Op de eerste pagina staan de beschreven leerdoelen van de samenvatting. Naast informatie uit de powerpoints en lessen, is er informatie gehaald uit artikelen en het boek 'Handboek verslaving'.
Verslavingskunde
Inhoud
Bijeenkomst 1.................................................................................................................................................................. 2
1. De neurobiologische en psychologische mechanismen die een rol spelen bij het ontstaan en in stand houden
van verslaving herkennen............................................................................................................................................2
2. De DSM-5 criteria voor verslaving toepassen op een cliëntcasus............................................................................6
3. Verslaving (vroeg) signaleren en bijpassende interventies benoemen....................................................................7
4. De meest voorkomende soorten verslaving in de wijk en de invloed hiervan op de zorgverlening benoemen......7
Bijeenkomst 2.................................................................................................................................................................. 7
1. De somatische, psychische en sociale gevolgen van verslaving benoemen.............................................................7
3. Oorzaken en gevolgen van de verslaving onderscheiden......................................................................................11
Bijeenkomst 3................................................................................................................................................................11
1. De eigen normen en waarden over verslaving herkennen en benoemen.............................................................11
2. (verborgen) verslavingsgedrag herkennen bij een cliënt.......................................................................................11
Bijeenkomst 4................................................................................................................................................................16
1. Het zorgnetwerk rondom de verslaafde in kaart brengen.....................................................................................16
2. Een zorgrelatie aangaan met de mantelzorger van de verslaafde.........................................................................18
3. Redeneren wanneer doorverwijzing naar een andere discipline noodzakelijk is..................................................18
4. Een multidisciplinaire zorgrelatie opbouwen met zorgverleners binnen de wijk..................................................18
1
,Bijeenkomst 1
1. De neurobiologische en psychologische mechanismen die een rol spelen bij het ontstaan en
in stand houden van verslaving herkennen
Conceptual Framework Verslavingskunde
Veroorzakende en in stand houdende factoren
- Neuropsychologie van verslaving: dynamische kwetsbaarheidsmodel
- Neurale en gedragsmatige achtergronden: motivationele sensitisatie, gewoontevorming, cues en
toenaderingsgedrag
Diagnostiek en indicatiestelling
- Diagnostiek: DSM-5 criteria, epidemiologie, beloop
- Indicatiestelling: comorbiditeit, etiologische modellen van
comorbiditeit, complicerende factoren
Behandelvormen bij verslaving
- Contingency management / community reïnforcement approach
- Zelfhulpgroepen / twaalfstappen / minnesota model
- Farmacotherapie
- Internettherapie
- Motiverende gespreksvoering
Cognitieve gedragstherapie
Neurale en gedragsmatige achtergronden van het verlies van controle over gebruik
1. Motivationele sensitisatie
2. Gewoontevorming
3. Druggerelateerde cues
Motivationele sensitisatie
Herhaalde blootstelling aan een verslavend middel leidt tot een tweetal verandering in hersenen en gedrag:
1. Hersenen: langdurig verhoogde reactiviteit van het mesolimbisch dopaminesysteem sterk betrokken bij
het tot stand komen van motivatie. Verslavende stof wordt in toenemende mate gewild = craving
2. Op het niveau van gedrag: hyperactiviteit (locomotorsensitisatie). Je bent bereid om harder te werken om
aan de stof te komen
Na abstinentie blijft motivationele sensitisatie nog lang bestaan!
Gevolg: risico op terugval.
Gewoontevorming
Door langdurig gebruik van een drug, treedt er ongevoeligheid op voor de devaluatie van het middel (de sigaret
smeekt niet lekker, maar je neemt hem toch)
NB: veranderingen in de motivationele waarde van een middel treden in een eerder stadium van het
verslavingsproces op dan de kritische gedragsveranderingen die ervoor zorgen dat het zoeken naar drugs ongevoelig
wordt voor negatieve gevolgen en omstandigheden
Druggerelateerde cues
Algemeen wordt aangenomen dat het hardnekkige karakter van verslaving voor een belangrijk deel wordt
veroorzaakt door de sterke invloed van druggerelateerde stimuli (cues). Geconditioneerde stimuli krijgen een sterke
en hardnekkige invloed op het drugszoekgedrag
1. Klassieke conditionering: geconditioneerde plaats preferentie, er is een associatie ontstaan tussen de
effecten van een middel en de omgeving
2. Operante conditionering: discriminatieve en geconditioneerde stimuli die geassocieerd zijn met cocaïne zijn
op zichzelf al in staat om pedaaldrukken op te wekken en te onderhouden
2
, De mogelijkheid voor geconditioneerde stimuli om drugszoekgedrag op te wekken is zeer persistent en leidt zeer
snel tot gewoontegedrag. Gedrag is opvallend ongevoelig voor uitdoving.
Verlies van controle
1. Initiële blootstelling leidt tot motivationele sensitisatie: vb. cocaïne je bent steeds gemotiveerder om aan
de stof te komen en wil er ook harder voor werken
2. Cues raken geassocieerd met de stof het is begonnen op een feestje, maar je kunt er ook hard door
werken
3. Door motivationele sensitisatie (toegenomen aantrekkelijkheid) en door de sterke invloed van cues op het
gedrag neemt de kans op herhaald gebruik sterk toe cocaïne wordt steeds aantrekkelijker en steeds meer
plekken zijn geassocieerd geraakt met het gebruik.
4. Langdurige inname leidt tot disfunctie van de prefrontale contex: drugsgedrag wordt een
gewoontehandeling; automatisch! Wat houdt dit in? Je wordt ongevoelig voor de negatieve effecten van de
drug; druggebruik wordt inflexibel. Kortom: je blijft gebruiken, ook al voel je je de volgende dag waardeloos
en heeft het gebruik allerlei negatieve effecten
Deze veranderingen in de hersenen zorgen ervoor dat de persoon de controle over inname van de stof kwijtraakt
H. 1 Conclusie geschiedenis verslaving pag. 13
In het moreel model gaat het vooral om het asociale gedrag van de verslaafde.
In het farmacologisch model gaat het vooral om het gebruik zelf en de lichamelijke gevolgen ervan
In het ziektemodel staan controleverlies en lichamelijke afhankelijkheid centraal
In het leermodel, biopsychosociaal model en hersenziektemodel staan controleverlies en psychologische
afhankelijkheid (craving) op de voorgrond.
H 1. Andere indicaties (benaderingen) voor aanwezigheid van een stoornis pag. 14
Sociologische benadering: waarin sociale problemen ten gevolge van het gebruik centraal staan
Medisch-somatische benadering: waarin de mate van gebruik en de lichamelijke gevolgen van het gebruik
centraal staan
Psychiatrische benadering: waarin het afhankelijkheidssyndroom als uitgangspunt wordt genomen
Op het moment gebruikt men meestal concepten die zijn afgeleid van het biopsychosociaal
afhankelijkheidssyndroom: afhankelijkheid, misbruik, schadelijk gebruik, schadelijk patroon van gebruik of stoornis in
het gebruik.
Afhankelijkheid = een combinatie van lichamelijke afhankelijkheid (tolerantie, onthoudingsverschijnselen),
psychische afhankelijkheid (hunkering, craving), controleverlies (vaker gebruiken dan voorgenomen, niet kunnen
stoppen met gebruik) en lichamelijke en/of sociale gevolgen van het ongecontroleerde gebruik.
H 4. Psychologie van verslaving pag. 58
Leerprocessen: conditioneringsmodellen van verslaving
De positieve bekrachtiging bij middelengebruik bestaat uit een hedonische component (euforie, roes, high, kick) die
de gebruiker ervaart als gevolg van consumptie van alcohol/drugs. Volgens ‘wet van effect’ zullen acties leiden tot
een beloning sterker worden en in frequentie toenemen. Craving en middelengebruik kunnen optreden zonder dat
er sprake is van hedonische respons. Patiënten die langdurig verslaafd zijn aan heroïne/cocaïne rapporteren steeds
minder euforische gevoelens, maar steeds meer craving.
Een negatieve bekrachtiging kan zijn het verminderen van angst of – in een latere fase – het opheffen van
ontwenningsverschijnselen of spanningen door middelengebruik. Stress is een belangrijke voorspeller van verlangen
naar middelen.
De klassieke conditioneringstheorieën gaan ervan uit dat bij een verslaving aan psychoactieve middelen
geconditioneerde responsen optreden na het waarnemen van een geconditioneerde druggerelateerde stimulus
(rokers zien van een sigaret). Deze reactiviteit bestaat uit een fysiologisch respons (hartkloppingen, zweten,
speekselvloed) en vaak ook een cognitief-emotionele respons (craving). Craving wordt veelal beschouwd als het
subjectieve belevingsaspect van de geconditioneerde (fysiologische) respons criteria DSM-5.
3
Voordelen van het kopen van samenvattingen bij Stuvia op een rij:
Verzekerd van kwaliteit door reviews
Stuvia-klanten hebben meer dan 700.000 samenvattingen beoordeeld. Zo weet je zeker dat je de beste documenten koopt!
Snel en makkelijk kopen
Je betaalt supersnel en eenmalig met iDeal, creditcard of Stuvia-tegoed voor de samenvatting. Zonder lidmaatschap.
Focus op de essentie
Samenvattingen worden geschreven voor en door anderen. Daarom zijn de samenvattingen altijd betrouwbaar en actueel. Zo kom je snel tot de kern!
Veelgestelde vragen
Wat krijg ik als ik dit document koop?
Je krijgt een PDF, die direct beschikbaar is na je aankoop. Het gekochte document is altijd, overal en oneindig toegankelijk via je profiel.
Tevredenheidsgarantie: hoe werkt dat?
Onze tevredenheidsgarantie zorgt ervoor dat je altijd een studiedocument vindt dat goed bij je past. Je vult een formulier in en onze klantenservice regelt de rest.
Van wie koop ik deze samenvatting?
Stuvia is een marktplaats, je koop dit document dus niet van ons, maar van verkoper dionne1. Stuvia faciliteert de betaling aan de verkoper.
Zit ik meteen vast aan een abonnement?
Nee, je koopt alleen deze samenvatting voor €4,99. Je zit daarna nergens aan vast.
