Metabole aspecten van de voeding
HNH-28305
Lecture 1
Pathologie van het spijsverteringskanaal
Mond
Tanden
Snijtanden; geribbelde randen om te snijden
Hoektanden; puntig om te scheuren
Kiezen; geribbeld om te verpletteren en malen
Opbouw tanden; crown → neck → root
Tong; belangrijk voor regulatie voedselinname
Speekselklieren;
Parotid; bij oor
Sublingual; onder tong
Submandibulair; dieper in kaak meeste speekselproductie
Samenstelling speeksel
- water (99.5%), elektrolyten, slijm, enzymen, antibacteriële en anti-virus onderdelen
(=lysozym; beschermt tegen infecties door doden micro-organismen & IgA; immunoglobuline)
Functies
Mechanische vertering
Vloeibaar/glijbaar maken voedsel
Aanvang digestie
- koolhydraten α-amylase
- vetten (minimaal) lingual lipase
Mondproblemen
Cariës tandprobleem
Bacteriën in tandplak produceren zuur → suikers/voedingsresten stimuleren groei/activiteit → oplossen
calciumhydroxyapetitiet in glazuur → glazuur brokkelt af → bacteriën toegang tot dentine → cariës
ontwikkelt tot op tandzenuw → afbraak tanden
Consequenties gezondheid
- meestal niet zo ernstig
- verlies (delen) tanden en kiezen
- kiespijn door vrijkomen tandzenuw
Parodontitis tandvleesprobleem
Normaal ligt tandvlees op kaakbot tussen tanden, sluit aan tot crowns
Toxinen in tandplak irriteren tandvlees → rood, gevoelig, opzwelling en snelle bloedingen
Parodontitis: toxinen vernietigen tandvlees → tandvlees laat los van tanden → vrije ruimtes geven meer
plek voor tandplak → tandwortels liggen bloot; gevoelig voor kou en contact uiteindelijk gevolg:
tanden komen bijna volledig bloot te liggen en kunnen uitvallen
Consequenties gezondheid
- ernstig verloop: kaakontsteking, coronaire hartafwijkingen, herseninfarct, zwangerschapscomplicaties,
etc. door verspreiding infectie door lichaam
Voedingsadvies
Beperking suikerconsumptie
Hoeveelheid minderen en frequentie laag houden; liever soms heel veel suiker dan regelmatig een beetje
Beperking zure voedingsmiddelen; jus d’orange, cola
Zorg voor algemene goede gezondheid; optimaal werkend immuunsysteem
Mondhygiëne!
23-4-2018 19:11 1 - 34
,Doorsnede spijsverteringkanaal van binnen naar buiten
Mucosa
Submucosa bindweefsel voor structuur
Muscularis externa spieren voor contracties
Serosa / adventitia serosa; slokdarm, adventitia; maag en darmen
Maag
Cardia: aansluiting slokdarm op maag
Fundus: bovenkant maag, verzamelt voedsel vlak nadat het maag betreedt, hier verteerd voor het rest van
maag betreedt
Body: grote maagzak, voor verdere vertering voedsel
Pyloric portion: spier voor regeling doorgang naar duodenum
Rugae: maagplooien voor oppervlaktevergroting
contracties
Spieren
- Longitudinaal
- Circulair
- Diagonaal
3x per minuut
Voedselresten < 2/3 mm worden doorgelaten bij pyloric portion
Gastric pits
Mucus cellen: slijmproductie
Parietal cellen: secretie HCl en intrinsieke factor
- HCl; ATP-ase uitwisseling K+ en H+, ATP-ase uitwisseling Na+ en K+,
ATP-ase uitwisseling HCO3- en Cl-
- Functie HCl in maagsap
→ activatie pepsinogeen → pepsine
→ denaturatie eiwitten
→ losmaken nutriënten uit complexen
→ antibacterieel effect
- productie/secretie maagzuur gestimuleerd door
→ gastrine, acetylcholine, histamine
- Intrinsieke factor: eiwit voor opname vit. B12, ouderen hogere pH in maag; minder intrinsieke factor;
vaak vit. B12 tekort
Chief cellen: secretie pepsinogeen (inactief pro-enzym pepsine), eiwitvertering
Hormoonproducerende G-cellen: secretie gastrine; stimuleert maagzuurproductie
Functies
Eerste opslag binnengekomen voedsel
Aanvang eiwit-digestie; HCl en pepsine
Doden micro-organismen
Productie intrinsieke factor
Maagproblemen
Gastritis; ontsteking maagslijmvlies
Symptomen: maagpijn, braken, misselijk
Oorzaken: veel koffie/alcohol, roken, pijnstillers (ibuprofen), helicobacter (bacterie)
Oppervlakkige ontsteking, meerdere foci (=ontstekingsvlekken)
Pijnlijk door aanwezig maagzuur
Verergering leidt tot maagzweer of -bloedingen
Maagzweer
Symptomen: maagpijn, verergering/verdwijnen pijn direct na eten
Oorzaken: vergelijkbaar gastritis
Ulcer: ontstekingsplaats, varieert van millimeters tot centimeters
Zweer treedt door tot in muscularis mucosa
23-4-2018 19:11 2 - 34
, Consequenties gezondheid
Gewichtsverlies; slechter eten en slechtere vertering
Anemie door bloedverlies
Risico vitamine B12 deficiëntie
Voedingsadvies maagproblemen
Geen: alcohol, caffeïne, pittige kruiden, zure produten
Goed, lang kauwen; extra speeksel neutraliseert maaginhoud
Extra vitamine B12
Oorzaak wegnemen; geen maagzuurremmers gebruiken!!
Dunne darm
Duodenum, twaalfvingerige darm, 0.25 m (duodenum + ileum = belangrijkste absorptie)
Jejunum, nuchtere darm, 2.5 m
Ileum, kronkeldarm, 3.5 m
Cellen dunne darm
Absorptive cellen (met microvilli): digestie en absorptie nutriënten
Goblet cellen: secretie mucus
Entero-endocriene cellen: secretie secretine, cholecystokinine of GIP
Paneth cellen: secretie lysozym, kan fagocyteren (= afweermateriaal)
Oppervlaktevergroting
Plooien van Kerckring: macroscopische plooien
→ tussen plooien: crypten van Lieberkühn; mitose van nieuwe darmcellen, om 3-4 dagen volledige
darmwandvernieuwing
Crypten van Lieberkühn bevatten vooral Paneth cells
Villi: uitstulpingen in mucosa
Microvilli: uitstulpingen darmwandcellen
Glycocalyx: netwerk van actinefilamenten tussen en op microvilli → brush border
Functies
Laatste stap vertering eiwitten, koolhydraten en vetten
Absorptie
Darmproblemen
Diarree
Symptomen: dunne, waterige ontlasting, buikpijn, mogelijk braken
- Accute diarree: 1-2 weken
Oorzaken:
- virus/bacterie infectie
- overgevoeligheidsreactie; medicijnen, voedsel
- stress
- reizigersdiarree: bedorven voedsel/besmet water
- Chronische diarree
Oorzaken
- ontsteking
- spijsverteringsstoornis; lactose-intolerantie
- worm-/bacterie-infectie
Consequenties gezondheid
Vochtverlies; gevaarlijk voor kinderen en ouderen (<2 of >70 jaar)
Deficiënties (bij chronische diarree)
Coeliakie
Symptomen: buikpijn, gas, chronische diarree, gewichtsverlies, voedingsdeficiënties, anemie,
vermoeidheid, groeiachterstand
Glutenintolerantie: chronisch overgevoelig voor eiwitketens in graanproducten
Erfelijke aandoening, evenveel bij mannen en vrouwen, ontstaat tijdens kinderleeftijd, blijft voor altijd
23-4-2018 19:11 3 - 34
, Voedingsadvies
Voldoende drinken
Kinderen en ouderen; ORS orale rehydratievloeistoffen; oplossingen suikers en mineralen in water
Coeliakie: glutenvrij dieet
Pancreas alvleesklier
Positie: onder twee leverlobben, galblaas en maag, tussen kronkel duodenum
Sphincter van Oddi; uitmonding pancreatic duct + common bile duct in duodenum
Endocrien weefsel regulatie bloedsuikerspiegel
Eilandjes van Langerhans; productie insuline en glucagon
Exocrien weefsel neutraliseren chymus, vertering eiwitten, koolhydraten, vetten
Duct cellen
- gestimuleerd door secretine → productie bicarbonaat HCO3
Acinaire cellen
- gestimuleerd door cholecystokinine → digestie enzymen
Pancreasvloeistof: enzymen, bicarbonaat, kationen (Na, K, Ca), anion (Cl), water
Pancreasproblemen
Pancreatitis
Ontsteking pancreas: autodigestie door weglekken verteringsenzymen
- acute pancreatitis
- chronische pancreatitis
Oorzaken: galstenen, chronisch alcoholgebruik, ongeluk of buikoperatie, medicijnen, infectie
Symptomen: ernstige buikpijn, uitstraling rug en schouder, vettige
ontlasting, koorts, misselijk
Consequenties gezondheid
Variërend van mild tot ernstig (soms levensbedreigend)
Problemen spijsvertering
Diabetes type I (Diabetes type 1: cellen die insuline (β-cellen in
eilandjes van Langerhans in pancreas) produceren vernietigd → geen
omzetting glucose tot glucagon → verhoogd bloedsuikerspiegel.
Insuline-injecties nodig. Autoimmuunziekte en erfelijk!)
Voedingsadvies
Ernstige accute vorm; niets eten, voeding via infuus
Geen alcohol en vet eten
Hepar lever
Linker en rechter leverlob → lobuli → hepatocyten
Soorten cellen
Hepatocyt: levercel
Kupffercellen: onderdeel mononucleaire fagocytensysteem
(macrofagen)
Hexagonale leverlobben
Gerangschikt rond centrale vene; voert bloed uit leverlob naar
leverader
Leverlobuli door bindweefsel van elkaar gescheiden (bij
varkens)
Op hoekjes hexagonen galgangen, leverslagader en poortader (= portale gebieden)
Sinusoïden: kleine bloedvaten door leverlobben; verbinden bloedvaten portaal gebied met centraalvene.
Sinusoïden hebben poriën; permeabel voor kleine eiwitten
In sinusoïden zitten Kupffercellen; fagocytose bacteriën en oude rode bloedcellen
Hepatocyt (levercel); voor galproductie
23-4-2018 19:11 4 - 34
