenissen.....................................................................................................21
4.6.6 Andere inrichtingen of instellingen.........................................................................21
4.8 Voorwaardelijke invrijheidsstelling...............................................................................21
4.8.1 Korte schets van de ontwikkeling..........................................................................21
4.8.2 Toepassingsvoorwaarden.....................................................................................22
Hoofdstuk 5 Vrijheidsbenemende maatregelen.....................................................................23
5.1 Inleiding....................................................................................................................... 23
5.2 Zorgmachtiging............................................................................................................ 23
5.3 Terbeschikkingstelling..................................................................................................23
5.3.2 Opleggingsmogelijkheden.....................................................................................23
5.3.3 Verlening en beëindiging.......................................................................................25
5.3.4 Tenuitvoerlegging..................................................................................................25
5.4 Plaatsing in een inrichting voor stelselmatige daders...................................................26
5.4.2 Aard van de ISD....................................................................................................26
5.4.3 Oplegginsmogelijkheden.......................................................................................26
2
, 5.4.4 Enkele bijzondere karakteristieken van de maatregel...........................................26
Hoofdstuk 6 Materiële rechtspositie van gedetineerden........................................................27
6.2 Het regime in huizen van bewaring en gevangenissen................................................27
6.2.1 Verschillende regimes...........................................................................................27
6.3 Nadere invulling van het regime in gevangenissen en huizen van bewaring...............27
6.3.5 Ordemaatregelen en straffen.................................................................................27
6.3.6 Tijdelijk verlaten van de inrichting..........................................................................28
Hoofdstuk 7 Rechtsbescherming in het kader van vrijheidsbeneming...................................29
7.4 Beklag tegen een beslissing door of namens de directeur in de Pbw..........................29
7.4.1 Wijze van indiening en termijn van het beklag.......................................................29
7.4.2 Schorsing.............................................................................................................. 29
7.4.4 Ontvankelijkheid van het beklag; bijzonder beklag bij vervoer...............................29
7.4.6 Openbare tegenspraak?........................................................................................29
7.4.8 Toetsing................................................................................................................30
7.5 Beroep na beklag.........................................................................................................30
7.6 Bezwaar en beroep in de Pbw.....................................................................................30
7.7 Bemiddeling en beroep bij medisch handelen..............................................................30
Hoofdstuk 8 Vrijheidsbeperkende sancties............................................................................31
8.2 Taakstraffen.................................................................................................................31
8.3 Voorwaardelijke veroordeling.......................................................................................31
8.4 Vrijheidsbeperkende maatregel...................................................................................32
8.5 Gedragsbeïnvloedende en vrijheidsbeperkende maatregel.........................................32
Hoofdstuk 9 Vermogensstraffen............................................................................................33
9.2 De geldboete...............................................................................................................33
9.2.2 Aard van de geldboete..........................................................................................33
9.2.3 Opleggingsmogelijkheden.....................................................................................33
9.2.4 Tenuitvoerlegging van de geldboete.....................................................................33
9.3 Verbeurdverklaring......................................................................................................34
Hoofdstuk 10 Vermogensmaatregelen..................................................................................35
10.2 Onttrekkingen aan het verkeer...................................................................................35
10.3 Ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel..................................................35
10.4 Schadevergoedingsmaatregel...................................................................................36
Hoofdstuk 11 Overige bijkomende straffen............................................................................37
11.1. Inleiding.................................................................................................................... 37
11.2 Ontzetting van bepaalde rechten...............................................................................37
11.2.2 Aard van de ontzetting........................................................................................37
11.2.3 Opleggingsmogelijkheden...................................................................................37
2
, 11.2.4 Tenuitvoerlegging................................................................................................37
11.3 Ontzegging van de rijbevoegdheid.............................................................................37
11.3.2 Aard van de ontzetting........................................................................................37
11.3.3 Opleggingsmogelijkheden...................................................................................38
11.3.5 Tenuitvoerlegging................................................................................................38
11.4 Openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak..........................................................38
11.4.2 Aard van de openbaarmaking.............................................................................38
11.4.3 Opleggingsmogelijkheden...................................................................................38
Hoofdstuk 12 Tenuitvoerlegging van buitenlandse strafvonnissen........................................39
12.2 Ontstaan en ontwikkeling...........................................................................................39
12.3 Overname van tenuitvoerlegging: Wots.....................................................................39
12.4 Wederzijdse erkenning..............................................................................................39
Hoofdstuk 13 Afzien van (verdere) tenuitvoerlegging............................................................41
13.1 Inleiding..................................................................................................................... 41
13.2 Amnestie en abolitie..................................................................................................41
13.3 Gratie......................................................................................................................... 42
13.3.1 Karakter en gronden............................................................................................42
13.3.2 Procedure............................................................................................................42
13.3.3 Gratie onder voorwaarden...................................................................................42
2
,Hoofdstuk 1 Historische en theoretische achtergronden van het sanctiestelsel
1.2 Ontwikkeling van het sanctierecht vanaf 1800
In 1764 verscheen van de hand van de Milanese rechtsgeleerde Cesare Beccaria het
traktaat ‘Dei delitti et delle pene’ (‘Over misdaden en straffen’). Beccaria verzet zich daarin
tegen de willekeur en wreedheid van de strafpraktijk onder het ‘Ancien Régime’. Onderdeel
van die strafpraktijk was een shavotcultuur, waarin sprake was van een openbaar
schouwspel waarin het lichaam van de veroordeelde als object van het straffen werd
gebruikt. Tegen dergelijke wrede praktijken, maar ook tegen het betrekkelijk willekeurige en
weinig rationele proces van straftoeneming onder het ‘Ancien Régime’, keerde Beccaria zich.
Door een gebrek aan straftoemetingsregels had de rechter een grote mate van vrijheid de
straf te bepalen. Het traktaat van Beccaria vormt de pleidooi voor een strafrechtspleging die
is gebaseerd op rationale beginselen. De ideeën van Beccaria vinden weerklank in de
wetboeken die eind achttiende en begin negentiende eeuw onder invloed van de idealen van
de Verlichting tot stand.
Ook in ons land werd gewerkt aan een codificatie van het strafrecht. In 1809 kwam het
‘Crimineel Wetboek voor het Koningrijk Holland’ tot stand. De Nederlandse wetgever had
vertrouwen in de wijze waarop de rechter van discretionaire bevoegdheden gebruik zou
maken. De rechter kreeg dan ook een ruime mate van straftoemetingsvrijheid, al was die wel
aan bepaalde beperkingen gebonden (art. 56 e.v. Crimineel Wetboek).
Als gevolg van de inlijving van het Koninkrijk Holland bij het Franse Keizerrijk werd de
Franse Code Pénal van 1810 in de loop van 1911 ook in Nederland van kracht. In
verschillende opzichten betekende deze wijziging een teruggang. De straftoemetingsvrijheid
van de rechter was veel beperkter dan onder het Crimineel Wetboek; de strafsoort was in de
regel per delict bepaald, tenzij een wettelijke strafverminderingsgrond van toepassing was.
Als de rechter al de keuze had de omvang van de straf te bepalen, was hij veelal gebonden
aan bijzondere minimumstraffen. De inwerkingtreding van de Code Pénal was het gevolg
van de kortstondige inlijving bij Frankrijk. Toch bleef dit wetboek van kracht tot 1866, het jaar
waarin ons Wetboek van Strafrecht in werking trad.
1.3 Vrijheidsbeneming als straf
In de loop van de negentiende eeuw werd vrijheidsbeneming de belangrijkste strafsoort. De
Engels filantroop John Howard had in 1777 verslag gedaan van de erbarmelijke
omstandigheden in de gevangenissen in Europa. Geleidelijk ontwikkelde zich, mede onder
invloed van John Howard, een voorkeur voor een stelsel van eenzame opsluiting. Eenzame
opsluiting zou een goede basis vormen voor zelfinzicht en inkeer van de gedetineerde.
Daarvoor was het noodzakelijk dat de gedetineerde niet onderhevig zou zijn aan de kwalijke
invloeden van medegedetineerden. Het accent in bestraffing verschoof hier van het lichaam
naar de vrijheid van de veroordeelde, waarbij in het bijzonder werd gestreefd naar een
gunstige uitwerking van de straf op de innerlijke mens ofwel de ziel van de veroordeelde.
Vanaf 1840 ontspond zich in het Nederlandse parlement een discussie over de invoering van
het cellulaire stelsel. Van het cellulaire stelsel werd veel verwacht, maar ook bestond
onzekerheid over de effecten van langdurige eenzame opsluiting. In 1851 voorzag de
wetgever in de bevoegdheid van de rechter bij gevangenisstraffen van ten hoogste een jaar
te bepalen dat maximaal de helft van de straf door middel van eenzame opsluiting zou
worden ten uitvoer gelegd. De keuze viel op het stelsel van Pennsylvania, met afzondering
van de gedetineerde gedurende dag en nacht. Wel werd dit systeem in zoverre gematigd,
2
, dat een gedetineerde ten minste zesmaal daags zou worden bezocht (art. 6 van de Wet van
1851).
1.4 Het sanctiestelsel van het Wetboek van Strafrecht van 1881
Het sanctiestelsel van 1881 kende de volgende karakteristieken: relatief mild, overzichtelijk,
met een centrale rol van de vrijheidsstraf, een nadruk op straffen niet op maatregelen en een
belangrijke rol voor de strafrecht, onder meer tot uitdrukking komende in
straftoemetingsvrijheid.
(1) Relatief mild
De wetgever koos voor een sober sanctierecht. Volgens minister Modderman onteerde het
misdrijf, niet de straf. De keuze voor een beperkt aantal straffen kwam in de eerste plaats
voort uit de overtuiging dat bepaalde straffen niet in een beschaafd strafstelsel thuishoren.
(2) Overzichtelijk
In de tweede plaats berustte het beperken van het aantal straffen op de wens de onderlinge
vergelijkbaarheid van straffen te bevorderen. Die vergelijkbaarheid achtte de wetgever van
belang voor het in acht nemen van een goede verhouding tussen de opgelegde straf en de
ernst van het feit. Het strafstelsel kende slechts drie hoofdstraffen: gevangenisstraf,
hechtenis en geldboete. De hoofdstraffen konden niet worden gecombineerd, omdat de aard
van vrijheidsbeneming en de geldboete volgens de ontwerpers van de memorie van
toelichting zodanig van elkaar verschilden, dat gezamenlijke oplegging niet verdedigbaar zou
zijn. Naast de hoofdstraffen kon de rechter bijkomende straffen opleggen, die dit beeld van
eenvoud en onderlinge vergelijkbaarheid verstoorden.
(3) De vrijheidsstraf als centrale straf
In het sanctiestelsel van 1881 nam de vrijheidsstraf een centrale plaats in. Ingevolge
art. 11 van het Wetboek van Strafrecht van 1881 werden gevangenisstraffen van vijf jaren of
minder geheel en gevangenisstraffen van langere duur gedurende de eerste vijf jaren in
afzondering ondergaan. De minister achtte het gevaarlijk verder te gaan dan vijf jaren, omdat
onduidelijk was welke uitwerkingen een zeer langdurige opsluiting op lichaam en geest zou
hebben. Een uitzondering werd gemaakt voor jeugdigen onder de veertien jaren, ouderen
boven de zestig jaren en voor gedetineerden die daarvoor na geneeskundig onderzoek
ongeschikt werden bevonden (art. 12). Als zwaarste straf koos de wetgever voor de
levenslange gevangenisstraf, zij het ‘met bloedend hart’, omdat minister Modderman
meende dat deze straf in beginsel niet deugde. Uit een oogpunt van bescherming van de
samenleving kon zij echter volgens hem niet worden gemist, terwijl altijd de mogelijkheid van
gratie zou blijven bestaan.
Tegen de achtergrond van de cellulaire opsluiting valt een modern element in het strafstelsel
op: de voorwaardelijke invrijheidstelling. Deze had tot doel de moeilijke overgang van de
detentie naar de vrijheid voor veroordeelden tot een enigszins langdurige gevangenisstraf te
verlichten. Wel was gekozen voor een voorzichtige proef: de voorwaardelijke
invrijheidsstelling kon eerst plaatsvinden nadat de veroordeelde drie kwart van zijn straftijd
en ten minste drie jaren in de gevangenis had doorgebracht (art. 15). De voorwaardelijk in
vrijheid gestelde ‘die zich slecht gedraagt’ of in strijd handelde met de gestelde voorwaarde,
kon worden aangehouden, waar de voorwaardelijke invrijheidstelling kon worden herroepen
(art. 16).
2
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper RamonavW. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €5,48. Je zit daarna nergens aan vast.
