Sociologie TiU
De Samenleving, Kennismaking met de Psychologie - Macionis, Peper en Van der Leun
MechteldC
Sociologie
Opmerking vooraf
- De volgorde van deze samenvatting is gebaseerd op de hoorcolleges. De stof van
hoofdstukken die bij deze hoorcolleges horen is er óf in verwerkt, óf staat eronder
apart samengevat.
- Alle kopjes zijn oranje gekleurd.
- Alle deelkopjes zijn lichtoranje gekleurd.
- Belangrijke termen zijn dikgedrukt.
- Extra termen en sommige opsommingen zijn schuingedrukt.
- Belangrijke personen zijn onderstreept.
- Alle afbeeldingen komen uit de slides van Sociologie 2020-2021, tenzij anders
vermeld
-Hoorcollege 1 - Wat is sociologie en Karl Marx-
Wat is sociologie?
Sociologie is het systematisch onderzoek van de menselijke samenleving. De kern hiervan is
het sociologisch perspectief. Het onderzoekt menselijke patronen van denken, voelen en
handelen en bekijkt hoe we in het bijzondere het algemene kunnen zien (we kunnen uit gedrag
van bepaalde mensen algemene patronen ontdekken).
Sociologie is dus het onderzoeken, beschrijven en verklaren van de manier waarop mensen
samenleven. Alles wat er in de samenleving gebeurt roept bij een socioloog vragen op. Er wordt
niet alleen gekeken naar cijfers, maar ook naar het verhaal erachter.
Je onderzoekt de interactie tussen mensen en gaat op zoek naar algemeen sociaal gedrag. Dit
doe je door individuen op te delen in hokjes en overeenkomsten en verschillen tussen hokjes te
bekijken. Dit lijkt een open deur, maar dit is maar de vraag, want vaak lijken dingen achteraf
heel logisch maar moet je ze wel van tevoren onderzoeken. Je bekijkt het daadwerkelijk
functioneren van de samenleving, waarmee je gedrag kan voorspellen en sturen en de
samenleving verbeteren. De samenleving is dus maakbaar.
Sociologie is een aanvulling op psychologie. Psychologie kijkt naar individuen (psyche) en
sociologen naar hoe individuen gevormd worden door hun omgeving. Sociologie kijkt dus naar
de maatschappij (buiten psyche), maar er is geen perfect onderscheid. Psychologie geeft een
individuele verklaring (psyche). Sociologie geeft sociale verklaring (buien psyche).
1
, Sociologie TiU
De Samenleving, Kennismaking met de Psychologie - Macionis, Peper en Van der Leun
MechteldC
Sommige mensen zeggen dat er niet zoiets is als een samenleving, maar alleen individuen en
families. Echter valt dan niet te verklaren waarom mensen vaak hetzelfde doen. Mensen lijken
dus op elkaar en vinden het ook fijn om ergens bij te horen.
Het hanteren van het sociologisch perspectief is zinvol, omdat:
- Het speelt een belangrijke rol in het tot stand komen van wetten en
overheidsmaatregelen
- Het bevordert onze persoonlijke groei en bewustwording:
- Nagaan wat er wel en niet klopt aan ‘alledaags denken’
- Beter inzicht in mogelijkheden en hindernissen van het dagelijks leven
- Mogelijkheid om een actieve rol te spelen in onze samenleving
- Helpt om te leven in een diverse wereld
- Goede voorbereiding op de arbeidsmarkt: voor vrijwel elk werkterrein is kennis van de
sociologie nuttig
Voor- en nadelen van sociologie
Voordelen
- Debunking: Niet alles wat we denken is altijd waar en dat kunnen we onderzoeken
- Begrip: Beter begrip van de omstandigheden waarin we zitten (en waarom) en de
hindernissen die we tegenkomen
- Empowering: Laat nadeel voor sommige groepen zien, wat mobiliserend kan werken.
Het geeft ons dus de mogelijkheid een actieve rol te spelen in de samenleving waarvan
we deel uitmaken.
- (H)Erkenning: het zet aan tot kritisch denken over de sterke en zwakke punten van alle
denkbare levenswijzen
Nadelen
- Alles verandert altijd
- Sociologen zijn ook mensen, dus ze kunnen moeilijk afstand houden
- Sociologie wordt onderdeel van maatschappelijk debat, dingen die je als wetenschapper
zegt krijgen snel een bijvoorbeeld politieke lading. Begrippen vervuilen vaak in de
dagelijkse discussie dus er ontstaat veel jargon.
Durkheim: het individu in massa samenlevingen
Durkheim stelde dat de mens een dubbel wezen is. Er zijn twee elementen in hem: een individu
dat gebaseerd is op zijn eigen biologische zijn en een sociaal wezen wat ergens bij wil horen en
een onderdeel wil vormen van een samenleving die zaken (gedrag, normen en waarden)
voorschrijft. Als voorbeeld nam hij zelfmoord, dat is de meest individuele daad die voorstelbaar
is, maar is sterk sociaal bepaald (door integratie en regulatie (voor meer uitleg zie hoorcollege
3).
Mills: veranderingen in de samenleving
2
, Sociologie TiU
De Samenleving, Kennismaking met de Psychologie - Macionis, Peper en Van der Leun
MechteldC
Volgens Mills zorgen perioden waarin de samenleving veel veranderingen ondergaat of in een
crisis verkeert, voor het uit evenwicht brengen van de mensen en het aannemen van een
sociologische visie. Bijvoorbeeld bij het niet kunnen vinden van een baan in een crisis dat
mensen niet denken dat het aan henzelf ligt, maar beseffen dat dat komt doordat de economie
in elkaar is gestort. Volgens hem krijgen mensen die gebruik maken van ‘sociologische
verbeeldingskracht’ en beter inzicht in het functioneren van de samenleving en de wijze waarop
deze hun leven beïnvloedt.
Sociologische verbeelding stelt dat er persoonlijke problemen en sociale problemen zijn.
Wanneer persoonlijke problemen bij veel mensen voorkomen wordt het een sociaal probleem
(denk aan werkloosheid). Je wordt je bewust van hoe de samenleving werkt. Er is een manier
van denken (theorieën) en een manier van doen (methoden). Kritiek is dat sociologie een
pseudowetenschap is, omdat er geen eigen object van studie is, maar dit klopt niet. Je leert
kritisch kijken naar wat als vanzelfsprekend aangenomen wordt. Ook kijk je naar sociologie
versus de “common sense”, dit is natuurlijk niet hetzelfde.
Volgens Zygmunt Bauman zijn er verschillen tussen sociologie en ‘common sense’:
1. Responsible speech: regels van verantwoorde argumentatie.
2. Size of the field: het overstijgen van de eigen sociale wereld.
3. Making sense: het verklaren en interpreteren van menselijk gedrag door te kijken naar
de verschillende figuraties en instituties waarin mensen zijn ingebed.
4. Defamiliarize: het vermogen om bekende en vanzelfsprekende zaken ter discussie te
stellen.
Er zijn drie niveaus waarop de sociologie dingen bekijkt:
- Micro: Familie, vrienden
- Meso: Kantoor, universiteit
- Macro: Overheid, land
Ontstaan van de sociologie
Sociologie is ontstaan rond de veranderingen in structuren van samenlevingen, want mensen
gingen meer nadenken over de samenleving en hun eigen positie daarin. Deze verschillende
fases waren:
1. Jagers en verzamelaars
2. Nomadische samenlevingen
3. Agrarische samenlevingen
4. Industriële samenlevingen
5. Postindustriële samenlevingen
Deze indeling is gebaseerd op ontwikkeling van technologie. Echter moet je oppassen voor
technologisch determinisme, want technologie is neutraal, mensen bepalen hoe het wordt
gebruikt. De vijf samenlevingen zijn geen opeenvolgende stadia of ‘vooruitgang’
(‘eurocentrisme’). Daarnaast kent technologie grenzen, het is geen oplossing voor alles. Het
3
, Sociologie TiU
De Samenleving, Kennismaking met de Psychologie - Macionis, Peper en Van der Leun
MechteldC
kan juist nieuwe problemen produceren. Technologische vooruitgang stelt bijvoorbeeld grenzen
aan het milieu. Drie belangrijke veranderingen die een transformatie van de samenleving
teweegbrachten: de industrialisering, de explosieve groei van steden en nieuwe opvattingen
over democratie en politieke rechten.
Sociologie als sociaal verschijnsel. Sociologie heeft zich op de volgende onderdelen ontwikkeld:
I. Maatschappelijke veranderingen:
- Economische veranderingen: groei van het kapitalisme en de Industriële Revolutie
(vanaf 1750)
- Politieke veranderingen: Franse revolutie (1789): (a) vrijheid; (b) gelijkheid en (c)
solidariteit
- Kerkelijke ontwikkelingen, momenteel de ontkerkelijking van de maatschappij
- Groei van steden en het ontstaan van sociale problemen
II. De ontdekking van de samenleving
- Opkomst van de moderne wetenschap (herwaardering empirische waarneming)
- De ontdekking van de samenleving
- De sociologie als studie van de samenleving
III. Auguste Comte (1798-1857)
Bedacht de term ‘sociologie’ om het denken over de samenleving te kunnen beschrijven
en de wet der drie stadia, waarmee hij bedoelde dat er drie ontwikkelingsfasen
voorafgingen aan het ontstaan van de sociologie:
- Theologisch stadium: verklaring door middel van goden en geesten;
- Metafysisch stadium: verklaring door abstracte, filosofische speculatie over de
'natuurlijke orde‘;
- Wetenschappelijk stadium: wetenschappelijke verklaring door objectieve waarneming.
Comte’s benadering wordt positivisme genoemd: inzicht verwerven op basis van
wetenschappelijk onderzoek.
Sociologie en de moderne samenleving
Moderniteit zijn sociale patronen die het resultaat zijn van industrialisering. Modernisering is
het sociale veranderingsproces dat in gang is gezet door de industrialisering. Er zijn vier
belangrijke kenmerken van modernisering:
1. Het verdwijnen van kleine, traditionele gemeenschappen
2. De uitbreiding van persoonlijke keuzemogelijkheden. Het verdwijnen van tradities
heeſt als gevolg dat mensen hun eigen leven als een oneindige reeks van keuzes
kunnen gaan zien, dit heet individualisering.
3. Grotere sociale diversiteit. De combinatie van verstedelijking, bureaucratisering en de
toenemende contacten tussen mensen met verschillende achtergronden stimuleren de
ontwikkeling van diversere opvattingen en gedragspatronen.
4
